Moczówka prosta to rzadka choroba, która powoduje nadmierną produkcję moczu, co prowadzi do odwodnienia organizmu i zwiększonego pragnienia, pomimo spożycia dużej ilości płynów.

Przyczyną jest często niedobór hormonu antydiuretycznego, który reguluje pracę nerek. Dobrze zidentyfikowane formy moczówki prostej to centralna i nerkowa. Czasami jednak nie udaje się określić przyczyny tej choroby, co nazywane jest moczówką prosta idiopatyczną.

Moczówka prosta ośrodkowa jest rzadką chorobą, rozpoznawaną u 1 na 25 000 osób.

Często jest efektem uszkodzenia układu produkującego wazopresynę przez różne czynniki, takie jak guzy (25%), zabiegi neurochirurgiczne (20%), urazy głowy (16%) czy choroby zapalne (8%). Postaci rodzinne tego schorzenia występują u około 2% pacjentów.

Najczęstsze objawy moczówki prostej to zwiększone pragnienie i częste oddawanie dużych ilości moczu o niskiej zawartości. Ilość oddawanego moczu może wynosić od 3 do nawet 20 litrów dziennie (przeciętnie człowiek oddaje od 1,5-2,5 litra moczu dziennie). Często występuje potrzeba oddawania moczu kilka razy w nocy.

U niektórych pacjentów mogą wystąpić objawy związane z guzem w okolicy podwzgórzowo-przysadkowej.

Nadmierna utrata płynów, bez odpowiedniego spożycia, może prowadzić do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych (sodu i potasu). Objawia się to suchością w jamie ustnej, suchą skórą, ogólnym osłabieniem, pogorszeniem koncentracji, bólami głowy, kurczami mięśni, utratą masy ciała, niskim ciśnieniem krwi, szybkim rytmem serca oraz zaburzeniami gospodarki sodowej (wzrostem stężenia sodu w organizmie).

Jeśli zauważysz, że masz nadmierne pragnienie i często chodzisz do toalety, powinieneś udać się do lekarza rodzinnego. Specjalista po zebraniu informacji medycznych i przeprowadzeniu badania fizycznego nakaza wykonanie podstawowych testów (sprawdzenie poziomu sodu, potasu, glukozy we krwi, analiza ogólna moczu), które pomogą wykluczyć inne przyczyny twoich dolegliwości (np. cukrzycę). Jeśli podejrzewa się moczówkę prosta, lekarz skieruje cię na dalsze badania do endokrynologa. W międzyczasie należy pić tyle płynów, ile się chce. Ważne jest także ograniczenie aktywności, która może prowadzić do odwodnienia, takie jak uprawianie sportu czy przebywanie w gorących miejscach.

Objawy moczówki prostej mogą być spowodowane przez inne problemy zdrowotne, dlatego lekarz zleca szereg badań w celu postawienia diagnozy. Istotne jest także uwzględnienie informacji o urazach głowy oraz przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre leki mogą wpływać na gospodarkę płynową organizmu. Po potwierdzeniu moczówki prostej konieczne jest znalezienie jej przyczyny i określenie rodzaju.

Diagnostyka obejmuje badanie moczu, test odwodnieniowy oraz test wazopresynowy. Rozpoznanie moczówki prostej centralnej wymaga badania obrazowego. Objawy moczówki prostej można mylić z częstym oddawaniem moczu u pacjentów z cukrzycą, jednak przyczyny i leczenie tych schorzeń są różne.

Leczenie moczówki prostej zależy od jej rodzaju.

Moczówka prosta centralna: wynika z zaburzonego wytwarzania wazopresyny. Leczenie polega na podawaniu jej syntetycznej postaci, desmopresyny, donosowo, doustnie lub w formie iniekcji. Dawkę dostosowuje się w zależności od ustępowania objawów klinicznych i wyników badań gospodarki wodno-elektrolitowej. Monitoruje się codziennie masę ciała, ilość wydalania moczu (2–4 litry/dobę) oraz ciężar właściwy moczu. Ponadto, w przypadkach spowodowanych nieprawidłowościami w przysadce trzeba podjąć leczenie usuwające źródło problemu. Natomiast moczówka prosta nerkowa, wynikająca z braku reakcji nerek na wazopresynę, wymaga leczenia przyczynowego, diety i kontrolowanego spożywania płynów. W niektórych przypadkach lek z grupy tiazydów może pomóc w redukcji ilości wydalanego moczu.

Ustępowanie objawów może być możliwe w niektórych sytuacjach, np. po urazach głowy istnieje szansa na powrót do normalnej funkcji gruczołów wytwarzających wazopresynę. W przypadku moczówki prostej ośrodkowej, spowodowanej na przykład przez guza lub proces zapalny, objawy mogą ustąpić po leczeniu przyczyny. Jednakże w przypadkach moczówki znanego pochodzenia oraz we wszystkich przypadkach moczówki prostej idiopatycznej (bez znanej przyczyny) konieczne jest długotrwałe leczenie przy użyciu syntetycznej wazopresyny i odpowiedniego spożycia płynów, aby uniknąć odwodnienia. Dzięki temu pacjenci zazwyczaj mogą funkcjonować normalnie.

Osoba cierpiąca na moczówkę prostą powinna mieć przy sobie informację o swojej chorobie, na przykład w postaci bransoletki lub karty z danymi medycznymi. Dzięki temu w przypadku nagłego pogorszenia stanu zdrowia możliwe będzie szybkie udzielenie profesjonalnej pomocy. Przy odpowiednim leczeniu i utrzymaniu zdrowego trybu życia, zazwyczaj nie pojawiają się inne poważne problemy zdrowotne. Ważne jest jednak, aby osoba chora zawsze nosiła ze sobą zapas wody i leków, bez względu na to, gdzie się udaje (podróż, praca, szkoła).

Nie ma skutecznych sposobów zapobiegania zachorowaniu na moczówkę prostą ośrodkową. Można jedynie kontrolować występowanie niektórych postaci moczówki prostej nerkowej poprzez spożywanie odpowiedniej ilości płynów i unikanie używania leków czy substancji szkodliwych dla nerek. Należy z rozwagą i najlepiej po konsultacji z lekarzem stosować leki bez recepty, szczególnie niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen czy kwas acetylosalicylowy, zwłaszcza gdy są one stosowane jednocześnie przez dłuższy czas.