Migrena należy do kategorii pierwotnych bólów głowy, czyli tych, które nie wynikają z innych chorób towarzyszących. Charakteryzuje się napadowymi bólami głowy, czasem towarzyszącymi dodatkowe objawy neurologiczne. Istnieje wiele teorii dotyczących powstawania i rozprzestrzeniania się migrenowych bólów głowy, jednak żadna nie jest kompletnie wyjaśniająca.

Obecnie przyjmuje się, że migrena jest efektem interakcji czynników neurologicznych i naczyniowych. Oznacza to, że migrena wynika z jednoczesnego działania zmian w układzie nerwowym - z uwolnienia neuroprzekaźników, pobudzenia receptorów, oraz w układzie krążenia - z kurczenia i rozkurczu naczyń krwionośnych mózgu.

Określa się, że około 12% populacji cierpi na migrenę. Kobiety częściej niż mężczyźni doświadczają tej dolegliwości. Migrena najczęściej pojawia się między 30. a 39. rokiem życia - aż u 24% kobiet i 7% mężczyzn w tej grupie wiekowej.

Chociaż termin "migrena" kojarzy się głównie z bólem głowy, to typowy atak migreny składa się z czterech faz, a są to:

1. faza zwiastunowa (prodromalna)
2. aura migrenowa
3. ból głowy (z ewentualnymi towarzyszącymi objawami)
4. objawy postdromalne

Dokładny przebieg ataku migreny oraz objawy mogą różnić się u poszczególnych osób.

Faza zwiastunowa (prodromalna) migreny to okres, kiedy wiele osób zaczyna odczuwać niespecyficzne objawy 24-48 godzin przed bólem głowy. Mogą to być m.in. wzmożone ziewanie, uczucie euforii lub drażliwość.

Aura migrenowa występuje u około jednej czwartej osób cierpiących na migrenę. Może objawiać się zaburzeniami widzenia lub drętwieniem różnych części ciała.

Ból głowy zwykle pojawia się stopniowo, nasila się i ustępuje stopniowo. Może towarzyszyć mu nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło i hałas.

Objawy charakterystycznego ataku migreny mogą być nieprzyjemne, niepokojące, a ból głowy intensywny, jednak zazwyczaj nie pozostawiają żadnych trwałych konsekwencji po zakończeniu ataku.

Istnieją jednak pewne niepokojące objawy, które powinny skłonić osobę cierpiącą na migrenę do skonsultowania się z lekarzem. Należą do nich:

• zmiana wzorca bólu głowy (np. zwiększenie częstotliwości lub nasilenia ataków) lub pojawienie się nowego rodzaju bólu głowy
• aura migrenowa, która nie ustępuje po 60 minutach
• dezorientacja, podwójne widzenie, szumy w uszach, sztywność karku lub osłabienie jednej strony ciała.

Mimo że pierwszy w życiu atak migreny może bardzo przestraszyć pacjenta, migrena nie stanowi zagrożenia dla życia. W przypadku napadowych bólów głowy o charakterystyce migrenowej, zaleca się kontakt z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Z reguły nie wymagają one natychmiastowej interwencji medycznej. Jednakże, jeśli do bólu głowy towarzyszą zaburzenia świadomości, przytomności lub narastający niedowład kończyn, konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego.

Osoba z rozpoznaną migreną, w razie kolejnego ataku bólu głowy, powinna natychmiast przyjąć zalecony lek przeciwbólowy. Skuteczność leczenia zależy głównie od szybkości podjęcia działania i jest największa, gdy ból nie osiągnął jeszcze maksymalnego nasilenia. Chory nie powinien zwlekać, czekając na samoistne ustąpienie bólu.

Rozpoznanie migreny według obowiązujących w Polsce kryteriów opiera się na wywiadzie, czyli regularnym występowaniu bólów głowy typowych dla migreny. Badania dodatkowe nie są konieczne do ustalenia diagnozy migreny, chociaż zazwyczaj przeprowadza się obrazowe badania mózgu oraz ewentualnie EEG w celu wykluczenia innych schorzeń.

Leczenie migreny może być podzielone na dwie części - leczenie doraźne napadu bólu głowy oraz leczenie profilaktyczne, które ma na celu zmniejszenie liczby wystąpień migreny.

W leczeniu doraźnym stosuje się różne leki przeciwbólowe, pochodne ergotaminy lub tryptany. W przypadku ciężkich migrenowych bólów głowy zaleca się stosowanie tryptanów. W przypadku nudności lub wymiotów towarzyszących bólowi głowy mogą być potrzebne leki przeciwwymiotne. Istnieje ryzyko rozwoju bólu z nadużywania leków przeciwbólowych u pacjentów przyjmujących dużą ich ilość.

Dla osób cierpiących na bardzo częste i uciążliwe napady bólu głowy, leczenie profilaktyczne jest rozważane. Nowe leki stosowane w migrenie (gepanty, rimegepant) są skuteczne podawane podczas napadu bólu.

Leczenie profilaktyczne migreny polega na codziennym przyjmowaniu leków mających na celu zmniejszenie częstości migrenowych bólów głowy. Leki te nie działają od razu i na ich efekt trzeba poczekać kilka miesięcy. W leczeniu profilaktycznym mogą być stosowane różne grupy leków, takie jak leki kardiologiczne, przeciwpadaczkowe czy przeciwdepresyjne.

Całkowita eliminacja migreny nie jest możliwa, choć częstość występowania ataków migrenowych różni się u poszczególnych pacjentów (od codziennych do kilku epizodów w życiu).

Mimo że migrena nie zagraża życiu pacjenta, może znacząco wpływać na jego jakość życia. Osoby doświadczające częstych i silnych bólów migrenowych mogą mieć trudności zarówno w pracy, jak i życiu społecznym.

Chociaż powikłania związane z migreną są rzadkie, to mogą obejmować stan migrenowy (ból utrzymujący się ponad 72 godziny) oraz migrenowy udar mózgu, który charakteryzuje się neurologicznymi objawami aury migrenowej (np. zaburzenia widzenia, czucia) trwającymi ponad tydzień i wynikającymi z niedokrwienia w mózgu.

Frekwencja epizodów bólu głowy może się znacząco różnić u różnych pacjentów oraz w różnych etapach życia, jednak migrena jest rozpoznawana jako przewlekła dolegliwość.

Nieznane są skuteczne metody zapobiegania migrenie, jednak istnieje wiele czynników, które mogą prowokować atak bólu głowy u osób cierpiących na tę dolegliwość. Unikanie tych czynników może zmniejszyć ryzyko wystąpienia migreny. Czynniki te mogą się różnić u poszczególnych osób, ale do najczęstszych zalicza się: stres emocjonalny lub odprężenie po stresie, zmiany hormonalne, niektóre pokarmy, głód, brak snu lub zbyt długi sen, zmęczenie, wysiłek fizyczny, zmiany pogody oraz wysokość nad poziomem morza.