Choroba owsica to infekcja jelita grubego spowodowana przez pasożytniczego owsika ludzkiego.

Owsik ludzki, znany naukowo jako Enterobius vermicularis, jest robakiem występującym u ludzi. Zarażenie następuje poprzez spożycie jaj, jednakże mogą one również dostać się do jamy ustnej drogą inhalacji. Po osiedleniu się w dwunastnicy, larwa wydostaje się z jaj i przenosi do jelita grubego, gdzie osiąga dojrzałość. Dorosłe owsiki są widoczne gołym okiem, przy czym samica osiąga długość od 8 do 13 mm, natomiast samiec od 2 do 5 mm. Po zapłodnieniu, samica przemieszcza się w okolice odbytu i nocą składa jaja (nawet do 17 000 dziennie), które dojrzewają w ciągu 6 godzin. Swędzenie okolic odbytu powoduje drapanie i przeniesienie jaj na ręce, a z nich do jamy ustnej chorego (co nazywane jest autoinwazją, czyli samozarażeniem) oraz na przedmioty, przez które mogą zarazić się inne osoby.

Regularnie występująca owsica, często atakuje dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym na całym świecie. Choroba ta należy do jednych z najczęstszych zakażeń pasożytniczych w rozwiniętych krajach, niezależnie od warunków społeczno-ekonomicznych, jednak poprawa higieny ogranicza liczbę zachorowań. W Polsce owsica jest powszechnym pasożytem u dzieci, zarażając około 16% siedmioletnich dzieci.

Zarażenie często nie daje żadnych objawów. Główne symptomy to: świąd w okolicy odbytu, szczególnie w nocy, niepokój i płaczliwość u dzieci, oraz problemy ze snem. Czasami pojawia się brak apetytu, drażliwość lub wtórne zakażenia bakteryjne skóry w okolicy odbytu. W rzadkich przypadkach owsiki mogą powodować zapalenie żeńskich narządów płciowych, układu moczowego lub przewlekłe zapalenie otrzewnej miednicy mniejszej.

Owsiki są podobne do delikatnych, białych nici, które można dostrzec w kale lub w okolicy odbytu. Najbardziej widoczne gołym okiem są samice, które osiągają długość od 8 do 13 mm.

Charakterystyczny wygląd jaj przypomina ziarna kawy (z widoczną podłużną bruzdą, gdzie zwinięta larwa się znajduje). Jaja owsików są niewidoczne dla ludzkiego oka.

Diagnoza polega na wykryciu jaj pasożyta pod mikroskopem w wymazie z okolicy okołoodbytowej. Próbkę pobiera się rano (przed defekacją lub kąpielą), używając taśmy celofanowej naklejanej na skórę okołoodbytową (test taśmy klejącej). Po przesłaniu do laboratorium, próbka jest analizowana pod mikroskopem. Powtórzenie testu przez kilka kolejnych dni zwiększa dokładność wyników. Standardowe badanie kału nie jest skuteczne w diagnozie owsicy, ponieważ jaja nie są wydalane z kałem.

Zalecenia ogólne obejmują:

• codzienne sprzątanie mieszkania (usuwanie kurzu)
• codzienną zmianę bielizny osobistej
• częstą zmianę pościeli i ręczników (należy je prać w gorącej wodzie)
• przycinanie paznokci
• codzienny poranny prysznic (usuwa większość jaj ze skóry).

Skutecznym działaniem ograniczającym autoinwazję jest również codzienne poranne podmywanie okolicy odbytu ciepłą wodą z mydłem.

Ponadto lekarz może zalecić leki przeciwpasożytnicze – zazwyczaj pyrantel, mebendazol albo albendazol – które można zażyć jednorazowo doustnie. Konieczne jest powtórzenie leczenia po 2 tygodniach ze względu na częste ponowne zarażenia (tzw. reinwazje). Nawroty leczy się tak samo jak pierwsze zarażenie. Bardzo ważne jest, aby równocześnie leczyć wszystkich współdomowników i osoby z bliskiego kontaktu. W dniu leczenia należy dokładnie wysprzątać mieszkanie oraz zmienić bieliznę osobistą i pościel.

Ważne jest utrzymanie czystości w celu uniknięcia zakażenia owsicą:

• Należy regularnie myć ręce ciepłą wodą z mydłem, zwłaszcza przed posiłkami, po korzystaniu z toalety oraz podczas przygotowywania jedzenia.
• Należy unikać obgryzania paznokci oraz drapania się w okolicach odbytu.
• Warto umyć dokładnie owoce i warzywa przed spożyciem.
• Należy unikać spożywania pokarmów nieznanego pochodzenia.