Schizofrenia, także znana jako psychoza schizofreniczna, jest przewlekłą chorobą, która wymaga leczenia. Jest to zaburzenie psychotyczne, charakteryzujące się zmienionym postrzeganiem rzeczywistości. Istnieje kilka postaci schizofrenii, z których najczęściej rozpoznawaną w Polsce jest paranoidalna. Ryzyko zachorowania na schizofrenię wynosi około 1% w ciągu życia, a chorują zarówno kobiety, jak i mężczyźni.

Choroba często rozpoczyna się w młodym wieku, przed 30. rokiem życia. Początek schizofrenii może być nagły, szybki lub stopniowy, z objawami rosnącymi przez kilka miesięcy. Osoby bliskie chorego zazwyczaj zauważają niepokojące zmiany, takie jak wycofanie się i podejrzliwość. Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, wymagającą długotrwałego leczenia. Może przebiegać liniowo lub falująco, z okresami remisji i nawrotów objawów. Osoba dotknięta schizofrenią wymaga stałej opieki i leczenia nawet w okresach remisji.

Objawy schizofrenii można podzielić na:

• objawy pozytywne
• objawy negatywne
• zaburzenia poznawcze
• zaburzenia afektu
• objawy dezorganizacji psychicznej

Objawy pozytywne i negatywne w schizofrenii nie oznaczają pozytywnego lub negatywnego wpływu na chorobę, ale sugerują nadmiar lub brak w postrzeganiu rzeczywistości oraz w przekonaniach pacjenta.

Do objawów pozytywnych schizofrenii należą głównie urojenia i halucynacje.

Urojenia są zaburzeniami myślenia, które zniekształcają lub kreują rzeczywistość. Są to mocne przekonania, które chory uważa za prawdziwe, nawet gdy inni próbują go przekonać, że się myli. Urojenia mogą przybrać różne formy, takie jak urojenia ksobne, prześladowcze, odsłonięcia czy oddziaływania.

Halucynacje to zaburzenie spostrzegania polegające na realistycznym odczuwaniu zmysłów pomimo braku bodźca zewnętrznego.

Objawy negatywne schizofrenii obejmują m.in. wycofywanie się z aktywności zawodowej, szkolnej i społecznej, zobojętnienie uczuciowe, afekt blady, oraz zaburzenia komunikacji z otoczeniem.

Występują także zaburzenia poznawcze, które objawiają się trudnościami w koncentracji, pamięci i inteligencji.

Zaburzenia afektu związane są z przeżyciami psychotycznymi i objawami negatywnymi, mogą występować również depresyjne epizody.

Objawy dezorganizacji psychicznej dotyczą procesu myślenia oraz zachowania chorego, które mogą być nieadekwatne do sytuacji.

Schizofrenia może przybrać różne postacie, które różnią się przewagą różnych objawów. Istnieje także ryzyko samobójstwa, szczególnie u młodych mężczyzn i osób z depresją poschizofreniczną.

Przyczyny schizofrenii są trudne i nie do końca zrozumiane. Pacjenci i ich bliscy często zadają sobie to pytanie. Model rozwoju schizofrenii, uwzględniający czynniki biologiczne (w tym genetyczne), psychologiczne, społeczne i środowiskowe, może wpływać na wystąpienie i przebieg tej choroby.

Ryzyko zachorowania jest większe u osób, których krewni pierwszego stopnia cierpią na schizofrenię. Jednakże ryzyko to różni się w zależności od tego, który krewny jest chory. Na przykład, w przypadku obu rodziców cierpiących na schizofrenię, ryzyko u dziecka wynosi 46%, podobnie jak u bliźniaków jednojajowych (48%). Natomiast gdy schizofrenia występuje tylko u jednego rodzica lub u rodzeństwa niebliźniaczego, ryzyko wynosi odpowiednio 6% i 9%. W przypadku, gdy jedno z bliźniaków dwujajowych choruje na schizofrenię, ryzyko dla drugiego wynosi 17%. Podatność (w tym genetyczna) na chorobę nie oznacza jednak, że ona musi wystąpić, a rozwój choroby zależy od wielu czynników.

Jeśli schizofrenia pojawi się w rodzinie, ważne jest, aby nie obwiniać nikogo za jej pojawienie się. Nie ma jednego winnego. Schizofrenia nie wynika z pojedynczego błędu, wydarzenia czy choroby somatycznej. Jej powstanie jest skomplikowane i zależy od wielu czynników genetycznych, biologicznych i psychologicznych. Ważne jest, aby zapewnić wsparcie i pomoc pacjentowi oraz jego rodzinie w walce z tą chorobą.

Niepokojące objawy mogą być sygnałem do konsultacji u psychiatry. Nie zawsze diagnoza zostaje postawiona podczas wizyty u lekarza. Objawy schizofrenii, szczególnie te gwałtowne i intensywne, wymagają szybkiej interwencji medycznej. Chory może potrzebować hospitalizacji w szpitalu psychiatrycznym. Jeśli istnieje podejrzenie zaburzeń psychicznych, pacjent może być przyjęty na obserwację.

Diagnozowanie i leczenie schizofrenii w przypadku łagodnych objawów można prowadzić ambulatoryjnie. W razie myśli samobójczych należy natychmiast szukać pomocy medycznej, zwłaszcza jeśli towarzyszą im halucynacje słuchowe. Pacjent zdiagnozowany z schizofrenią, której objawy się nasilają, może być leczony w domu w ramach zespołu leczenia środowiskowego.

Objawy zaburzeń psychicznych nie zawsze muszą oznaczać schizofrenię. Możliwe jest wystąpienie innych rodzajów zaburzeń psychotycznych, które wymagają dokładnej diagnozy lekarza.

Diagnoza schizofrenii dokonywana jest przez lekarza psychiatrę na podstawie badania psychiatrycznego pacjenta, analizy jego objawów oraz historii jego choroby. Istotne jest przeprowadzenie także wywiadu z rodziną pacjenta. Badania laboratoryjne nie potwierdzają bezpośrednio schizofrenii, ale mogą być konieczne do oceny stanu ogólnego pacjenta i wykluczenia innych możliwych przyczyn jego dolegliwości.

W diagnostyce schizofrenii ważne jest także uwzględnienie ewentualnego współwystępowania innych chorób, uzależnień oraz zaburzeń psychicznych. Istotne jest także monitorowanie stanu zdrowia pacjenta z uwzględnieniem jego ogólnego stanu fizycznego.

Terapia osób chorych na schizofrenię składa się z leczenia ostrzy i zapobiegania nawrotom. Stosuje się farmakoterapię, psychoedukację, psychoterapię i inne formy terapii. Leczenie skupia się głównie na stosowaniu leków przeciwpsychotycznych, a współpraca z rodziną pacjenta odgrywa ważną rolę. Terapia zazwyczaj trwa całe życie i w przypadku nagłych epizodów pacjent powinien być hospitalizowany. Grupy wielorodzinne oraz psychoedukacja są ważnym elementem leczenia. Obserwacja i dostosowanie lekarstw oraz regularne badania laboratoryjne są niezbędne. Pacjenci często wymagają także terapii zajęciowej oraz wsparcia społecznego. Bardzo ważne jest systematyczne przyjmowanie leków i regularna kontrola stanu zdrowia podczas leczenia.