Mocznik to związek chemiczny powstający podczas przemiany białka w organizmie. Jego ilość można określić poprzez badanie krwi (czasem również moczu).

Ocena funkcjonowania nerek. Nie jest tak precyzyjnym wskaźnikiem jak pomiar stężenia kreatyniny we krwi, ponieważ może być też wpływany przez inne czynniki (np. ilość spożywanego białka).

U pacjentów poddawanych dializom, pomiar stężenia mocznika w różnych momentach (np. przed hemodializą i po niej) służy do oceny skuteczności dializy.

Wartości prawidłowe u dorosłych to między 2,0 a 6,7 mmol/l (15–40 mg/dl).

Podwyższone stężenie mocznika we krwi, czyli wynik powyżej górnej granicy normy, może wskazywać na uszkodzenie funkcji nerek. Może być to stan ostrej i przejściowej niewydolności nerek, lub przewlekłego i postępującego charakteru, jak w przypadku przewlekłej niewydolności nerek. Zwiększone stężenie mocznika może również wynikać z diety bogatej w białko (szczególnie pochodzenia zwierzęcego), krwawienia w przewodzie pokarmowym lub uszkodzenia tkanek ciała (np. ciężkie oparzenia, urazy tkanek).

Natomiast niskie stężenie mocznika we krwi może pojawić się przy stosowaniu niskobiałkowej diety, u osób niedożywionych lub wyniszczonych oraz w przypadku ciężkich chorób wątroby.

Zwiększone stężenie mocznika we krwi, po raz pierwszy zauważone, wymaga konsultacji lekarskiej, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu objawy ostrej choroby takie jak ból, gorączka, biegunka, wymioty, czy problemy z oddawaniem moczu. Konieczne jest również skonsultowanie się z lekarzem w przypadku wzrostu stężenia mocznika u pacjenta cierpiącego na przewlekłą chorobę nerek.