Problem z nieprzyjemnym zapachem z ust podczas wydychania powietrza, który jest odczuwany przez osobę dotkniętą tą dolegliwością lub osoby w jej otoczeniu, to halitoza.

Formy halitozy obejmują:

1. Halitoza prawdziwa (gdzie nieprzyjemny zapach z ust jest obiektywnie wyczuwalny):
• fizjologiczna – występująca po nocy bez snu (z powodu zmniejszonej produkcji śliny) i ustępująca po szczotkowaniu zębów, spożyciu płynów lub posiłków; także: nieprzyjemny zapach będący skutkiem palenia tytoniu, spożywania niektórych pokarmów (np. czosnku, cebuli) i napojów (np. alkoholu), który utrzymuje się do kilku godzin
• patologiczna – mająca konkretną patologiczną przyczynę.
2. Halitoza rzekoma: pacjent odczuwa nieprzyjemny zapach z ust, ale inne osoby (np. bliscy, lekarz) ani badanie halimetrem tego nie potwierdzają. Jedną z odmian jest halitofobia – chory odczuwa lęk i niepokój związane z przekonaniem o występowaniu nieprzyjemnego zapachu z jego ust, chociaż tak naprawdę taki zapach nie jest obecny.

W większości przypadków nieprzyjemny zapach z ust ma swoje źródło w jamie ustnej, głównie z powodu lotnych związków siarki wydzielanych przez bakterie obecne w tej części ciała.

Te bakterie rozkładają substancje białkowe zawarte w ślinie, złuszczonym nabłonku oraz resztkach pokarmowych. Halitozę zaostrza brak naturalnego wydzielania śliny, spowodowany długotrwałą przerwą w spożywaniu posiłków, na przykład nocnym odpoczynkiem lub głodzeniem.

1. Przyczyny nieprzyjemnego zapachu z jamy ustnej lub gardła:
• Zaniedbanie higieny jamy ustnej, gromadzenie resztek pokarmowych pod protezami, mostami lub aparatami ortodontycznymi
• Osad na tylnej części języka
• Choroby przyzębia i dziąseł, takie jak zapalenie dziąseł czy paradontoza
• Choroby zębów, na przykład zgorzel miazgi
• Choroby błony śluzowej jamy ustnej, takie jak owrzodzenia, przetoki czy martwica tkanki nowotworowej
• Zmniejszone wydzielanie śliny, np. w przypadku zespołu Sjögrena, uszkodzenia ślinianek po radioterapii, lub stosowanie leków moczopędnych
• Zapalenie migdałków, kamienie migdałkowe w kryptach migdałków, ropień okołomigdałkowy
2. Przyczyny nieprzyjemnego zapachu z jamy nosowej:
• Zapalenie zatok przynosowych
• Ciało obce w przewodzie nosowym, szczególnie u dzieci
• Nowotwory
3. Przyczyny nieprzyjemnego zapachu z dolnych dróg oddechowych:
• Rozstrzenie oskrzeli z zaleganiem ropy, nadkażenie grzybicze
• Ropień płuca
• Martwica i rozpad tkanek nowotworowych w raku płuca
4. Przyczyny nieprzyjemnego zapachu z przewodu pokarmowego:
• Uchyłek Zenkera, rzadziej inne uchyłki przełyku
• Achalazja
• Rak przełyku, rak żołądka
• Regurgitacja treści pokarmowej z żołądka do jamy ustnej
5. Inne przyczyny nieprzyjemnego zapachu:
• Mocznica – zapach amoniaku
• Niewydolność wątroby – zapach zepsutych jajek, ryb, stęchlizny
• Kwasica ketonowa – zapach acetonu
• Trimetylaminuria – zespół odoru rybiego
• Hipermetioninemia – zapach gotowanej kapusty

Jeśli zauważysz nieprzyjemny zapach z ust, który jest odczuwany przez innych, warto przeanalizować swoje nawyki związane z higieną jamy ustnej. Jeśli problem wynika z niedostatecznej higieny lub określonych zachowań, takich jak ograniczony spożycie płynów i pokarmów, spożywanie pewnych produktów lub palenie papierosów, konieczne jest wprowadzenie zmian. Jeśli to nie przyniesie poprawy, skonsultuj się z lekarzem.

W każdym przypadku niepokoju związanego z nieprzyjemnym zapachem z ust, zaleca się konsultację z lekarzem rodzinnym.

Diagnoza polega głównie na informacjach dostarczanych przez pacjenta, w tym na relacji osób z jego najbliższego otoczenia, które wyczuwają nieprzyjemny zapach z jego ust. Lekarz sprawdzi to podczas wizyty, korzystając z halimetru do wykrywania lotnych związków siarki w powietrzu wydechowym.

Początkowo lekarz będzie szukał przyczyny nieprzyjemnego zapachu z ust w jamie ustnej, przeprowadzając wywiad dotyczący higieny jamy ustnej oraz badanie stomatologiczne. Następnie może skierować pacjenta na konsultację laryngologiczną i dalsze badania diagnostyczne, w zależności od podejrzewanej przyczyny.

Jeśli chodzi o halitozę rzekomą związana z zaburzeniami węchu i smaku, lekarz zaleci konsultację neurologiczną. W innych przypadkach halitozy rzekomej, pacjent zostanie skierowany przez lekarza do psychologa lub psychiatry.

W przypadku ustalenia przyczyny halitozy, lekarz zaleci leczenie choroby lub stanu, który powoduje nieprzyjemny zapach z ust.

Ponadto stosuje się postępowanie objawowe:

1. poprawa higieny jamy ustnej – dokładne mycie zębów, najlepiej po każdym posiłku, czyszczenie przestrzeni międzyzębowych nicią dentystyczną, usuwanie nalotu z języka, płukanie jamy ustnej płynem zawierającym chlorheksydynę, chlorek cetylopirydyniowy dwutlenek chloru lub cynk,
2. zaprzestanie palenia tytoniu oraz spożywania czosnku, cebuli itp.
3. picie odpowiedniej ilości płynów
4. żucie gumy bez cukru o smaku miętowym (zwiększa produkcję śliny, odświeża oddech).