Krew składa się z krwinek czerwonych, białych oraz płytek krwi unoszących się w osoczu. Morfologia krwi to często wykonywane badanie, które polega na analizie ilościowej i jakościowej tych elementów.

Z żyły pobiera się 5 ml krwi do specjalnych probówek zawierających substancję zapobiegającą krzepnięciu pobranej krwi.

Należy pamiętać, że każdą nieprawidłowość w morfologii krwi obwodowej trzeba zweryfikować, powtarzając badanie – błędy laboratoryjne nie należą bowiem do rzadkości.

Morfologię często przeprowadza się zapobiegawczo, nawet bez podejrzenia choroby. Badanie jest przydatne głównie do diagnozowania niedokrwistości oraz infekcji.

Pomaga również w ogólnej ocenie gospodarki wodnej organizmu.

Wykonanie morfologii wymaga tylko niewielkiej ilości pobrania krwi, co nie wpływa na stan pacjenta. Dlatego nie ma żadnych przeciwwskazań do tego badania.

Norma: kobiety 3,5–5,2x106/µl, mężczyźni 4,2–5,4x106/µl
To test mierzy zawartość erytrocytów w jednym mikrolitrze krwi. Erytrocyty, które mają kształt dyskowaty, odgrywają ważną rolę w transporcie tlenu z płuc do tkanek organizmu oraz dwutlenku węgla z tkanek do płuc. Produkcja erytrocytów wymaga żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Życie pojedynczego erytrocytu trwa 120 dni, po czym jest niszczony w śledzionie i wątrobie.

• Najczęstszą przyczyną zwiększonej liczby erytrocytów jest odwodnienie, które powoduje zagęszczenie krwi.
• Niedotlenienie organizmu prowadzi do zwiększonej produkcji erytrocytów, co może występować przy przebywaniu na dużych wysokościach, paleniu papierosów, obturacyjnym bezdechu sennym, wrodzonych wadach serca oraz chorobach płuc.
• Czerwienica prawdziwa jest rzadką chorobą prowadzącą do zwiększenia liczby erytrocytów.
• Nowotwory wydzielające erytropoetynę oraz działanie glikokortykosteroidów mogą również spowodować wzrost hematokrytu.

• Brak wystarczającej produkcji erytrocytów prowadzi do niedokrwistości. Możemy wyróżnić różne rodzaje niedokrwistości: niedoborową, w przebiegu chorób przewlekłych, pokrwotoczną oraz hemolityczną.
• Przyczyną niedokrwistości może być również przewodnienie organizmu.

Norma: kobiety 37–47%, mężczyźni 40–54%
Wskaźnik hematokrytu informuje o stosunku objętości erytrocytów do całkowitej objętości krwi. Nowoczesne analizatory automatyczne obliczają hematokryt na podstawie liczby i objętości erytrocytów, podczas gdy tradycyjne metody wymagają odwirowania próbki krwi, aby rozdzielić erytrocyty od osocza. Po odwirowaniu, za pomocą miarki, można odczytać wynik.

Przyczyny wzrostu i spadku hematokrytu są identyczne jak przyczyny zmian w liczbie krwinek czerwonych

Norma: dla kobiet 12-16 g/l, dla mężczyzn 14-18 g/l dd
Hemoglobina to białko zawarte w erytrocycie, które przemieszcza cząsteczki tlenu z płuc do tkanek obwodowych. To hemoglobina nadaje erytrocytowi czerwony kolor. Wynik powyższego badania mówi nam o ilości gramów hemoglobiny w 1 litrze krwi obwodowej. Jest to kluczowe badanie do diagnozowania niedokrwistości. Podczas podejmowania decyzji o przetoczeniu krwi, lekarz opiera się na wyniku tego konkretnego badania.

Przyczyny zwiększenia i zmniejszenia stężenia hemoglobiny są identyczne jak w przypadku liczby krwinek czerwonych.

Wskaźniki erytrocytów opisują strukturę czerwonych krwinek. W przypadku osób zdrowych mogą występować niewielkie różnice od normy.

Wartość referencyjna wynosi od 27 do 31 pg.

Norma: 32–36 g/dl

Wskaźniki MCH oraz MCHC pozwalają na ocenę ilości hemoglobiny zawartej w pojedynczym erytrocycie.

Do zwiększenia tych wskaźników dochodzi rzadko, np. w przypadku sferocytozy wrodzonej, gdzie erytrocyt przyjmuje kształt kulisty zamiast dyskowatego, co skutkuje częściowym odwodnieniem erytrocytów i zwiększeniem MCH i MCHC.

Zmniejszenie MCH i MCHC jest zazwyczaj spowodowane niedoborem żelaza, niezbędnego do produkcji hemoglobiny. Może to prowadzić do jej niedostatecznego stężenia w erytrocycie. Inną przyczyną jest talasemia, rzadsza choroba genetyczna, która prowadzi do zmniejszonej produkcji hemoglobiny.

• Zmniejszenie objętości krwinek często jest spowodowane niedoborem żelaza.
• Odwodnienie hipertoniczne może prowadzić do zmniejszenia objętości krwinek.
• Przewodnienie hipertoniczne także może spowodować zmniejszenie objętości krwinek.
• Talasemia jest jedną z przyczyn zmniejszenia MCV.
• Niedokrwistość w przebiegu chorób przewlekłych bardzo rzadko powoduje zmniejszenie MCV.

• Zwiększenie MCV często jest spowodowane niedoborem witaminy B12 i kwasu foliowego.
• Niedoczynność tarczycy może również prowadzić do zwiększenia MCV.
• Odwodnienie hipotoniczne lub przewodnienie hipotoniczne mogą powodować zwiększenie objętości krwinek.
• Zespoły mielodysplastyczne mogą być przyczyną zwiększenia MCV, choć są to rzadkie choroby.
• W przypadku ciężarnych kobiet oraz noworodków zwiększenie MCV nie musi oznaczać choroby.

Norma: 11,5–14,5%
Wskaźnik RDW informuje o stopniu zróżnicowania objętości poszczególnych erytrocytów w porównaniu z wartością średnią (MCV). Zwiększona zmienność objętości erytrocytów występuje w przypadku niedoboru żelaza (niedokrwistość mikrocytarna), witaminy B12 i kwasu foliowego (niedokrwistość makrocytarna), oraz po przetoczeniu krwi.

Norma: 0,5–1,5 % liczby erytrocytów, 20–100 x 103/µl
Retikulocyty to niedojrzałe, młode formy krwinek czerwonych.

• Odsetek retikulocytów jest zwiększony w przypadku zmniejszenia liczby erytrocytów, celem wyrównania ich niedoboru, co jest prawidłową reakcją organizmu. Zjawisko to ma miejsce w przypadku niedokrwistości pokrwotocznej, hemolitycznej, pobytu na znacznych wysokościach oraz w przypadku wyrównywania niedoboru witaminy B12 lub żelaza.
• Odsetek retikulocytów jest zmniejszony, gdy szpik kostny staje się niewydolny (niedokrwistość niedoborowa, aplastyczna w przebiegu chorób przewlekłych)

Norma: 4000–10 000/µl
Leukocyty stanowią komórki krwi, które są częścią układu odpornościowego. Ich główną funkcją jest zwalczanie patogenów, takich jak wirusy i bakterie. Żywotność leukocytów może wynosić od kilku dni do nawet 20 lat.

Przyczyny zwiększenia liczby leukocytów (leukocytoza)

• Zwiększenie całkowitej liczby leukocytów występuje najczęściej w przypadku zakażenia organizmu. Podczas infekcji uwalniane są młode formy leukocytów z szpiku kostnego do krwi, aby efektywnie zwalczać patogeny - może to spowodować wzrost liczby leukocytów nawet do 20 000/µl.
• Skrajne zwiększenie liczby leukocytów (>30 000/µl) może być związane z chorobą nowotworową (np. białaczką, chłoniakami), jednak jest to rzadki przypadek.
• Niewielki, przejściowy wzrost liczby leukocytów może wystąpić, jeśli nie przestrzegamy zaleceń dotyczących przygotowania do morfologii krwi - spożywamy posiłek przed badaniem lub podejmujemy wysiłek fizyczny.

Przyczyny zmniejszenia liczby leukocytów (leukopenia)

• Częste:
• Na początku infekcji, leukocyty gromadzą się w miejscu infekcji zanim zostaną uwolnione przez szpik kostny, co może prowadzić do leukopenii w badaniu krwi, zwanej pseudoleukopenią.
• Przejście ostrej infekcji wirusowej, takiej jak grypa czy przeziębienie.

• Rzadkie:
• Ciężkie niedożywienie (anoreksja).
• Przyjmowanie glikokortykosteroidów i innych leków immunosupresyjnych, niektórych leków przeciwpsychotycznych.
• Choroby nowotworowe krwi (białaczki).

Przedział normy: od 150 000 do 400 000/µl
Płytki krwi, nazywane również trombocytami, pełnią istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi. W przypadku krwawienia, razem z fibryną tworzą siatkę zapobiegającą nadmiernemu krwawieniu. Minimalna wartość umożliwiająca prawidłowe funkcjonowanie układu krzepnięcia wynosi 50 000/µl. Obniżona liczba płytek jest często spotykanym zjawiskiem, często związanym z długim czasem od pobrania krwi do przeprowadzenia analizy. Może być spowodowana niedoborem witaminy B12 i kwasu foliowego, uszkodzeniem szpiku kostnego, który jest miejscem produkcji płytek, lub rzadkimi chorobami prowadzącymi do nadmiernego niszczenia płytek.