Hemodializę to zabieg leczniczy, polegający na usuwaniu z krwi zbędnych substancji, głównie produktów przemiany materii i nadmiaru wody. Proces odbywa się w dializatorze, który przepuszcza krew chorego przez tysiące cienkich rurek, otoczonych specjalnym płynem dializacyjnym o właściwym składzie chemicznym. Dzięki zjawiskom dyfuzji i ultrafiltracji nadmiar substancji i wody jest usuwany z organizmu podczas hemodializy.

Wszystkie te procesy są nadzorowane przez elektroniczne układy aparatu do hemodializy, zwanej powszechnie "sztuczną nerką".

Jeśli u pacjenta wybrano metodę leczenia nerkozastępczego poprzez hemodializy, należy rozpocząć proces przygotowań do wytworzenia dostępu naczyniowego już kilka miesięcy wcześniej. Dostęp ten będzie służył do pobierania krwi z naczyń krwionośnych pacjenta oraz oddawania jej po oczyszczeniu w dializatorze.

Istnieją trzy rodzaje dostępu naczyniowego do hemodializy: Przetoka tętniczo-żylna z własnych naczyń, Sztuczna przetoka tętniczo-żylna oraz Cewnik naczyniowy typu permanentnego. Przetoka tętniczo-żylna jest uważana za najlepszy typ dostępu, powstaje poprzez chirurgiczne połączenie tętnicy i żyły. Sztuczna przetoka tętniczo-żylna jest alternatywą, gdy naczynia własne pacjenta nie są odpowiednie do wytworzenia przetoki. Natomiast cewnik naczyniowy typu permanentnego jest wszczepiany u osób, u których nie można wytworzyć żadnej przetoki naczyniowej. Ważne jest odpowiednie przygotowanie i zadbanie o dostęp naczyniowy do hemodializy, aby zapewnić skuteczne i bezpieczne leczenie nerkozastępcze.

Hemodializy zazwyczaj odbywają się w specjalistycznych placówkach, gdzie pracuje wykwalifikowany personel medyczny. Chorzy przyjeżdżają na zaplanowane sesje dializy i po zakończeniu wracają do domu.

Zwykle hemodializy odbywają się trzy razy w tygodniu, trwając średnio od 3 do 5 godzin, z dwoma dniami przerwy. Przed zabiegiem chory jest ważony, aby określić ilość nagromadzonej wody. Po nakłuciu igieł, krew przepływa przez dializator, który oczyszcza ją z toksyn. Należy podać środek antykrzepliwy, aby zapobiec krzepnięciu krwi w aparacie. Podczas hemodializy pielęgniarka jest obecna, a zabieg jest nadzorowany przez lekarza. Po zakończeniu sesji, usuwa się igły i ważony jest ponownie.

Większość pacjentów toleruje hemodializy dobrze, ale mogą pojawić się niepożądane objawy, takie jak ból głowy, kurcze mięśni, nudności, wymioty czy spadek ciśnienia krwi. Często jest to efekt nadmiernego usunięcia płynów poprzez dializę, spowodowany nadmiernym spożyciem wody i soli między sesjami.

Osoby poddawane leczeniu hemodializą muszą przestrzegać restrykcji dotyczących spożywania wody i soli, oraz regularnie uczęszczać na zaplanowane sesje dializy. Konieczne jest zaakceptowanie tych ograniczeń już na etapie przygotowań do hemodializy.

Chorzy leczeni hemodializami mogą podróżować, jeśli zgłoszą się do placówki dializ w miejscu docelowym. Możliwe jest również przeprowadzanie hemodializ w domu chorego, ale wymaga to odpowiedniego sprzętu, pomocy przeszkolonych opiekunów oraz nadzoru medycznego.

Dzięki postępowi technicznemu i rozwojowi wiedzy medycznej pacjenci mogą być poddawani hemodializom przez wiele lat (czasami nawet kilkadziesiąt lat) przy zachowaniu wysokiej jakości życia. Warunkiem długotrwałego przeżycia jest przede wszystkim młody wiek, brak poważnych schorzeń współistniejących oraz odpowiednia ilość przeprowadzanych sesji dializ w ciągu tygodnia. Najlepsze rezultaty odnotowuje się u pacjentów dializowanych codziennie (krótkie hemodializy w dzień lub długie nocne), co jednak dla większości osób jest zbyt uciążliwe. Osoby poddawane hemodializom często mogą kontynuować pracę zawodową oraz uprawiać aktywność fizyczną. W przypadku młodych kobiet leczonych hemodializami istnieje możliwość zajścia w ciążę, która zdarza się u 1-3 na 100 kobiet, jednak tylko około połowa ciąż kończy się porodem zdrowego dziecka, zazwyczaj wcześniaka o masie urodzeniowej poniżej 2000 g.