Guzki krwawnicze to naturalna struktura w okolicy odbytu. Składają się z trzech poduszkowatych naczyń żylnych wypełnionych krwią. Istnieją guzki wewnętrzne pochodzące z górnego splotu żył odbytniczych oraz guzki zewnętrzne z dolnego splotu odbytniczego. Ich rolą jest zapewnienie szczelności odbytu, ułatwiając pełną kontrolę nad defekacją.

Przy nadmiernym przekrwieniu, guzki krwawnicze powiększają się i powodują objawy, co prowadzi do rozwoju hemoroidów. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki w okolicach odbytu, natomiast hemoroidy wewnętrzne można wyczuć palcem podczas badania odbytu. W zależności od splotu żylnego, który jest przekrwiony, wyróżnia się hemoroidy wewnętrzne (niewidoczne na początku) i hemoroidy zewnętrzne (widoczne w okolicy odbytu). Hemoroidy są powszechne, występują u około 11% populacji, głównie między 45. a 65. rokiem życia.

Inne schorzenia okolicy odbytu, stanowiące podobne problemy to szczelina odbytu, przetoki, ropnie odbytowo-odbytnicze oraz zapalenie zwieraczy odbytu.

pochodzi z greckich słów: – krew i – przepływ. Słowo to po raz pierwszy użył Hipokrates około 460 roku p.n.e. Jest to istotne pojęcie odwiecznie znane w różnych językach, oznaczające strukturę anatomiczną. Hemoroidy pełnią istotną rolę nie tylko u człowieka, ale także u zwierząt, zapobiegając niekontrolowanemu wydzielaniu gazów. Są one związane z splotem tętniczo-żylnym w okolicy odbytu.

Przyczyna powiększenia się guzków krwawniczych nie została jeszcze w pełni zrozumiana. Uważa się, że jest wynikiem kilku czynników, takich jak dieta, styl życia, wykonywany zawód, a także wysiłek fizyczny oraz ciąża i poród. Zakłada się, że powiększenie się guzków krwawniczych (choroba hemoroidalna, hemoroidy) związane jest z przemijającym lub stałym wzrostem ciśnienia albo zastojem w odbytniczych splotach żylnych. Zdarza się to zarówno w sytuacjach codziennych, jak i w przypadku poważniejszych problemów zdrowotnych. Hemoroidy mogą występować z powodu nawykowego zaparcia, biegunki, ciąży, siedzącego trybu życia oraz biegów długodystansowych. Mogą również wystąpić u osób z cięższymi, rzadszymi chorobami, takimi jak marskość wątroby, guzami miednicy małej oraz wrodzonym brakiem zastawek żylnych w żyłach trzewnych.

Dominującym symptomem jest krwawienie z odbytu. Objawia się to krwawieniem świeżą krwią podczas wypróżniania, zwłaszcza przy dużym naprężeniu w przypadku zaparć. Obecność skrzepów krwi, ciemnoczerwonej krwi lub czarnego kału sugeruje inne, zazwyczaj poważniejsze choroby. W przypadku intensywnego krwawienia, krew jest widoczna w muszli klozetowej. W przypadku łagodniejszego krwawienia mogą być widoczne jedynie pasemka krwi na stolcu lub tylko ślady krwi na papierze toaletowym. Hemoroidy stanowią najczęstszą przyczynę krwawienia z odbytu. Zwykle nie prowadzą one do niedokrwistości, ale przy obfitych i częstych krwawieniach może dojść do poważnej anemii.

Inne objawy hemoroidów to:

• świąd i pieczenie w okolicy odbytu,
• ból, podrażnienie, dyskomfort w okolicy odbytu,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• wyciek śluzu,
• hemoroidy wewnętrzne, które podczas naprężania podczas wypróżniania mogą wystawać na zewnątrz i cofać się samoczynnie do kanału odbytu. Czasami konieczne jest ich ręczne cofanie, a w zaawansowanych przypadkach mogą one uwięźć i nie dać się cofnąć. Wtedy są one stale widoczne na zewnątrz odbytu i mogą być bolesne.

Jeśli wystąpi zakrzep w zewnętrznym guzku hemoroidalnym lub pęknięcie żyły, pojawi się bolesna, sinawa grudka widoczna na skórze w okolicy odbytu. Po ustąpieniu ostrych objawów ból ustępuje, a guzek z zakrzepem zmniejsza się, tworząc fałd skórny.

Rozpoznanie hemoroidów ustala się na podstawie badania proktologicznego – lekarz przeprowadza oględziny okolicy odbytu, a następnie przeprowadza badanie palcem przez odbyt. Hemoroidy zewnętrzne można zauważyć jako sinawe guzki w pobliżu odbytu. Hemoroidy wewnętrzne można wyczuć podczas bezpośredniego badania palcem przez odbyt. Następnie lekarz może wykonać badanie wziernikiem – anoskopem, aby zobaczyć hemoroidy wewnętrzne. Anoskop to plastikowy wziernik stożkowaty, który umożliwia obejrzenie wnętrza odbytnicy, nasmarowany środkiem znieczulającym i poślizgowym. Ocena całej odbytnicy, czyli rektoskopia (zwana też proktoskopią), jest możliwa po zastosowaniu dłuższego tubusa.

Ważne jest wykluczenie innych przyczyn krwawienia, w tym raka jelita grubego. Dlatego zaleca się większości pacjentów wykonanie kolonoskopii przed rozpoczęciem leczenia. Trzeba pamiętać, że obecność hemoroidów nie wyklucza raka jelita grubego.

Wyróżnia się 4 stopnie choroby hemoroidalnej:
I – powiększenie guzków bez ich wypadania na zewnątrz
II – guzki wypadają podczas wypróżniania, ale cofają się samoistnie
III – guzki wypadają podczas wypróżniania i trzeba je odprowadzić ręcznie
IV – guzki pozostają na zewnątrz, nie zmniejszają się i mogą ulec zakrzepicy.

Najdokładniejsze obejrzenie wnętrza jelita możliwe jest podczas kolonoskopii. Jest to badanie, które polega na wprowadzeniu giętkiego endoskopu do jelita grubego. Obraz jest transmitowany elektronicznie z kamery umieszczonej na końcu aparatu na monitor. Sigmoidoskopia różni się od kolonoskopii mniejszym zasięgiem badania, mniejszym dyskomfortem i prostszym przygotowaniem jelita.

Specjalistą zajmującym się chorobami odbytu jest proktolog.

Leczenie hemoroidów zależy od nasilenia objawów i stopnia zaawansowania oraz wieku i stanu ogólnego pacjenta. Stosuje się terapie zachowawcze i zabiegowe. Celem leczenia jest poprawa komfortu życia, więc decyzja o podjęciu i wyborze metody leczenia interwencyjnego powinna być podejmowana indywidualnie, po przeanalizowaniu zalet i potencjalnych zagrożeń zabiegu.

Terapia zachowawcza (rekomendowana na każdym etapie choroby):

• stosowanie diety przeciwzaparciowej z ograniczeniem ostrych przypraw i unikanie używek,
• przyjmowanie leków zwiększających napięcie ścian naczyń żylnych i zmniejszających ich przepuszczalność (zawierających hesperydynę, wyciąg z ruszczyka lub diosminę),
• stosowanie maści i czopków o właściwościach przeciwzapalnych i miejscowo ochronnych (zawierających hydrokortyzon, tlenek cynku, kwas hialuronowy).

Terapia zachowawcza może być skuteczna u niektórych pacjentów, zwłaszcza gdy hemoroidy nie są zaawansowane. W przypadku braku skuteczności tego leczenia, rozważa się metody niewielko inwazyjne, takie jak zakładanie gumowych opasek na hemoroidy („gumkowanie”), skleroterapię polegająca na podawaniu substancji chemicznych blokujących dopływ krwi do hemoroidów, terapię termiczną: laserową, elektrokoagulację lub krioterapię lub podwiązanie naczyń doprowadzających krew do hemoroidów. Wykorzystanie tych metod wiąże się z ryzykiem nawrotu choroby hemoroidalnej.

W przypadku zaawansowanych hemoroidów, gdy metody mało inwazyjne zawodzą, stosuje się leczenie operacyjne, czyli wycięcie guzków krwawniczych. Ten zabieg jest bolesny i niesie za sobą większe ryzyko powikłań. Po operacji mogą wystąpić powikłania wczesne (krwawienie, infekcja, zatrzymanie moczu) i późne (przetoki lub nawrót choroby hemoroidalnej). Rzadko występuje nietrzymanie gazów i stolca.

Najlepszym sposobem zapobiegania hemoroidom jest regularne oddawanie stolca o miękkiej konsystencji, bez powstrzymywania się, gdy czujesz potrzebę. Konieczne jest wykształcenie nawyku regularnych wypróżnień.

Należy także dbać o higienę okolic odbytu poprzez mycie ciepłą wodą, unikając mydła lub korzystając z delikatnych środków do higieny intymnej. Istotna jest odpowiednia dieta bogata w błonnik, a także unikanie potraw, które mogą sprzyjać zaparciom, takich jak czekolada czy mocna herbata.

Zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną i unikanie czynników, które mogą zwiększyć ciśnienie w jamie brzusznej, np. unikanie ciężkiego podnoszenia. Dla osób prowadzących siedzący tryb życia wskazane jest regularne przerywanie siedzenia krótkimi ćwiczeniami lub spacerami.

Hemoroidy są najczęstszą przyczyną krwawienia z odbytu, ale należy pamiętać, że może istnieć inna, poważniejsza przyczyna.

W przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza lub u osób po 45. roku życia konieczne jest wykonanie kolonoskopii.

Tak. Można to zrobić na dwa sposoby. Po pierwsze, jeśli dieta nie zapewnia regularnego rytmu wypróżnień i powoduje zaparcia, to zmiana sposobu odżywiania sprzyjająca prawidłowym wypróżnieniom zminimalizuje ryzyko krwawienia z hemoroidów. Po drugie, istnieją potrawy, które zwiększają ryzyko krwawienia poprzez przekrwienie narządów miednicy małej, takie jak ostre przyprawy i alkohol. Często pacjenci zauważają, że po spożyciu bardzo przyprawionego jedzenia i alkoholu pojawia się krwawienie z odbytu, czasem większe niż zwykle.

Hemoroidy związane z ciążą zazwyczaj ustępują po porodzie albo przestają krwawić. Kluczowe jest uregulowanie działania jelit, unikanie podnoszenia ciężarów oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała, która czasami nadmiernie rośnie w okresie ciąży.

Tak. Dotyczy to osób stosujących leki przeciwpłytkowe i przeciwkrzepliwe, zalecane najczęściej przez kardiologów. Powszechnie stosowanym lekiem jest kwas acetylosalicylowy (aspiryna), który jest dostępny bez recepty i bywa także stosowany z wielu innych wskazań, jak przeziębienie czy bóle kostno-stawowe. Czasami jest jednym ze składników preparatów złożonych. W tej sytuacji pacjent może nie mieć świadomości stosowania kwasu acetylosalicylowego. Leki przeciwkrzepliwe to acenokumarol czy warfaryna, które są dostępne wyłącznie na receptę, a zatem przyjmowane świadomie przez chorego. Bywa tak, że stosowanie leków przeciwpłytkowych lub przeciwkrzepliwych prowadzi do pierwszorazowego krwawienia z odbytu, które mylnie przypisuje się hemoroidom, podczas gdy faktycznie jest wyrazem obecności dużych polipów czy guza jelita grubego. Wątpliwości rozstrzyga kolonoskopia.

Okolica końcowego odcinka jelita grubego, gdzie wprowadza się igłę do biopsji, znajduje się trochę głębiej niż obszar dotknięty hemoroidami.

Zdiagnozowanie raka prostaty jest bardzo ważne, dlatego minimalne ryzyko niewielkiego krwawienia związane z biopsją jest uzasadnione.