Gorączka reumatyczna to schorzenie spowodowane nieprawidłowym działaniem układu odpornościowego, wywołane przez bakterię paciorkowca beta-hemolizującego grupy A. Najczęściej występuje po nieleczonym zapaleniu gardła i migdałków wywołanym przez tego typu bakterie. Choroba może prowadzić do uszkodzeń różnych narządów, głównie serca, stawów i ośrodkowego układu nerwowego. Istnieje także podejrzenie, że występuje pewna predyspozycja genetyczna do rozwoju gorączki reumatycznej.

Gorączka reumatyczna jest najczęstsza u dzieci między 6. a 15. rokiem życia, rzadko występuje u osób powyżej 30. roku życia. W krajach rozwiniętych rocznie zachorowuje na nią około 5 osób na milion mieszkańców poniżej 30. roku życia.

Gorączka reumatyczna może pojawić się jako powikłanie paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków, czyli anginy, ale tylko u około 0,3–3% wszystkich pacjentów z anginą. Istnieje większe ryzyko zachorowania na gorączkę reumatyczną u osób często chorujących na anginę.

Zazwyczaj gorączka reumatyczna występuje wiosną. Aktualnie jest to bardzo rzadka choroba w Polsce.

Objawy gorączki reumatycznej zazwyczaj pojawiają się po około 3 tygodniach od zachorowania na anginę. Charakterystyczne objawy anginy to gorączka, silny ból gardła, ból głowy oraz bolesne węzły chłonne w przedniej części szyi. Nie występuje katar, kaszel ani chrypka. W przypadku jednej trzeciej pacjentów, choroba rozwija się po anginie o łagodnych objawach, które mogą być niezauważalne dla samego pacjenta.

Główne symptomy gorączki reumatycznej obejmują gorączkę, zapalenie stawów, zapalenie serca, pląsawicę oraz zmiany skórne.

Zapalenie stawów występuje u 75% chorych na gorączkę reumatyczną. Objawia się asymetrycznie, dotykając tylko jednej strony ciała i obejmując duże stawy takie jak kolana, barki czy biodra. Objawy zapalenia stawu to obrzęk, ból i zaczerwienienie. Nieleczone zapalenie stawów trwa kilka tygodni i nie powoduje trwałych uszkodzeń. Może się przenosić z jednego stawu na drugi.

Zapalenie serca występuje u około połowy chorych na gorączkę reumatyczną. Objawami mogą być gorączka, osłabienie, szybkie bicia serca, duszności, ból w klatce piersiowej oraz obrzęki w okolicach kostek i łydek. Wielu chorych może nie odczuwać żadnych objawów, dlatego ważne są regularne badania.

Pląsawica to mimowolne ruchy mięśni twarzy, rąk i nóg, często związane z chwiejnością emocjonalną. Zazwyczaj pojawia się po kilku miesiącach od zakażenia paciorkowcowego i ustępuje samoistnie po pewnym czasie. Może być również jednym z objawów gorączki reumatycznej.

Zmiany skórne w gorączce reumatycznej to rumień brzeżny i guzki podskórne Meyneta.

Rumień brzeżny to zaczerwienienia w kształcie obrączek, pojawiające się na tułowiu, ramionach i udach. Nie występuje na twarzy i zazwyczaj ustępuje po kilku miesiącach.

Guzki podskórne Meyneta występują rzadko i zazwyczaj nad stawami, zwłaszcza kolanami i łokciami. Są niewielkie, przemieszczalne i zazwyczaj ustępują w ciągu dwóch miesięcy.

Gorączka reumatyczna pojawia się jako powikłanie zakażenia paciorkowcowego, czyli anginy. Dlatego po leczeniu anginy należy zachować czujność i w razie pojawienia się objawów gorączki reumatycznej skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Nie zawsze objawy anginy są wyraźne, dlatego nawet bez wcześniejszych dolegliwości, pojawienie się symptomów gorączki reumatycznej powinno być sygnałem do konsultacji z lekarzem.

Objawy gorączki reumatycznej, takie jak gorączka, zapalenie stawów, zmiany skórne czy pląsawica, są łatwe do rozpoznania. Często nie występują one jednocześnie, dlatego w przypadku zaobserwowania któregokolwiek z nich, szczególnie u osób młodych, po przebytym zapaleniu gardła, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza rodzinnego.

Każdy pacjent jest traktowany indywidualnie podczas podejmowania decyzji dotyczącej leczenia. W przypadku podejrzenia gorączki reumatycznej konieczne może być przyjęcie pacjenta do szpitala w celu dalszej diagnostyki i leczenia.

W leczeniu stosuje się salicylany (takie jak kwas acetylosalicylowy, czyli aspiryna) oraz sterydy. W przypadku nasilonych objawów pląsawicy, stosuje się leki uspokajające lub przeciwpadaczkowe.

Ważne jest, aby sposób leczenia był dostosowany do nasilenia objawów gorączki reumatycznej oraz stanu pacjenta.

Należy ściśle przestrzegać zaleceń medycznych, regularnie uczestniczyć w badaniach kontrolnych i informować lekarza o pojawiających się objawach gorączki reumatycznej, ponieważ choroba ta może nawracać.

U niektórych pacjentów, którzy mieli gorączkę reumatyczną, konieczne jest przyjmowanie antybiotyków w określonych odstępach czasu (najczęściej raz na miesiąc), aby zapobiec nawrotowi choroby. Zazwyczaj antybiotyki stosuje się do ukończenia 30. roku życia lub przez 5 lat od ostatniego ataku choroby. Schemat podawania antybiotyku oraz dawkowanie ustala lekarz prowadzący.

Jeżeli w trakcie gorączki reumatycznej nie występuje zapalenie serca, to przebieg choroby jest łagodny. Jednakże choroba ma tendencję do nawrotów, szczególnie w ciągu pierwszych 2 lat od jej początku. Z każdym kolejnym nawrotem zwiększa się ryzyko powikłań sercowych. Mogą wówczas rozwinąć się trwałe wady zastawek serca.

Gorączka reumatyczna jest wynikiem anginy, dlatego leczenie anginy jest kluczowe dla uniknięcia gorączki reumatycznej. Osoby poniżej 30. roku życia z objawami anginy powinny udać się do lekarza rodzinnego. Ważne jest dokładne stosowanie zaleceń lekarza, włącznie z regularnym przyjmowaniem zaleconego antybiotyku. Nie wolno samodzielnie zmieniać dawek ani przerywać leczenia. Opóźnienie w wizycie u lekarza może zwiększyć ryzyko wystąpienia gorączki reumatycznej, dlatego należy rozpocząć leczenie antybiotykowe w ciągu pierwszych 10 dni od pojawienia się objawów anginy.