Różyczka to infekcyjne zapalenie skóry i tkanki podskórnej, spowodowane przez bakterie paciorkowców grupy A, głównie Streptococcus pyogenes, czasem także grupy C i G. Źródłem zakażenia jest człowiek, a przenoszenie choroby następuje przez kontakt bezpośredni. Bakterie mogą dostać się do organizmu przez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową. Faktory ryzyka to m.in. przewlekły obrzęk, zakrzepica, owrzodzenia żylakowe, cukrzyca, dożylne przyjmowanie narkotyków, choroby skóry ze świądem, grzybica stóp i zaniedbania higieniczne. Osoby narażone na zachorowanie to osoby starsze, dzieci i noworodki. Okres wylęgania choroby wynosi 1-4 dni.

Różyczka to dość powszechna choroba. Według danych epidemiologicznych, w Polsce w 2013 roku zaobserwowano 5242 przypadki różyczki, z których 44,8% wymagało hospitalizacji.

Chorobliwie zapalona skóra i tkanka podskórna o gwałtownym pojawieniu się i szybkim przebiegu - to charakterystyczne objawy różyczki.

Najczęstszymi miejscami występowania różyczki są podudzie (ponad 80% przypadków), twarz oraz u kobiet po mastektomii. Skóra staje się żywoczerwona, błyszcząca, opuchnięta, wyraźnie odróżniająca się od zdrowej skóry, bolesna w dotyku i cieplejsza. Czasami na obszarze zmian zapalnych oraz na granicy nacieku mogą pojawić się drobne wybroczyny. Węzły chłonne w pobliżu miejsca zakażenia mogą być powiększone i bolesne (np. w róża kończyny dolnej - węzły pachwinowe).

Z obrzękami związanymi z naciekiem zapalnym, paciorkowce rozprzestrzeniają się przez naczynia limfatyczne. Oprócz objawów skórnych, często towarzyszą im objawy ogólne: dreszcze, wysoka gorączka, złe samopoczucie. Może dojść do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych.

Choroba nie zapewnia odporności na zakażenie, dlatego często nawraca, zwłaszcza u osób podatnych. Zaawansowana postać róża może prowadzić do poważnych zaburzeń ogólnoustrojowych.

W zależności od obrazu zmian skórnych, wyróżnia się różne postacie kliniczne różyczki:

• różyczka pęcherzowa - z pęcherzami wypełnionymi jasną, surowiczą treścią, które znikają bez pozostawiania blizn
• różyczka krwotoczna - z krwawymi wylewami do tkanek, które ustępują bez pozostawiania blizn
• różyczka zgorzelinowa - ciężka forma z obszarami martwicy, po której pozostają blizny
• różyczka pełzająca lub wędrująca - gdy zakażenie rozprzestrzenia się przez naczynia limfatyczne w postaci wypustek, czasami objawy mogą pojawić się w odległych miejscach, np. na drugiej stopie czy dłoni
• różyczka nawrotowa - często prowadzi do powikłań w postaci obrzęku słoniowatego kończyn związanych z zaburzeniami odpływu limfy.

Podczas badania lekarskiego można stwierdzić podwyższoną temperaturę ciała oraz charakterystyczne zmiany skórne.

Jeśli podejrzewasz różyczkę, koniecznie udaj się do lekarza pierwszego kontaktu, który zbada sprawę i zaplanuje dalsze postępowanie. W zależności od stanu pacjenta oraz ewentualnych innych chorób, lekarz podejmie decyzję o zastosowaniu leczenia ambulatoryjnego lub skierowaniu pacjenta do szpitala.

Zwykle do potwierdzenia diagnozy i rozpoczęcia leczenia wystarczą informacje podane przez pacjenta dotyczące dolegliwości oraz nieprawidłowości zauważone podczas badania fizykalnego. Lekarz może także skorzystać z badań laboratoryjnych, takich jak analiza morfologii krwi, która może wykazać obecność leukocytozy, neutrofilii, podwyższone wartości CRP oraz wzrost miana antystreptolizyny O (ASO). W niektórych przypadkach zalecane może być wykonanie badania USG kończyn dolnych metodą Dopplera w celu wykluczenia zakrzepicy żył kończyn dolnych.

W terapii różyczki konieczne jest zastosowanie antybiotyków. W łagodnych przypadkach leczenie odbywa się w domu, doustnym podawaniem antybiotyków. Natomiast w poważniejszych przypadkach zalecana jest hospitalizacja i podawanie antybiotyków dożylnie. Zazwyczaj stosuje się antybiotyki z grupy penicylin lub ich pochodne. Poprawa po zastosowanym leczeniu jest zwykle szybka, czasami już na drugi dzień objawy stają się łagodniejsze. Jednakże czasem trzeba poczekać ponad tydzień na efekty leczenia, dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i nie przerywanie antybiotykoterapii na własną rękę. Czas trwania terapii antybiotykowej jest różny. W razie pogorszenia się stanu pacjenta leczonego ambulatoryjnie, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, ponieważ może być konieczna hospitalizacja.

W celu złagodzenia objawów choroby stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. W terapii wspomagającej lokalnie można stosować okłady chłodzące (np. z jałowego roztworu NaCl), unikać opatrunków uciskowych, a w przypadku róży na kończynie zaleca się uniesienie kończyny w celu zmniejszenia obrzęku. Lekarz może również zalecić leki moczopędne w celu zmniejszenia obrzęków oraz leki poprawiające krążenie. Po zakończeniu terapii róży, czasami profilaktycznie podaje się leki przeciwzakrzepowe.

Zastosowanie odpowiedniego antybiotyku zazwyczaj prowadzi do całkowitego wyleczenia różyczki. Choroba zwykle nie pozostawia żadnych powikłań. W przypadku nieskomplikowanej i właściwie leczonej różyczki, wyzdrowienie następuje po 1–2 tygodniach. Czasem można zaobserwować łuszczenie i lokalne przebarwienia skóry. W przypadku róży na kończynie dolnej, czasami może wystąpić przewlekły obrzęk. Jednakże, w przypadku ciężkiego przebiegu choroby, konieczne może być leczenie szpitalne.

Po przejściu różyczki organizm nie staje się odporny na ponowne zachorowanie. Nawroty choroby są na tyle charakterystyczne, że rumień zwykle pojawia się w tych samych miejscach, co przy poprzednich przypadkach. Obecność toksyn paciorkowców może prowadzić do trwałego uszkodzenia układu chłonnego, dlatego leczenie nawrotowej różyczki może wymagać nawet kilkumiesięcznej terapii.

W domu po zakończeniu leczenia lekarz zazwyczaj zaleci wizytę kontrolną w celu oceny skuteczności terapii i możliwych powikłań.

Ryzyko zachorowania na różyczkę rośnie wraz z osłabieniem odporności organizmu. Dotyczy to głównie osób starszych, chorych na cukrzycę oraz osób podatnych na infekcje bakteryjne i wirusowe.

Najskuteczniejszym sposobem uniknięcia zachorowania na różyczkę jest skuteczne leczenie wszelkich infekcji, zwłaszcza wywołanych przez paciorkowce, np. anginy.

• Dodatkowo ważne jest dbanie o ogólną odporność organizmu poprzez zrównoważoną dietę bogatą w owoce i warzywa, unikanie nałogów oraz zwiększenie aktywności fizycznej.
• Regularne badania kontrolne stężenia cholesterolu, ciśnienia tętniczego oraz stężenia glukozy we krwi są istotne. Wyniki tych badań mogą pomóc w diagnozowaniu chorób układu sercowo-naczyniowego, które sprzyjają zachorowaniu na różyczkę.
• Osoby z niewydolnością krążenia, zwłaszcza z żylakami i zaburzeniami odpływu chłonki, również stanowią grupę ryzyka dla rozwoju różyczki. Konieczne jest monitorowanie nawet niewielkich zmian skórnych u tych osób oraz skuteczne leczenie przewlekłej niewydolności żylniej i zakrzepicy w kończynach dolnych.

Nie istnieje szczepienie przeciwko różyczce. Po przechorowaniu różyczki nie ma również trwałej odporności.