Najważniejszym aspektem w terapii depresji jest skuteczna komunikacja z lekarzem prowadzącym. Pacjent powinien regularnie informować lekarza o swoich objawach i nie podejmować decyzji dotyczących zmian w leczeniu bez konsultacji. To właśnie lekarz, na podstawie zebranych informacji, może dobrać optymalną terapię dla pacjenta.

Podczas doboru leków dla pacjenta, lekarz kieruje się kilkoma głównymi zasadami:

1. Stosowanie minimalnej skutecznej dawki leku, aby zminimalizować ryzyko działań niepożądanych oraz koszty terapii.
2. Ocena efektywności leczenia po 2–4 tygodniach, ponieważ leki przeciwdepresyjne wpływają na złożone procesy komórkowe, których efekty nie są natychmiastowe.
3. Zmiana leku w przypadku braku poprawy po 6–8 tygodniach stosowania maksymalnej dawki. Najpierw lekarz proponuje zmianę leku z tej samej grupy, a następnie z innej grupy, jeśli to konieczne.
4. Po pierwszym epizodzie depresji zaleca się kontynuowanie leczenia przez co najmniej 6 miesięcy po ustąpieniu objawów.
5. W przypadku kolejnego epizodu depresji zaleca się dłuższe leczenie – do 2 lat po ustąpieniu objawów.
6. Po trzecim epizodzie depresji lekarz może rozważyć podanie leku na stałe.

Badania nad lekami przeciwdepresyjnymi rozwijają się wraz z postępem w nauce, dzięki czemu powstają coraz skuteczniejsze i bezpieczniejsze środki. Istnieje wiele teorii tłumaczących powstawanie depresji, między innymi zaburzenia w ilości neuroprzekaźników w mózgu, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina. Leki przeciwdepresyjne mają za zadanie wpływać na te nieprawidłowości.

Pierwszą grupą leków są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które zwiększają stężenie serotoniny w mózgu, uniemożliwiając jej transport na zewnątrz komórek nerwowych. Mają one również działanie przeciwlękowe, co jest ważne, ponieważ zaburzenia lękowe często towarzyszą depresji.

Kolejną grupą są inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, które oprócz zwiększania stężenia serotoniny, wpływają także na noradrenalinę. Mają one także działanie przeciwbólowe, jednak mogą podwyższać ciśnienie tętnicze.

Kolejna grupa, czyli trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, hamują wychwyt zwrotny noradrenaliny i serotoniny, ale także działają na inne receptory, co przekłada się na liczne działania niepożądane. Jednak w niektórych przypadkach okazują się one skuteczne, zwłaszcza w ciężkich przypadkach depresji.

Ostatnią grupą są inhibitory monoaminooksydazy, które zwiększają stężenie serotoniny, noradrenaliny i dopaminy w mózgu. Jedynym lekiem z tej grupy stosowanym powszechnie jest moklobemid.

Istnieje wiele innych leków o różnych mechanizmach działania, ale większość z nich ma na celu zwiększenie stężenia serotoniny i/lub noradrenaliny i/lub dopaminy w mózgu lub oddziaływanie na receptory tych neuroprzekaźników. Agomelatyna, na przykład, poprzez oddziaływanie na receptory melatoniny, wpływa na regulację rytmu snu i czuwania.

Lekarz po zebraniu dokładnego wywiadu od pacjenta jest w stanie dobrać odpowiedni lek dla danej osoby. Ważne informacje do uwzględnienia to przede wszystkim objawy depresyjne, które mogą się różnić u różnych pacjentów. Należy również podać informacje o wszystkich stosowanych lekach, w tym o suplementach i produktach ziołowych, aby uniknąć interakcji leków. Istotne jest również uwzględnienie chorób towarzyszących, gdyż niektóre leki mogą być przeciwwskazane. Podczas kolejnych wizyt należy informować lekarza o wszelkich silnie nasilonych lub trudnych do zniesienia objawach niepożądanych. Istnieją leki przeciwdepresyjne, które mogą poprawić jakość życia, na przykład bupropion, który nie wpływa negatywnie na funkcjonowanie seksualne.

Decyzję o odstawieniu leku lub zmianie jego dawkowania powinien podjąć wyłącznie lekarz. Nie należy samodzielnie podejmować takich decyzji. Zmiany te należy wprowadzać stopniowo, ponieważ nagłe zmiany mogą powodować objawy odstawienne, które mogą być szkodliwe dla zdrowia pacjenta.

Coraz częściej lekarze psychiatrzy spotykają się z obawami pacjentów dotyczącymi potencjalnego uzależnienia od leków przeciwdepresyjnych. Jest to jednak mit – tego typu leki nie posiadają właściwości uzależniających. Objawy występujące po nagłym odstawieniu leków są wynikiem zmian w mózgu, które muszą się dostosować do nowej sytuacji po zaprzestaniu dostarczania danej substancji, a nie są efektem głodu substancji czy chęci jej ponownego zażycia, charakterystycznej dla zespołu abstynencyjnego.

Warto zauważyć, że mimo iż poprawa nastroju może zająć kilka tygodni po rozpoczęciu terapii, już na początku zaobserwować można zmniejszenie lęku. Jest to szczególnie istotne dla pacjentów cierpiących z powodu myśli samobójczych, jako że może zmniejszyć ryzyko ich realizacji. W przypadku dużego ryzyka samobójstwa zaleca się rozpoczęcie leczenia pod nadzorem specjalistów, a bliscy powinni być szczególnie czujni i wspierać pacjenta w trudnym okresie.

Leki stosowane w leczeniu depresji są kluczowe, ale w zależności od towarzyszących objawów można również sięgnąć po leki przeciwlękowe, zwłaszcza z grupy benzodiazepin (z uwagą na potencjał uzależniający - nie należy ich stosować dłużej niż 4-6 tygodni). W przypadku objawów psychotycznych lub depresji lekoopornej, czyli braku poprawy po leczeniu co najmniej 2 lekami przeciwdepresyjnymi, można sięgnąć po atypowe leki przeciwpsychotyczne, głównie olanzapinę lub kwetiapinę.