Hiperaldosteronizm to stan wywołany nadmierną produkcją hormonu aldosteronu przez nadnercza.

Aldosteron reguluje równowagę sodową i potasową w organizmie. Nadmiar aldosteronu powoduje zatrzymywanie sodu i wody, co prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego. Wysokie ciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko udaru mózgu, zawału serca, niewydolności serca i nerek. Hiperaldosteronizm może być pierwotny lub wtórny, w zależności od przyczyny zwiększonego wydzielania aldosteronu.

Główne przyczyny to: gruczolak nadnercza wydzielający aldosteron, obustronny rozrost nadnerczy oraz hiperaldosteronizm rodzinny uwarunkowany genetycznie.

Początkowo uważano, że pierwotny aldosteronizm jest rzadki, jednak najnowsze badania wskazują, że może dotyczyć nawet 5-10% wszystkich pacjentów z nadciśnieniem tętniczym oraz aż 20% osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze oporne na leczenie.

U chorych z pierwotnym hiperaldosteronizmem dominuje znacznie podwyższone ciśnienie krwi, które prowadzi do opornego na terapię nadciśnienia. Charakteryzuje się bólami głowy, zaburzeniami widzenia oraz bólami w klatce piersiowej. Podejrzenie dotyczy także osób z obniżonym poziomem potasu we krwi, guzem nadnercza i rodzinnych przypadków udarów mózgu przed 40. rokiem życia.

Zaniedbane nadciśnienie tętnicze może być przyczyną poważnych powikłań, dlatego istotne jest diagnozowanie i odpowiednie leczenie. Ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych u pacjentów z hiperaldosteronizmem i wysokim ciśnieniem krwi jest większe niż u osób z samym nadciśnieniem.

W przypadku wystąpienia wyżej wspomnianych symptomów, należy udać się do lekarza rodzinnego, który po zebraniu informacji, przeprowadzeniu badania fizycznego i pomiaru ciśnienia krwi może zalecić wykonanie testu na poziom elektrolitów we krwi.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości i podejrzenia pierwotnego hiperaldosteronizmu, skieruje pacjenta na dalsze badania specjalistyczne, do endokrynologa lub specjalisty od nadciśnienia.

Celem diagnostyki konieczne jest określenie poziomu potasu, aldosteronu oraz aktywności reniny we krwi. W przypadku pacjentów z pierwotnym aldosteronizmem obserwuje się obniżony poziom potasu, podwyższony poziom aldosteronu, zmniejszoną aktywność reniny oraz podwyższony wskaźnik aldosteronowo-reninowy. Następnie lekarz podejmie decyzję o konieczności przeprowadzenia dalszych badań oceniających funkcjonowanie nadnerczy.

Przed wykonaniem badań hormonalnych konieczne jest specjalne przygotowanie, w tym czasowe odstawienie niektórych leków oraz uzupełnienie poziomu potasu we krwi. Zazwyczaj przeprowadza się testy z kaptoprylem, fludrokortyzonem, test hamowania z roztworem NaCl i ocenia się poziom aldosteronu. W przypadku nieprawidłowości lekarz może zlecić badania obrazowe nadnerczy, takie jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI). W zależności od charakteru zmian i ewentualnych wątpliwości, istotne znaczenie mogą mieć scyntygrafia nadnerczy oraz cewnikowanie żył nadnerczy, które pozwala na bezpośrednią ocenę poziomu aldosteronu wydzielanego przez nadnercza i są wykonywane tylko w specjalistycznych ośrodkach.

Celem terapii hiperaldosteronizmu jest przywrócenie odpowiedniego ciśnienia krwi i poziomu potasu we krwi. Postępowanie zależy od przyczyny tego stanu. Przy rozpoznaniu obustronnego przerostu kory nadnerczy zaleca się leczenie farmakologiczne i zmianę stylu życia (utrzymanie prawidłowej masy ciała, umiarkowany wysiłek fizyczny i dieta z ograniczeniem spożycia soli poniżej 100 mmol/dobę). W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki moczopędne, które zmniejszają działanie aldosteronu i zwiększają poziom potasu we krwi (np. spironolakton i eprelenon).

Te leki mogą być również stosowane u pacjentów z gruczolakiem nadnercza wydzielającym aldosteron przed operacją lub w przypadku przeciwwskazań do zabiegu. W przypadku, gdy przyczyną pierwotnego aldosteronizmu jest guz nadnercza wydzielający aldosteron, najlepszym leczeniem jest operacyjne usunięcie nadnercza wraz z guzem za pomocą metody laparoskopowej.

Operacyjne leczenie gruczolaka wydzielającego aldosteronu może spowodować ustąpienie objawów hiperaldosteronizmu u znacznej liczby pacjentów. Dlatego u pacjentów z obustronnym przerostem kory nadnerczy zalecana jest dieta niskosodowa oraz długotrwałe leczenie farmakologiczne, mające na celu normalizację poziomu potasu we krwi i odpowiednią kontrolę ciśnienia tętniczego.

Po chirurgicznym leczeniu gruczolaka nadnercza wydzielającego aldosteron, część pacjentów wymaga dalszego leczenia nadciśnienia tętniczego. Osoby po operacji powinny regularnie monitorować poziom kortyzolu we krwi ze względu na możliwość wystąpienia niedoczynności kory nadnerczy. Zaleca się także regularną kontrolę ciśnienia tętniczego.

Zaleca się również prowadzenie zdrowego stylu życia, który korzystnie wpływa na kontrolę ciśnienia tętniczego, obejmujący: ograniczenie spożycia soli, utrzymanie prawidłowej wagi, regularną aktywność fizyczną, ograniczenie spożycia alkoholu i zaprzestanie palenia papierosów.

Metody zapobiegania pierwotnemu hiperaldosteronizmowi nie są jeszcze znane. Niemniej jednak, wcześniejsze rozpoznanie oraz odpowiednie leczenie i zachowania prozdrowotne mające na celu kontrolę ciśnienia tętniczego mogą pomóc w redukcji powikłań sercowo-naczyniowych i w rezultacie zmniejszyć ryzyko śmierci.