Koronarografia jest procedurą diagnostyczną, która ma na celu zobrazowanie tętnic wieńcowych, czyli naczyń dostarczających krew do serca.

Polega ona na wprowadzeniu środka kontrastowego do wybranej tętnicy wieńcowej i obserwowaniu na monitorze specjalnego aparatu rentgenowskiego, jak naczynie wypełnia się kontrastem. Na podstawie uzyskanego obrazu lekarz może ocenić, które naczynie jest zwężone lub poszerzone, gdzie dokładnie występują nieprawidłowości oraz ile naczyń wieńcowych jest dotkniętych chorobą. Na tej podstawie podejmuje się decyzję o dalszym postępowaniu medycznym, czy konieczne jest leczenie farmakologiczne, czy też konieczna jest interwencja wieńcowa. Niekiedy konieczne jest poszerzenie zwężonych naczyń bezpośrednio po badaniu, a czasem wynik koronarografii wskazuje na konieczność podjęcia kardiochirurgicznego leczenia (bypass).

Podczas koronarografii można określić:

• prawidłowy przepływ krwi w tętnicach,
• zwężenia nieistotne (niekrępujące krążenia),
• zwężenia istotne (mające wpływ na krążenie) lub zamknięcie tętnicy.

Koronarografię wykonuje się w celu:

1. identyfikacji lub wykluczenia choroby wieńcowej
2. oceny zaawansowania i lokalizacji zmian w tętnicach wieńcowych w celu ustalenia wskazań do leczenia inwazyjnego i wyboru metody: przezskórne interwencje wieńcowe lub pomostowanie aortalno-wieńcowe.

Koronarografię wykonuje się u osób z:

1. podejrzeniem istotnych zmian w tętnicach wieńcowych lub z rozpoznaną stabilną dławicą piersiową
2. zawałem serca z uniesieniem ST
3. ostrymi zespołami wieńcowymi bez uniesienia ST z grupy dużego ryzyka
4. nawrotem niedokrwienia po przebytej rewaskularyzacji
5. wadami zastawkowymi
6. niewydolnością serca o możliwej przyczynie niedokrwiennej
7. rozwarstwieniem lub tętniakiem aorty wstępującej, gdy informacja o stanie tętnic wieńcowych jest konieczna
8. kardiomiopatią przerostową z dławicą piersiową
9. przebytym nagłym zatrzymaniem krążenia o nieznanej przyczynie.

Nie u każdego pacjenta z wymienionymi chorobami konieczna jest koronarografia. W niektórych przypadkach wystarczające mogą być nieinwazyjne badania obrazowe, takie jak angio-TK, czy angio-MR. Najczęściej koronarografię wykonuje się w diagnostyce i monitorowaniu choroby niedokrwiennej serca. Jest to istotne badanie u pacjentów z zawałem serca, gdzie można podjąć odpowiednie leczenie inwazyjne.

Badanie koronarograficzne jest wykonywane przez lekarzy kardiologów lub radiologów w specjalistycznych pracowniach. Przed przystąpieniem do procedury lekarz przeprowadza wywiad w celu wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, grupa krwi, parametry krzepnięcia oraz badania biochemiczne, w tym oznaczenie stężenia kreatyniny. W przypadku braku przeciwwskazań pacjent jest przygotowywany do badania, podczas którego może zostać podany kontrast. Konieczne jest jednoczesne wkłucie dożylne oraz golenie miejsca, w którym wprowadzony zostanie cewnik do naczyń krwionośnych. Pacjent przed zabiegiem powinien być na czczo, choć możliwe jest przyjęcie porannych leków. W celu uspokojenia podaje się pacjentowi leki dożylnie, takie jak midazolam lub diazepam.

Osoba planująca koronarografię powinna być dobrze nawodniona, aby kontrast mógł być szybko wydalony z organizmu. Zaleca się wypicie około 1,5 litra niegazowanej wody po zabiegu.

Sama koronarografia jest procedurą diagnostyczną, która pomaga zidentyfikować problem i opracować odpowiedni plan działania, ale nie jest zabiegiem leczniczym. Po wykonaniu koronarografii w niektórych sytuacjach konieczne może być zastosowanie metod leczenia przezskórnego, na przykład przezskórnych interwencji wieńcowych, podczas których możliwe jest umieszczenie stentów w tętnicach wieńcowych.

Jedynym niezbędnym warunkiem do wykonania koronarografii jest uzyskanie świadomej zgody pacjenta.

Warunki wskazujące na niemożliwość wykonania koronarografii mogą obejmować:

1. zaawansowaną niewydolność nerek (ze względu na konieczność podania środka kontrastowego, który może zaszkodzić nerkom)
2. obrzęk płuc, uniemożliwiający pozostanie pacjenta w pozycji leżącej
3. ciężką skazę krwotoczną
4. czynne krwawienie z przewodu pokarmowego
5. świeży udar mózgu
6. niedokrwistość (poziom hemoglobiny <8 g/dl)
7. niekontrolowane, ciężkie nadciśnienie tętnicze
8. zakażenie lub niejasna gorączka powiązana z infekcją
9. duże zaburzenia elektrolitowe
10. zatrucie glikozydami naparstnicy
11. uczulenie na środki kontrastowe
12. brak zgody na ewentualny zabieg rewaskularyzacyjny, jeśli byłby potrzebny
13. zaawansowaną miażdżycę ograniczającą dostęp naczyniowy
14. chorobę z krótkim oczekiwanym czasem przeżycia
15. zapalenie wsierdzia na zastawce aortalnej
16. brak współpracy pacjenta.

Po koronarografii mogą pojawić się pewne nieprzyjemne objawy. Należy pamiętać o dbałości o miejsce nakłucia, które może być bolesne, zaczerwienione, siniakowate lub obrzmiałe. W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów, takich jak ograniczona ruchomość, gorączka czy obrzęk, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. W razie wystąpienia zaburzeń rytmu serca lub zawału, personel medyczny będzie monitorować pacjenta i podjąć odpowiednie działania w razie potrzeby.

Koronarografia, podobnie jak każdy inwazyjny zabieg medyczny, niesie ze sobą ryzyko wystąpienia niepożądanych zdarzeń. Szacuje się, że ryzyko poważnych powikłań podczas koronarografii wynosi mniej niż 2%. Zdarzenia te mogą obejmować poważne krwawienia (0,4%), groźne arytmie (0,4%) oraz zgon (0,1%).

Ryzyko wzrasta w przypadku wykonywania badania ze wskazań nagłych, u pacjentów z krytycznym zwężeniem pnia lewej tętnicy wieńcowej, w wstrząsie, po świeżym zawale serca, z niewydolnością nerek czy zaawansowaną niewydolnością serca.

Ponadto, często obserwuje się powikłania miejscowe, takie jak krwiaki czy tętniaki rzekome, występujące w okolicy wprowadzenia cewnika (w 2-4% przypadków).

Podczas koronarografii podawany jest środek kontrastowy, który później jest usuwany z organizmu przez układ moczowy. Istnieje ryzyko upośledzenia funkcji nerek, które wynosi mniej niż 0,5% u osób z prawidłową funkcją nerek, a 10-40% u osób z istniejącą niewydolnością. W większości przypadków funkcja nerek powraca do normy, jednak czasami może dojść do trwałej niewydolności wymagającej dializ.

Reakcje alergiczne, w tym wstrząs, są rzadkie, ale mogą się zdarzyć. Osoby, u których występowały wcześniej reakcje alergiczne, są odpowiednio zabezpieczane przed zabiegiem.