Zapalenie błony śluzowej żołądka jest wynikiem uszkodzenia najbardziej wewnętrznej warstwy ściany żołądka, zazwyczaj spowodowanego zakażeniem, procesem autoimmunologicznym, lekami lub nadwrażliwością na różne czynniki zewnętrzne. Gastropatia natomiast powstaje w wyniku działania substancji wytwarzanych przez organizm lub wprowadzanych z zewnątrz, a także niedokrwienia lub przekrwienia. Istnieją cztery główne formy uszkodzenia błony śluzowej żołądka: zapalenie wywołane przez Helicobacter pylori, ostre gastropatia krwotoczna, autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka oraz gastropatia żółciowa.

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) to uszkodzenie błony śluzowej żołądka, na której powierzchni tworzą się krwawiące nadżerki (ubytki). Jest to spowodowane działaniem czynników toksycznych lub niedokrwieniem. Do przyczyn jej powstawania należą:- przyjmowanie leków niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NSAID), w tym kwasu acetylosalicylowego,- alkohol (w większych stężeniach),- żółć,- toksyczne substancje endogenne, np. w przebiegu mocznicy,- owrzodzenia stresowe – wskutek niedokrwienia z niedotlenieniem błony śluzowej, np. w przebiegu wstrząsu, sepsy, ciężkich oparzeń (tzw. wrzody Curlinga), ciężkich urazów,- doustne preparaty żelaza,- chemioterapia przeciwnowotworowa.

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest powszechne. Bakteria jest odpowiedzialna za ponad 90% przypadków zapaleń żołądka, gdyż zakażenie nią występuje u około 80% dorosłych Polaków. Ponadto, wiele osób regularnie stosuje różne leki, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne, które mogą prowadzić do zapalenia błony śluzowej żołądka.

U dzieci zakażenie jest mniej powszechne (dotyczy około 30% populacji dzieci), a częstość występowania zależy od środowiska oraz wieku dziecka – im niższe standardy higieniczne środowiska i starsze dziecko, tym częstsze występowanie zakażenia.

Zapalenie błony śluzowej żołądka spowodowane przez bakterię często występuje w dzieciństwie i często przebiega bezobjawowo. U niektórych osób może jednak pojawić się ból brzucha, nudności i wymioty.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka również może być bezobjawowe lub objawiać się jako dyspepsja (ból w górnej części brzucha, uczucie pełności, nudności i wymioty). Podobnie jest w przypadku gastropatii żółciowej - objawy mogą być obecne lub nie.

Pacjenci cierpiący na ostre gastropatie krwotoczne odczuwają ból lub dyskomfort w środkowym nadbrzuszu, nudności oraz mogą występować wymioty z domieszką krwi.

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka czasami prowadzi do niedokrwistości, często w ciężkiej postaci.

Często nie ma związku pomiędzy dolegliwościami pacjentów a wynikami badań endoskopowych czy histopatologicznych. Wielu osób skarży się na objawy, mimo że obraz błony śluzowej żołądka jest prawidłowy zarówno w endoskopii, jak i mikroskopii.

Zdarza się również, że u niektórych pacjentów stwierdza się zmiany w badaniach, ale nie zgłaszają oni żadnych dolegliwości i mogą spożywać wszelkiego rodzaju pokarmy.

Jeśli dolegliwości dyspeptyczne utrzymują się przez kilka tygodni lub nawracają, należy skonsultować się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Wyraźne objawy krwawienia z przewodu pokarmowego (takie jak wymioty lub smoliste stolce) wskazują na pilną konieczność zgłoszenia się na SOR.

Niedokrwistość (która może objawiać się szybkim zmęczeniem, gorszą tolerancją wysiłku, bladością skóry lub szumem w uszach) również jest stanem, który wymaga konsultacji z lekarzem rodzinnym.

Na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta lekarz może podejrzewać, że objawy raportowane przez pacjenta mogą sugerować uszkodzenie błony śluzowej żołądka. Następnie skieruje pacjenta na badania diagnostyczne w celu potwierdzenia diagnozy i znalezienia czynnika szkodliwego. Część takich przyczyn można zidentyfikować już podczas rozmowy z pacjentem (na przykład stosowanie leków, spożycie alkoholu). Badaniem, które może potwierdzić zapalenie błony śluzowej żołądka lub gastropatię jest gastroskopia. Podczas tego zabiegu można pobrać próbki błony śluzowej do badania histopatologicznego oraz przeprowadzić test na obecność bakterii Helicobacter pylori.

1. Leczenie Helicobacter pylori polega na usuwaniu tej bakterii z żołądka przez przyjmowanie odpowiednich leków.

2. Ostra gastropatia krwotoczna zwykle ustępuje po odstawieniu czynnika wywołującego, jednak nieleczona może prowadzić do powstania wrzodów.

3. W zapaleniu błony śluzowej żołądka autoimmunologicznym konieczne jest stosowanie witaminy B12 dożywotnio.

4. Gastropatię żółciową u osób po operacjach z częściowym usunięciem żołądka leczy się operacyjnie lub stosuje leki prokinetyczne lub zawierające kwas alginowy.

Jeśli zostanie zidentyfikowana i usunięta przyczyna zapalenia błony śluzowej żołądka (takie jak infekcja , stosowanie leków lub problem z żółcią), a zapalenie nie jest zaawansowane (szczególnie w badaniu mikroskopowym), to pełne wyleczenie jest prawie pewne. Jednak jeśli zmiany mikroskopowe są już zaawansowane, to nawet po usunięciu przyczyny, ustąpienie objawów może być trudne bądź niemożliwe.