Lekarze rodzinni (zwani również lekarzami pierwszego kontaktu) pracują głównie w przychodniach POZ oraz w Nocnej i Świątecznej Opiece Zdrowotnej, zajmując się pacjentami w różnym wieku – zarówno dziećmi, jak i dorosłymi.

Charakterystyczne cechy opieki lekarza rodzinnego to:

• ciągłość (pacjent ma jednego lekarza opiekującego się nim zarówno w zdrowiu, jak i w chorobie)
• wszechstronność
• koordynacja leczenia (lekarz rodziny powinien prowadzić pacjenta przez system ochrony zdrowia)
• działania prewencyjne
• uwzględnienie kontekstu rodzinno-środowiskowego pacjenta.

Do obowiązków lekarza rodzinnego należą między innymi:

• zapobieganie chorobom
• edukacja na temat zdrowego stylu życia, planowania rodziny i prawidłowego rozwoju dziecka
• wykonywanie badań zdrowia dziecka
• realizacja szczepień ochronnych
• badania profilaktyczne
• realizacja programów zdrowotnych i polityki zdrowotnej
• kierowanie pacjentów do podstawowych badań i interpretacja wyników
• skierowanie na konsultacje specjalistyczne
• monitorowanie chorób przewlekłych, zmiana terapii, leczenie zaostrzeń chorób przewlekłych
• wydawanie zaświadczeń zdrowotnych
• wystawianie skierowań np. na rehabilitację, zaopatrzenie w wyroby medyczne, do sanatorium, diagnostykę i terapię onkologiczną (karta DILO).

Podczas wizyty lekarz rodziny zbiera szczegółowy wywiad od pacjenta, pytając o ewentualne objawy, historię chorób, przyjmowane leki, inne dolegliwości. Badanie pacjenta może obejmować m.in.:

• badanie wzrokowe (ocena skóry, błon śluzowych)
• osłuchiwanie i badanie klatki piersiowej
• palpacyjne badanie brzucha
• pomiar ciśnienia tętniczego, stężenia glukozy
• badanie EKG

W niektórych przychodniach dostępna jest telekonsultacja, czyli rozmowa telefoniczna z lekarzem, gdy pacjent nie potrzebuje badania fizycznego, a jedynie np. przedłużenia recepty lub skierowania na badania kontrolne w chorobach przewlekłych.

Badania, które lekarz rodziny może zlecić w ramach POZ to m.in.:

• badania hematologiczne
• morfologia krwi
• odczyn opadania krwinek czerwonych (OB)
• badania układu krzepnięcia
• badania biochemiczne i immunochemiczne
• sód, potas, wapń, magnez
• żelazo
• kreatynina, próby wątrobowe, glukoza
• badanie ogólne moczu
• spirometria
• RTG klatki piersiowej
• badanie endoskopowe (gastroskopia, kolonoskopia)
• USG jamy brzusznej

W przychodniach POZ mogą pracować lekarze o różnych specjalizacjach, głównie lekarze rodzinni, interniści i pediatrzy. Lekarze rodzinni posiadają wiedzę umożliwiającą opiekę nad pacjentami w każdym wieku, podczas gdy interniści specjalizują się w chorobach osób dorosłych, a pediatrzy – dzieci.

Wybierając lekarza, warto wziąć pod uwagę zakres jego kompetencji, szczególnie gdy planujemy skorzystać z jego usług zarówno dla siebie, jak i dla naszej rodziny, w tym także dla dzieci.

Najczęściej diagnozowanymi przez lekarzy rodzinnymi dolegliwościami u dorosłych są:

• schorzenia wywołane przez wirusy
• przeziębienie
• grypa
• choroby sercowo-naczyniowe
• nadciśnienie tętnicze
• arytmie serca, np. migotanie przedsionków
• miażdżyca
• choroba niedokrwienna serca
• niewydolność serca
• schorzenia przewodu pokarmowego
• choroba refluksowa
• choroba wrzodowa
• choroby dróg oddechowych
• astma oskrzelowa
• POChP
• zapalenie płuc
• cukrzyca
• schorzenia endokrynologiczne
• niedoczynność tarczycy (często związana z chorobą Hashimoto)
• zaburzenia psychiczne
• depresja
• zaburzenia lękowe
• zaburzenia snu
• schorzenia skóry
• choroba zwyrodnieniowa stawów

W opiece medycznej nad dziećmi, lekarz rodziny zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem chorób i przeprowadzaniem bilansów zdrowia. Do częstych chorób dzieci leczonych przez lekarza rodzinnego zalicza się np. choroby układu oddechowego, takie jak infekcje dróg oddechowych, grypa, zapalenie płuc, astma oskrzelowa, a także choroby gardła, uszu i zatok przynosowych, choroby alergiczne, choroby układu pokarmowego, choroby nerek i dróg moczowych oraz choroby zakaźne.

Bilanse zdrowia przeprowadza się jako regularne badania dzieci zdrowych w celu wykrycia ewentualnych nieprawidłowości, wad wrodzonych i chorób. Dzieciom podczas bilansu zdrowia mierzy się parametry fizyczne, osłuchuje i badane jest ciśnienie tętnicze. Lekarz ocenia także rozwój fizyczny i emocjonalny dziecka. Lekarze rodzinni kwalifikują pacjentów do szczepień obowiązkowych i zalecanych, zgodnie z aktualizowanym co roku Programem Szczepień Ochronnych.

Wizyta w przychodni POZ objęta NFZ Złożenie deklaracji u lekarza i pielęgniarki jest bezpłatne. Pacjent ma prawo do dwóch bezpłatnych zmian lekarza rocznie. Można sprawdzić umowę przychodni z NFZ przy pomocy wyszukiwarki na stronie NFZ.

Pacjenci mogą skorzystać z Nocnej i Świątecznej Opieki Zdrowotnej w dni wolne i poza godzinami pracy przychodni. Lekarze rodzinni przyjmują także w prywatnych placówkach medycznych. Koszt abonamentu zależy od zakresu usług i liczby członków rodziny.