Łąkotki to chrzęstne struktury w kształcie półksiężyca, znajdujące się w stawie kolanowym pomiędzy kością udową a piszczelową. W każdym kolanie można wyróżnić łąkotkę boczną i przyśrodkową – pierwsza jest umiejscowiona bliżej zewnętrznej części kolana, druga natomiast wewnątrz. Ich główną rolą jest absorpcja sił działających na staw, kontrola równomiernego rozkładu obciążeń oraz wspieranie płynności ruchów stawowych. Dzięki nim zapewniona jest właściwa funkcjonalność kolana.

Uszkodzenie łąkotki może pojawić się w dwóch różnych sytuacjach: nagłym urazem oraz przewlekłymi zmianami zwyrodnieniowymi kolana, które rozwijają się przez długi okres czasu.

Urazowe zerwania łąkotek często są wynikiem skręceń kolana, które często występują podczas aktywności sportowej, takiej jak jazda na nartach czy gra w piłkę nożną. W takich przypadkach uszkodzenia łąkotek mogą być połączone z uszkodzeniami więzadeł, takimi jak więzadło krzyżowe przednie czy więzadeł bocznych kolana.

Zwyrodnieniowe uszkodzenie łąkotki może powstać w wyniku długotrwałego przeciążenia kolana, które może być spowodowane nadmierną masą ciała lub wykonywaniem ciężkiej pracy. Specyficzna budowa anatomiczna kolana, takie jak szpotawość lub koślawość, może również sprzyjać rozwojowi zmian degeneracyjnych w łąkotkach.

Uszkodzenia łąkotek, zarówno spowodowane urazem, jak i wynikające z procesów zwyrodnieniowych, są powszechne. Dotykają one nawet każdej dziesiątej osoby, przy czym są ponad dwa razy częstsze u mężczyzn niż u kobiet.

Głównym symptomem uszkodzenia łąkotki jest ból. Często jest on odczuwany bezpośrednio w okolicach łąkotki, czyli po wewnętrznej lub zewnętrznej stronie kolana, ale także pod kolanem, pod rzepką oraz głęboko wewnątrz kolana.

Jeśli do uszkodzenia łąkotki dochodzi w wyniku urazu, mogą pojawić się objawy takie jak obrzęk kolana, ograniczenie zakresu ruchu – zarówno w zgięciu, jak i w wyproście, oraz niemożność obciążenia kończyny (staniu na nodze, gdzie doszło do uszkodzenia). W przypadku rozerwanej łąkotki w wyniku urazu, może dojść nawet do zablokowania stawu, co skutkuje niemożnością poruszania kończyną w stawie kolanowym.

W przypadku uszkodzeń degeneracyjnych, nie związanych bezpośrednio z urazem, objawy zwykle rozwijają się stopniowo. Ból jest okresowy, nasila się po wysiłku i pod koniec dnia. Pacjenci czasami dostrzegają obrzęk kolana oraz ograniczenie zakresu ruchu (choć nie całkowite zablokowanie kolana) – jednak zdecydowanie rzadziej niż w przypadku uszkodzeń urazowych. Często towarzyszy im uczucie chrupania i przeskakiwania w kolanie.

Pacjent po kontuzji kolana, który zauważa u siebie któreś z tych symptomów, powinien skonsultować się na świeżym dyżurze ortopedycznym.

Pacjent bez urazu kolana, u którego objawy nie zwiększają się nagłym tempem, powinien być skonsultowany w poradni ortopedycznej.

Specjalista od chorób układu mięśniowo-szkieletowego stawia diagnozę na podstawie informacji zebranych od pacjenta, które są charakterystyczne, oraz po przeprowadzeniu badania fizykalnego. Aby potwierdzić uszkodzenie łąkotki, konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań. Decyzja dotycząca sposobu leczenia powinna być podejmowana na podstawie wszystkich elementów: wywiadu, badania kolan oraz badań obrazowych.

Najbardziej odpowiednim badaniem do oceny łąkotek jest rezonans magnetyczny (MR) – jako jedyny sposób pozwala on na kompleksową ocenę uszkodzeń łąkotek. Zalecane jest uzupełnienie tego badania o rentgen (RTG), ponieważ choć w większości przypadków nie pozwala na uwidocznienie łąkotek, dostarcza wielu dodatkowych informacji potrzebnych do ustalenia prawidłowego leczenia.

Badanie ultrasonograficzne (USG) ma ograniczoną rolę w ocenie łąkotek, ponieważ nie pozwala na kompleksowe uwidocznienie tych struktur – ultrasonografia jedynie pokazuje ich fragmenty. W związku z tym USG może być pomocne jedynie jako badanie wspomagające (np. do oceny stabilności łąkotki po operacji).

W sytuacji, gdy istnieją przeciwwskazania do przeprowadzenia rezonansu magnetycznego (np. obecność rozrusznika serca), alternatywnym badaniem jest tomografia komputerowa (TK) z kontrastem do stawu. Radiolog zazwyczaj podaje kontrast bezpośrednio do stawu przed przeprowadzeniem TK.

Jeśli istnieje podejrzenie, że zmiany zwyrodnieniowe łąkotki są wynikiem nieprawidłowej osi kończyny dolnej, zalecane może być wykonanie RTG obu kończyn dolnych dla dokładniejszej oceny.

Decyzja dotycząca sposobu leczenia uszkodzonej łąkotki zależy od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta, jego aktywność fizyczna, oczekiwania, rodzaj uszkodzenia, obecność innych uszkodzeń w okolicy kolana oraz przyczyny uszkodzenia.

W przypadkach, gdy dochodzi do uszkodzenia łąkotki na skutek urazu, ze względu na słabe ukrwienie i ograniczoną zdolność gojenia, zazwyczaj decyduje się o konieczności interwencji chirurgicznej. Zabieg ten jest konieczny szczególnie w przypadku osób młodych i aktywnych fizycznie, a wskazaniem do operacji może być również współistniejące uszkodzenie więzadeł. Naprawę łąkotki przeprowadza się metodą artroskopii, starając się w każdym przypadku o zszycie uszkodzenia. W sytuacji, gdy zszycie nie jest możliwe, konieczne może być usunięcie fragmentu łąkotki. Po operacji może być konieczne noszenie ortezy, chodzenie o kulach i rehabilitacja.

W przypadku uszkodzeń zwyrodnieniowych, leczenie operacyjne rozważa się po zastosowaniu nieskutecznych metod zachowawczych. Jeśli wywiad i dodatkowe badania wskazują na zmiany degeneracyjne, w pierwszej kolejności stosuje się leki przeciwzapalne, odciążanie oraz rehabilitację. W niektórych sytuacjach lekarz może zdecydować o podaniu czynników wzrostu pochodzących z krwi pacjenta do uszkodzonej łąkotki. W przypadku nadwagi lub otyłości istotne jest zmniejszenie masy ciała.

Jeśli wszystkie metody zachowawcze zawiodą, ortopeda może zalecić konieczność interwencji chirurgicznej. Leczenie operacyjne uszkodzonych łąkotek z zmianami zwyrodnieniowymi zazwyczaj wymaga częściowego usunięcia, ponieważ nie rokują one poprawy po zszyciu.

Skuteczna terapia szybko przywraca pełną sprawność. Trudniejsze są przypadki, które są oporne na leczenie lub gdy dolegliwości utrzymują się przez długi czas, prowadząc do zwyrodnienia tkanek.

Prawidłowe, szybko podjęte leczenie w większości przypadków pozwala na powrót do pełnej sprawności. Gorzej rokują przypadki, w których dolegliwości trwają długo albo minęło dużo czasu od urazu i doszło do zmian zwyrodnieniowych także innych struktur. Wówczas sama artroskopia kolana może się okazać niewystarczająca i mogą być konieczne inne, bardziej inwazyjne zabiegi.

Konieczne jest unikanie kontuzji kolan oraz unikanie nadmiernego obciążania kolan podczas aktywności fizycznej i pracy. Ważne jest, aby kontrolować masę ciała i utrzymywać właściwy wskaźnik masy ciała (BMI).