Kłykciny kończyste, nazywane również brodawkami płciowymi, to łagodne zmiany proliferacyjne występujące głównie na narządach płciowych, ale także na błonach śluzowych jamy ustnej oraz w okolicach odbytu. Charakteryzują się miękkimi, różowymi tworami o brodawkującej powierzchni o średnicy od 1 do 5 mm. Gdy osiągają większe rozmiary, mogą przybrać barwę brunatną. Na początku mają obraz małych czerwonawych grudek, które stopniowo zlewają się w uszypułowane wykwity przypominające kalafiora.

Kłykciny kończyste u mężczyzn najczęściej występują na prąciu, najczęściej w okolicach brzegu żołędzi, w okolicy wędzidełka, na wewnętrznej blaszce napletka. Rzadziej można je spotkać w okolicach ujścia cewki moczowej, na mosznie lub w pachwinach.

U kobiet kłykciny kończyste zazwyczaj pojawiają się na wargach sromowych większych i mniejszych oraz w przedsionku pochwy. Czasami mogą występować także w okolicach szyjki macicy.

Zmiany w okolicy odbytniczej mogą być obserwowane zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, chociaż są one zazwyczaj częstsze u mężczyzn. Natomiast zmiany w obrębie jamy ustnej zazwyczaj lokalizują się na języku i wargach.

W protruding papillomas take the form of cauliflower-like formations, other than that they are usually asymptomatic, sometimes causing itching. Genital warts may also be accompanied by oozing and an unpleasant odor.

Przyczyną powstawania kłykcin kończystych jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), głównie typami 6 i 11 (ponad 95% przypadków). Brodawki płciowe mogą być zainfekowane wieloma typami HPV, w tym typami onkogennymi (zdolnymi do wywołania nowotworu złośliwego), takimi jak 16 i 18.

Zakażenie najczęściej dotyczy kontaktu seksualnego (genitalnych, oralno-genitalnych i analno-genitalnych). Możliwe jest również zarażenie się HPV podczas porodu lub poprzez brak higieny (np. używanie wspólnych ręczników).

Rozpoznanie brodawek płciowych opiera się głównie na charakterystycznym wyglądzie dermatologicznym, czasami wymagane jest przeprowadzenie badania histopatologicznego (pobranie próbki zmiany i analiza pod mikroskopem).

W niektórych sytuacjach diagnostyki brodawek płciowych używa się kolposkopu, który umożliwia wykrycie drobnych zmian subklinicznych. U kobiet z brodawkami kłykcinowymi na zewnętrznych narządach płciowych zaleca się także wykonanie badania cytologicznego szyjki macicy, w którym często obserwuje się obecność koilocytów i komórek dyskeratotycznych (cechy typowe dla zakażenia HPV). Badania wirusologiczne, takie jak genotypowanie onkogennych i nieonkogennych typów HPV, mają znaczenie pomocnicze i nie są zalecane w przypadku standardowych brodawek płciowych.

Brodawki narządów płciowych można odróżnić między innymi poprzez obecność włókniaków miękkich, kłykcin kiłowych, infekcyjnego mięczaka, grudek perlistych prącia oraz brodawek łojotokowych.

Powszechnie znany jest negatywny wpływ obecności brodawek płciowych na życie intymne oraz samopoczucie. Choroba może wywoływać niepokój, frustrację, a także obniżać poczucie własnej wartości. Istnieje także ryzyko związane z płodnością oraz możliwość wystąpienia raka. Oznacza to, że brodawki płciowe, mimo że z definicji są łagodne, mogą również być powiązane z zmianami nowotworowymi. Dlatego w przypadku podejrzeń o obecność nowotworu ważne są badania histopatologiczne i pilna biopsja zmiany. Zawsze należy zwracać uwagę na wszelkie nietypowe objawy, takie jak krwawienie czy zmiana wyglądu brodawek.

Istnieje około 200 różnych typów HPV. Większość z nich należy do kategorii nieonkogennych, czyli o niskim ryzyku, takich jak HPV 6 i 11, które są odpowiedzialne za pojawienie się brodawek płciowych. Są także genotypy HPV uznawane za wysokiego ryzyka, np. 16 i 18, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworów, takich jak rak szyjki macicy, rak odbytu, rak jamy ustnej i gardła. W niektórych przypadkach u pacjentów można zaobserwować obecność różnych typów HPV, zarówno o niskim, jak i wysokim ryzyku. Ważne jest jednak, że nie każda osoba z kłykcinami kończystymi zachoruje na raka. W większości przypadków zakażenie HPV zanika samoistnie lub jest skutecznie leczone bez powikłań. Jednakże, gdy układ odpornościowy nie jest w stanie zwalczyć infekcji HPV wysokiego ryzyka, może dojść do rozwoju stanów przedrakowych. Bez odpowiedniego leczenia istnieje ryzyko przekształcenia się tych stanów w nowotwór złośliwy.

Pacjenci, u których występują kłykciny kończyste powinni przejść regularne badania mające na celu wykrycie innych chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak zakażenia HBV, HCV, HIV, kiła, chlamydioza i rzeżączka. Wszyscy partnerzy chorych zakażonych HPV powinni jak najszybciej zostać poddani ocenie lekarskiej w celu wykrycia i leczenia brodawek płciowych. U partnerów również zaleca się przeprowadzenie testów w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową.

Osoby dotknięte zakażeniem brodawek płciowych powinny stosować prezerwatywy do momentu pełnego wyleczenia. Chociaż prezerwatywy nie zapewniają całkowitej ochrony przed wirusem HPV, mogą zmniejszyć ryzyko zakażenia i przeniesienia chorób przenoszonych drogą płciową.

Aby uniknąć infekcji wirusem HPV, które może prowadzić do kłykcin kończystych i pewnych nowotworów narządów płciowych, zaleca się stosowanie odpowiednich szczepień, które pomagają chronić przed najczęstszymi typami wirusa.

W Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek przeciwko HPV: dwuwalentna CERVARIX (działająca przeciwko HPV 16 i 18), czterowalentna GARDASIL (działająca przeciwko HPV 6, 11, 16 i 18) oraz dziewięciowalentna GARDASIL 9 (działająca przeciwko HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58).

Szczepionki te są ważne zwłaszcza w zapobieganiu raka szyjki macicy (zmniejszają ryzyko zachorowania nawet o 70–90%) oraz raka odbytu, które są związane z onkogennymi podtypami HPV. Szczepionki cztero- i dziewięciowalentne dodatkowo chronią przed HPV 6 i 11, które odpowiadają za powstawanie brodawek płciowych.

Najlepsze efekty szczepienia można osiągnąć, gdy jest ono podane przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, dlatego zaleca się szczepienie w wieku 11–12 lat. Minimalny wiek rozpoczęcia szczepienia to 9 lat.

Szczepienie polega na podaniu dwóch lub trzech dawek, w zależności od wieku, w którym podano pierwszą dawkę. Jedynym częściowo refundowanym preparatem w Polsce jest CERVARIX (refundacja w wysokości 50%).

Amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień (ACIP) zaleca szczepienia przeciwko HPV dla wszystkich osób do 26. roku życia, które nie zostały zaszczepione w młodości, zarówno dla dziewczynek/kobiet, jak i chłopców/mężczyzn. U osób powyżej 26 roku życia profilaktyka ta przynosi mniejsze korzyści głównie dlatego, że większość dorosłych osób aktywnych seksualnie miała już kontakt z wirusem HPV.

Nie zaleca się przeprowadzania regularnych badań w kierunku obecności wirusa HPV u każdej osoby aktywnej seksualnie, ponieważ infekcja jest powszechna i zazwyczaj samoistnie ustępuje w ciągu 1-2 lat. Ponadto większość infekcji przebiega bezobjawowo, a obecność wirusa nie zawsze prowadzi do rozwoju kłykcin kończystych czy nowotworów złośliwych.