Nazwa "choroba Hashimoto" wywodzi się od nazwiska japońskiego lekarza dr Hakaru Hashimoto, który w 1912 roku opisał 4 przypadki tego schorzenia. Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, jest wynikiem działania układu immunologicznego na organizm, w którym przeciwciała atakują własną tarczycę. To prowadzi do długotrwałego zapalenia tarczycy, stopniowo niszczącego ten gruczoł i powodującego zmniejszenie produkcji hormonów. Inna nazwa tej choroby to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.Niedoczynność tarczycy jest częstym zaburzeniem funkcji tarczycy, występującym u około 5% dorosłych kobiet i 1% mężczyzn. Choroba Hashimoto jest główną przyczyną niedoczynności tarczycy, występuje we wszystkich grupach wiekowych, częściej u kobiet. Może być współistnieć z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak cukrzyca typu 1, celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów, bielactwo, niedokrwistość Addisona i Biermera. Choroba Hashimoto dotyka ludzi w różnym wieku, w tym dzieci i osoby starsze.Sprawdzono wciąż występowanie choroby Hashimoto z wiekiem, ale również u ludzi młodych i dzieci, często z historią choroby w rodzinie. Jest częstsza u pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi.

Objawy związane z układem nerwowym obejmują:

• uszkodzenia nerwów, znane jako mononeuropatie, takie jak zespół cieśni nadgarstka
• parestezje, czyli nieprzyjemne doznania o charakterze mrowienia, pieczenia, uczucia wbijania igieł, drętwienia, a czasem także osłabienia słuchu

Objawy psychiczne choroby Hashimoto to zmniejszenie zdolności koncentracji, problemy z pamięcią, depresja, niestabilność emocjonalna, a czasem również objawy choroby afektywnej dwubiegunowej lub psychozy paranoidalnej. W najcięższych przypadkach może pojawić się otępienie i rzadko śpiączka.

Objawy rozwijają się stopniowo, wraz z postępującym uszkodzeniem gruczołu tarczowego i zmniejszaniem produkcji hormonów tarczycy; mogą mieć różne nasilenie - od łagodnego do bardzo ciężkiego. Stopień nasilenia objawów zależy głównie od czasu trwania niedoczynności tarczycy oraz stopnia niedoboru hormonów. Ogólnie rzecz biorąc, im dłużej trwa niedoczynność tarczycy i im bardziej jest nasilona, tym bardziej intensywne są jej objawy. Skutki ciężkiej niedoczynności tarczycy mogą obejmować choroby serca, niepłodność, a w bardzo poważnych przypadkach nawet śpiączkę. Z kolei osoby z utajoną niedoczynnością tarczycy mogą nie zauważyć u siebie żadnych z wymienionych objawów; chorobę można wtedy wykryć jedynie na podstawie wyników badań hormonalnych.

Jeśli pojawią się objawy sugerujące niedoczynność tarczycy, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który po przeprowadzeniu badania lekarskiego (po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu badania) podejmie decyzję o konieczności zbadania stężenia hormonu TSH. Regularne badania stężenia TSH powinny być również wykonywane u osób, u których w rodzinie występuje choroba Hashimoto oraz u osób cierpiących na inne choroby autoimmunologiczne. Szczególnie istotne jest rozpoznanie niedoczynności tarczycy u kobiet planujących ciążę, ponieważ jest to stan bardzo niekorzystny zarówno dla matki, jak i dziecka. Dlatego wielu specjalistów zaleca sprawdzenie stężenia TSH u każdej kobiety planującej ciążę.

Kluczową rolę w rozwoju choroby odgrywają zaburzenia reakcji układu odpornościowego. U osób, których genetyczna predyspozycja do chorób autoimmunologicznych może być aktywowana przez różne czynniki środowiskowe, takie jak infekcje bakteryjne i wirusowe, palenie papierosów, ekspozycja na substancje chemiczne (np. ftalany). Istotne jest także ograniczone wystawienie na czynniki środowiskowe, jak życie w warunkach o niskim stopniu zanieczyszczenia, co często wiąże się z wysoką częstością chorób alergicznych i autoimmunologicznych, w tym choroby Hashimoto. Dieta również może mieć wpływ na rozwój choroby. Stwierdzono związek między nadmiernym spożyciem jodu a zwiększoną (nawet 4-krotną) częstością występowania choroby Hashimoto.

Diagnoza niedoczynności tarczycy wymaga wykonania badań hormonalnych. Pierwsze badanie, które ocenia funkcjonowanie tarczycy (stężenie TSH we krwi), może być przeprowadzone przez lekarza rodzinnego. W przypadku nieprawidłowego wyniku (powyżej normy), konieczne jest oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (FT4). Rozpoznanie jawnego niedoczynności tarczycy następuje, gdy zwiększone stężenie TSH towarzyszy obniżonemu stężeniu FT4. Natomiast utajoną (subkliniczną) niedoczynność tarczycy stwierdza się, gdy podwyższone stężenie TSH idzie w parze z prawidłowym poziomem FT4.

W przypadku zdiagnozowania niedoczynności tarczycy, lekarz będzie dążył do ustalenia przyczyny.

Przydatne mogą być:

• USG tarczycy - w przypadku choroby Hashimoto zauważa się zmniejszenie (lub zwiększenie) tarczycy oraz zmniejszoną echogeniczność
• oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych we krwi, w tym przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) lub przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) - zwiększone stężenie anty-TPO jest charakterystyczne dla choroby Hashimoto.

Czasami lekarz może również zalecić pacjentowi biopsję cienkoigłową tarczycy.

Niestety nie ma skutecznej metody leczenia przewlekłego zapalenia limfocytowego w celu zatrzymania procesu niszczenia tarczycy. Terapia choroby Hashimoto polega na podawaniu hormonów tarczycy w celu leczenia niedoczynności tarczycy. Lewotyroksyna jest syntetycznym hormonem identycznym z tym produkowanym w tarczycy, działającym w ten sam sposób. Należy regularnie przyjmować brakujące hormony tarczycy, co prowadzi do normalizacji stężenia TSH i przywraca prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Pacjenci mogą być leczeni ambulatoryjnie, chociaż w przypadku ciężkiej niedoczynności tarczycy lub współistniejących poważnych chorób konieczne może być leczenie szpitalne.

Lewotyroksynę należy przyjmować regularnie, zazwyczaj rano na czczo, około 30–60 minut przed posiłkiem. Dawkę leku ustala lekarz indywidualnie, z uwzględnieniem stopnia niedoczynności tarczycy i obecności innych chorób. Kontrola stężenia TSH pozwala na modyfikację dawki leku. Konieczne mogą być częstsze kontrole TSH na początku terapii, a po ustabilizowaniu niedoczynności mogą być rzadsze. Ważne jest informowanie lekarza o przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre z nich nie powinny być przyjmowane wspólnie z lewotyroksyną.

W przypadku pacjentów z chorobą Hashimoto i niedoczynnością tarczycy konieczne jest przewlekłe leczenie lewotyroksyną przez całe życie, przywracające zdrowie, choć nie powodujące całkowitego wyleczenia. Po zakończeniu terapii konieczne jest kontynuowanie leczenia przez całe życie w celu zapobiegania powikłaniom. Istnieje również większe ryzyko rozwoju innych chorób autoimmunologicznych, dlatego zaleca się okresową obserwację w kierunku tych chorób u osób z chorobą Hashimoto.

Brak naukowych dowodów na to, że zmiany w diecie mają wpływ na rozwój choroby Hashimoto (szczególnie brak dowodów na skuteczność diety eliminacyjnej).

Choroby tarczycy związane z układem immunologicznym, takie jak choroba Gravesa i Basedowa, czy choroba Hashimoto, mają podłoże genetyczne. Nie da się zmienić genetycznej predyspozycji osób dotkniętych tą chorobą. Osoby, których rodziny cierpią na autoimmunologiczne choroby tarczycy, powinny poinformować swoich lekarzy, aby uniknąć zażywania leków, które mogą zaostrzyć stan choroby. Powinny one również regularnie monitorować poziom TSH, aby szybko zdiagnozować rozwijającą się niedoczynność tarczycy i uniknąć jej poważnych objawów.