Szczepionki, podobnie jak leki, mogą wywoływać niepożądane reakcje. Te reakcje nazywane są niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (NOP). Szczepienie przeciwko COVID-19 chroni przed zachorowaniem na COVID-19 oraz śmiercią z powodu tej choroby, a także zmniejsza ryzyko bezobjawowego zakażenia wirusem SARS-CoV-2. To może przyczynić się do ochrony osób w otoczeniu – gdy sam nie jesteś zakażony SARS-CoV-2, nie rozprzestrzenisz go. Osoba zaszczepiona, która ma kontakt z zakażoną osobą, może potencjalnie przerwać łańcuch zakażeń.

Celem szczepionki jest ochrona zaszczepionej osoby przed COVID-19, szczególnie przed jego ciężką formą i zgonem. Objawy po szczepieniu mogą wskazywać na reakcję organizmu i rozwój odporności na SARS-CoV-2. Niepożądane reakcje poszczepienne mogą czasowo ograniczyć codzienną aktywność, ale zazwyczaj ustępują po kilku dniach. Niektóre osoby po szczepieniu nie doświadczają żadnych objawów.

Niepożądane reakcje mogą mieć charakter lokalny, obejmując:

• krótkotrwały ból w miejscu szczepienia,
• zaczerwienienie lub
• obrzęk w miejscu wkłucia.

Reakcje niepożądane mogą również objawiać się ogólnie, z objawami takimi jak:

• zmęczenie,
• ból głowy,
• bóle mięśni,
• dreszcze,
• gorączka,
• nudności,
• przejściowe powiększenie węzłów chłonnych.

Jeśli po zaszczepieniu pojawią się lekkie objawy, które nie przeszkadzają w codziennej aktywności, nie ma potrzeby podejmowania żadnych specjalnych działań – objawy zwykle ustępują w ciągu kilku dni. Jeśli jednak czujesz się bardzo źle, istnieją proste sposoby, które mogą ci pomóc.

Jeśli odczuwasz ból w ramieniu, w które została podana szczepionka, możesz nałożyć na nie chłodny kompres. Choć ból może się nasilać podczas określonych ruchów, nie ma konieczności unikania poruszania ręką, w którą zostałeś zaszczepiony.

W przypadku wystąpienia objawów takich jak ból głowy, mięśni czy gorączka po szczepieniu, zazwyczaj można je łagodzić stosując dostępne bez recepty leki przeciwbólowe (takie jak ibuprofen, paracetamol) – te same, które używa się przy innych dolegliwościach. Jeśli nie masz przeciwwskazań, możesz sięgnąć po te leki w celu złagodzenia niepożądanych objawów po szczepieniu. W przypadku chorób przewlekłych lub regularnego stosowania innych leków, warto skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem jakichkolwiek środków. Osobom z zaburzeniami krzepnięcia zaleca się w pierwszej kolejności przyjmowanie paracetamolu.

Jeżeli przyjąłeś szczepionkę opartą na mRNA w dwóch dawkach (Pfizer lub Moderna), reakcje poszczepienne mogą pojawić się po drugiej dawce lub być silniejsze niż po pierwszej. Natomiast w przypadku szczepionek wektorowych (AstraZeneca lub Janssen/Johnson&Johnson), reakcje poszczepienne mogą wystąpić po pierwszej dawce lub być bardziej nasilone po niej.

Należy pamiętać, że nie wszyscy zaszczepieni doświadczą reakcji poszczepiennej. Może także się zdarzyć, że nie pojawi się ona w ogóle.

Należy zachować spokój – brak reakcji poszczepiennej nie oznacza braku odpowiedzi na szczepionkę.

1. Jeśli symptomy miejscowe narastają po 24 godzinach lub jeśli objawy ogólne nie ustępują po kilku dniach i sprawiają niepokój, skontaktuj się z lekarzem. Należy skonsultować się z lekarzem również w przypadku nietypowych objawów, takich jak kaszel, katar, ból gardła, które nie są typowe dla infekcji;

2. Po rozpoczęciu masowych szczepień przeciwko COVID-19 u osób młodych zauważono rzadkie przypadki zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia po zaszczepieniu preparatami firm Pfizer lub Moderna;

3. Objawy zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia to m.in. ostry i utrzymujący się ból w klatce piersiowej, duszność, uczucie szybkiego bicia serca, omdlenie;

4. Osoby szczepione preparatami Pfizer lub Moderna, które odczuwają powyższe objawy w ciągu 14 dni od szczepienia, powinny natychmiast skonsultować się z lekarzem;

5. Leczenie zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia może wymagać hospitalizacji, jednak większość pacjentów wyzdrowieje po leczeniu;

6. Zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia mogą wystąpić również w związku z COVID-19, a ryzyko ich wystąpienia jest większe po zachorowaniu na COVID-19 niż po szczepieniu;

7. Po szczepieniu preparatami AstraZeneca lub Janssen/Johnson&Johnson, warto zwrócić uwagę na objawy związane z ewentualnymi powikłaniami, takie jak duszność, ból w klatce piersiowej, obrzęk, bóle głowy;

8. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów po szczepieniu preparatami AstraZeneca lub Janssen/Johnson&Johnson, należy natychmiast zgłosić się do lekarza;

9. EMA zaleciła dodanie poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego do ulotki preparatu Janssen/Johnson&Johnson jako bardzo rzadkiego zdarzenia niepożądanego.

Niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) po szczepieniach przeciw COVID-19 można zgłosić lekarzowi, który po ich rozpoznaniu informuje inspekcję sanitrarną. Inną opcją jest zgłoszenie działania niepożądanego do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych w Warszawie. Istnieje także możliwość zgłoszenia NOP bezpośrednio do podmiotu odpowiedzialnego, a dane kontaktowe znajdują się na ulotce dla pacjentów danej szczepionki.

Informacje dotyczące liczby i rodzaju NOP po szczepieniach przeciw COVID-19 zgłaszanych przez lekarzy do Państwowej Inspekcji Sanitarnej można znaleźć na stronie Szczepimysie.