Tarczyca jest niewielkim narządem, który znajduje się u nasady szyi i składa się z dwóch płatów połączonych cieśnią. Jego funkcją jest produkcja i uwalnianie dwóch hormonów: trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), które regulują wiele procesów w organizmie, takich jak metabolizm i termogeneza. Kontrolę nad czynnością tarczycy sprawuje przysadka mózgowa, która uwalnia hormon tyreotropowy (TSH), stymulujący tarczycę do produkcji hormonów T3 i T4. Guzki tarczycy to zmiany w tkance tarczycy, które mogą być litymi strukturami lub torbielami, i mogą być wyczuwalne podczas badania szyi. Często zmiany te nie są widoczne podczas zwykłego badania fizykalnego.

Istnieje wiele przyczyn powstawania guzków tarczycy, m.in. niedobór jodu w diecie oraz choroba Hashimoto. Do powstawania guzków tarczycy może również przyczyniać się genetyka, ponieważ czasami występują one u członków tej samej rodziny. Być może istnieją także inne czynniki, które wpływają na powstawanie zmian w tarczycy.

Guzki tarczycy są często spotykaną patologią gruczołu tarczycy, która jest głównym powodem wizyty u endokrynologa. Częstość występowania guzków tarczycy jest większa u kobiet niż u mężczyzn i zwiększa się z wiekiem. W krajach o odpowiednim spożyciu jodu odsetek ten szacuje się na około 6% u kobiet i 1% u mężczyzn. W Polsce, wg szacunków, nawet milion kobiet może cierpieć na cechy wola guzkowego; częstość wykrywania zmian ogniskowych za pomocą USG jest jeszcze większa.

Większość guzków jest łagodna, ale istnieje również niewielki odsetek przypadków raka tarczycy.

Objawy guzków tarczycy można podzielić na dwie kategorie - miejscowe (związane z wielkością guzków i tarczycy) oraz związane z zaburzeniami w produkcji hormonów tarczycy. Większość guzków w tarczycy jest na tyle mała, że nie wywołuje żadnych miejscowych dolegliwości; zazwyczaj są one diagnozowane podczas rutynowych badań lekarskich. Zmiany ogniskowe w tarczycy często są przypadkowo wykrywane podczas badania USG. Jeśli guz lub wole są duże, mogą powodować trudności w połykaniu związane z uciskiem na przełyk lub problemy z oddychaniem spowodowane uciskiem na tchawicę. Czasami może pojawić się ból w okolicy tarczycy promieniujący do uszu lub chrypka.

U niektórych pacjentów guzki tarczycy zaczynają nadmiernie produkować hormony tarczycy, co prowadzi do objawów nadczynności tarczycy. Natomiast w przypadku choroby Hashimoto, głównym objawem może być niedoczynność tarczycy.

Jeśli uważasz, że odkryłeś guzek na tarczycy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. W niektórych sytuacjach pilne poinformowanie specjalisty jest niezbędne: guzek lub obwód szyi szybko wzrasta, pojawi się nagły ból w okolicy tarczycy, węzły chłonne na szyi są powiększone, występują trudności z połykaniem lub oddychaniem, pojawia się chrypka (po wykluczeniu zapalenia krtani przez laryngologa), objawy nadczynności tarczycy, rodzinny przypadek raka tarczycy, czy też poprzednie naświetlenie okolicy szyi.

Lekarz będzie starał się odpowiedzieć na dwa główne pytania: 1. Czy guzek w tarczycy jest nowotworem złośliwym i jaka jest przyczyna jego powstania. 2. Czy pacjent ma zaburzenia czynności tarczycy. Aby to ustalić, lekarz przeprowadzi badanie lekarskie, zwracając uwagę na objawy niedoczynności lub nadczynności tarczycy, czynniki ryzyka rozwoju nowotworu tarczycy oraz inne możliwe przyczyny powstania guzka. Badanie fizykalne pomoże ocenić wielkość zmiany, jej twardość, obecność innych guzków lub powiększenie węzłów chłonnych. Do oceny czynności tarczycy konieczne są badania hormonalne, takie jak oznaczenie stężenia TSH, wolnych hormonów tarczycy - FT4 i/lub FT3.

W celu ustalenia przyczyny powstania guzka pomocne są badania takie jak ultrasonografia tarczycy, która pozwala ocenić wielkość i charakter zmian oraz biopsja aspiracyjna cienkoigłowa. Biopsja jest jednym z podstawowych badań w diagnostyce guzków tarczycy, umożliwiającym wykluczenie nowotworu złośliwego. W niektórych przypadkach pomocna może być także scyntygrafia tarczycy, pozwalająca ocenić aktywność guzków. Guzki "gorące" są zazwyczaj łagodne, natomiast guzki "zimne" mogą być bardziej podejrzane. Artykuł omawia procedury diagnostyczne przy podejrzeniu guzków tarczycy, mające na celu ustalenie charakteru zmiany oraz ewentualne konieczności leczenia operacyjnego.

Leczenie guzków tarczycy jest zależne od wielu czynników, jednak lekarz endokrynolog bierze pod uwagę różne informacje, takie jak dolegliwości pacjenta, wiek, choroby współistniejące, przebieg choroby, wyniki badań oraz opinię pacjenta. Istnieją różne strategie postępowania, takie jak obserwacja, leczenie farmakologiczne, terapia jodem promieniotwórczym oraz leczenie operacyjne, które może być konieczne w przypadku raka tarczycy. Terapia jest ustalana indywidualnie, a pacjent po operacji najczęściej musi stosować hormony tarczycy.

Należy pamiętać, że każde leczenie może wiązać się z ryzykiem powikłań, dlatego konieczne jest dokładne omówienie wszystkich szczegółów z lekarzem.

Pełne wyleczenie jest możliwe tylko poprzez interwencję chirurgiczną. Należy jednak regularnie uczestniczyć w kontrolach i systematycznie zażywać lewotyroksynę, aby zapobiec ponownemu wzrostowi tarczycy.

Małe guzki tarczycy, które nie są podejrzane o nowotwór i nie powodują nadczynności, powinny być regularnie monitorowane u pacjentów. Po operacji lub radioterapii z powodu guzów tarczycy, konieczne jest ciągłe monitorowanie i regularne przyjmowanie lewotyroksyny dożywotnio.

W celu utrzymania zdrowego trybu życia ważne jest dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości jodu poprzez dietę. W Polsce obowiązuje jodowanie soli kuchennej, co pozwala większości ludzi spożywać odpowiednią ilość jodu. Dodatkowo zaleca się spożywanie pokarmów bogatych w jod (np. ryb morskich) oraz suplementację jodu przez kobiety w ciąży i karmiące piersią. Odpowiednie spożycie jodu zmniejsza ryzyko rozwoju wola miąższowego i guzków tarczycy.

Kolejnym istotnym czynnikiem, który można kontrolować, jest zaprzestanie palenia papierosów, ponieważ zaobserwowano związek między paleniem a rozwojem guzków tarczycy. Autoimmunologiczne choroby tarczycy (np. choroba Gravesa i Basedowa, choroba Hashimoto) mają podłoże genetyczne, na które nie mamy wpływu. Osoby, które mają historię rodową chorób autoimmunologicznych tarczycy, powinny informować lekarzy o tym, aby uniknąć przyjmowania leków wpływających na rozwój choroby.