(znana również jako ) to bakteria odkryta stosunkowo późno. Pierwsi, którzy wykryli w ludzkiej błonie śluzowej żołądka, byli dwaj australijscy uczeni, Marshall i Warren. Nazwa nawiązuje do spiralicznego kształtu bakterii, który ułatwia jej penetrację w głąb błony śluzowej przewodu pokarmowego.

najczęściej wykrywa się w części żołądka, która przechodzi w dwunastnicę, ale może także zakażać inne tkanki, takie jak wątroba czy oko. Ona jest obecna u osób cierpiących na przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka i wrzody żołądka. Odkrycie tej bakterii, która jest przystosowana do przeżycia w żołądku człowieka, było zaskoczeniem, ponieważ dotychczas uważano, że kwas solny w żołądku tworzy środowisko bardzo nieprzyjazne dla bakterii. Jednak kolonizuje błony śluzowe o niskim pH (kwaśnym) i zaskakująco kwas nie tylko nie szkodzi, ale jest wręcz niezbędny do rozwoju tej bakterii.

Badania wykazały związek pomiędzy obecnością w górnym odcinku układu pokarmowego a wrzodami żołądka i dwunastnicy. Niemniej jednak samo zakażenie bakterią nie jest jednoznaczne z rozwojem choroby wrzodowej. W Polsce 67% dorosłych i 30% dzieci jest zakażonych . Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy dotyka 5–10% dorosłych osób zakażonych i tylko co dziesiąta osoba zakażona rozwinie tę chorobę. Dodatkowo u niektórych chorych na wrzody nie stwierdza się obecności . Nie można więc przypisać tej bakterii wszystkich wrzodów żołądka i dwunastnicy.

Przebieg zakażenia Helicobacter pylori w układzie pokarmowym jest zazwyczaj bezobjawowy, pojedyncze przypadki mogą objawiać się bólem w nadbrzuszu, nudnościami i wymiotami, ale zazwyczaj bez gorączki.

Do zakażenia zazwyczaj dochodzi w okresie dzieciństwa. Zakażenie przekazywane jest drogą pokarmową, na przykład przez korzystanie z tych samych naczyń lub butelki do picia.

Stara reguła, że nie ma wrzodu trawiennego bez kwasu, jest nadal aktualna. Natomiast ryzyko wystąpienia choroby znacznie wzrasta u osób zakażonych (lub będących nosicielami tej bakterii).

Wrzód żołądka jest stanem przedrakowym, dlatego zakażenie może sprzyjać rozwojowi raka żołądka. Ogólnie rzecz biorąc, zakażenie praktycznie podwaja całkowite ryzyko zachorowania na raka żołądka.

Z kolei rak zazwyczaj nie rozwija się w dwunastnicy. Powody tego nie są do końca jasne, ale w przypadku ludzkiego przewodu pokarmowego często występuje rak jelita grubego, odbytu, żołądka oraz przełyku, podczas gdy rak jelita cienkiego (w tym dwunastnicy) jest rzadkością. Dlatego zakażenie może sprzyjać chorobom wrzodowym żołądka i dwunastnicy, a w mniejszym stopniu rakowi żołądka, ale nie ma związku z rakiem dwunastnicy, który praktycznie nigdy nie występuje.

W diagnostyce stosuje się różne metody, które można podzielić na inwazyjne i nieinwazyjne:

Metody inwazyjne (wymagające wykonania endoskopii):

• test ureazowy – wykonywany z wycinka błony śluzowej pobranej podczas gastroskopii,
• badanie histologiczne wycinka z części odźwiernikowej – analiza pod mikroskopem wycinka pobranego podczas gastroskopii,
• hodowla bakteryjna – badanie celem ustalenia lekooporności, wykonywane na wycinkach z błony śluzowej żołądka pobranych podczas gastroskopii.

Metody nieinwazyjne:

• testy oddechowe – np. oddechowy test ureazowy, w którym doustnie podaje się choremu mocznik znakowany radioaktywnym izotopem węgla,
• test wykrywający antygeny w kale – oznaczanie antygenów w próbce kału,
• testy serologiczne – badanie krwi na obecność przeciwciał przeciwko .

Przed wykonaniem badań należy wyłączyć stosowanie antybiotyków, preparatów bizmutu oraz inhibitorów pompy protonowej (IPP) przez odpowiednio określony czas.