Układ krążenia, zwany również układem sercowo-naczyniowym, stanowi kompleksowy system, w którym krew krąży w naczyniach krwionośnych pod wpływem działania serca, pełniącego rolę pompy. Układ ten przypomina sieć rur o różnych średnicach, tworzonych przez tętnice i żyły. Ciśnienie tętnicze wywiera nacisk na ściany naczyń krwi, umożliwiając przepływ krwi w systemie krążenia.

Centralnym elementem układu krążenia jest serce, które pompuje krew do aorty, największej tętnicy, a następnie do mniejszych tętnic dostarczających krew do różnych narządów. Naczynia włosowate, rozgałęziające się od tętnic, kontrolują przepływ krwi, zbierając substancje metaboliczne z tkanek. Następnie krew trafia do żył, które stopniowo łączą się w większe naczynia, aż w końcu uchodzą do serca.

W układzie tym, krew jest pompowana przez serce, napędzana skurczami lewej komory. Najwyższe ciśnienie występuje podczas tego skurczu, podczas gdy najniższe notowane jest podczas rozkurczu komory. Układ krążenia zapewnia odpowiedni przepływ krwi, dostarczając tlen i substancje odżywcze do wszystkich tkanek organizmu.

Ciśnienie krwi mierzy się w milimetrach słupa rtęci (mm Hg), a podczas pomiaru uzyskuje się dwie liczby, oznaczające ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. Na przykład: 140/90 mm Hg, co należy odczytywać: „sto czterdzieści NA dziewięćdziesiąt słupa rtęci”. Pierwsza liczba – zawsze większa – określa ciśnienie skurczowe (tzw. górne). Druga liczba – zawsze mniejsza – określa ciśnienie rozkurczowe (tzw. dolne).

Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją ciśnienia tętniczego za prawidłowe uznaje się ciśnienie 120–129/80–84 mm Hg.

Wyróżnia się też:- wysokie prawidłowe ciśnienie krwi – ciśnienie skurczowe 130–139 mm Hg oraz ciśnienie rozkurczowe 85–89 mm Hg- optymalne ciśnienie krwi – wartości ciśnienia niższe niż 120/80 mm Hg.

Jeżeli wartości ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego należą do różnych kategorii, przyjmuje się wyższą kategorię. U osób z wysokim prawidłowym ciśnieniem krwi częściej dochodzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego (zwłaszcza, gdy stwierdza się je u rodziców) niż u osób z ciśnieniem prawidłowym.

Nadciśnienie tętnicze można zdefiniować jako stan, w którym ciśnienie krwi osiąga wartość 140/90 mm Hg lub wyższą. Ostateczne rozpoznanie choroby wymaga wielokrotnych pomiarów ciśnienia krwi przeprowadzanych w regularnych odstępach czasu. Nie można jednoznacznie zdiagnozować nadciśnienia tętniczego na podstawie pojedynczego pomiaru ciśnienia krwi.

Większość przypadków nadciśnienia tętniczego nie ma konkretnej identyfikowanej przyczyny. Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do podwyższonego ciśnienia krwi, takich jak dziedziczna predyspozycja, otyłość, spożycie soli, proces starzenia się, stres psychiczny oraz styl życia.

Pacjentów z nadciśnieniem tętniczym dzieli się na dwie grupy zależnie od przyczyny wzrostu ciśnienia krwi. Większość pacjentów (ponad 90%) cierpi na nadciśnienie pierwotne, które jest złożone i nadal słabo poznane. Pozostałe 5-10% chorych ma nadciśnienie wtórne, które jest objawem innej choroby i wymaga właściwej diagnozy oraz leczenia.

Nadciśnienie tętnicze to powszechna choroba występująca u dorosłych Polaków poniżej 80 roku życia. Dotyka około 32% populacji dorosłych, czyli prawie co trzecią osobę. Częściej występuje u mężczyzn.

Najprostszy sposób diagnozy choroby to regularne mierzenie ciśnienia krwi. Należy to robić co roku, nawet jeśli ciśnienie jest w normie.

Stwierdzenie umiarkowanie podwyższonego ciśnienia krwi w pojedynczym pomiary nie zawsze oznacza nadciśnienie tętnicze, ale powinno skłonić pacjenta do dalszych pomiarów i konsultacji z lekarzem.

Osoba zdiagnozowana z nadciśnieniem tętniczym powinna mieć aparat do pomiaru ciśnienia i naukę samodzielnego pomiaru ciśnienia pod nadzorem lekarza lub pielęgniarki. Samodzielne pomiary są bardzo istotne, dlatego lekarz zaleca prowadzenie dzienniczka pomiarów.

Ważne jest również prawidłowe wykonywanie pomiarów ciśnienia. Oprócz pomiarów w domu, lekarz wykonuje też badanie ciśnienia na wizycie, a czasem zleca 24-godzinny automatyczny pomiar ciśnienia (holter).

U niektórych osób występuje efekt białego fartucha, czyli wzrost ciśnienia podczas pomiaru u lekarza. Dlatego samodzielne pomiary w domu i prowadzenie dziennika są kluczowe.

Nadciśnienie tętnicze z reguły przez długi czas nie wywołuje żadnych objawów (czasami może objawiać się symptomami, które są trudne do powiązania z nadciśnieniem tętniczym, jak np. ból głowy, problemy ze snem lub łatwe zmęczenie), rozwija się po cichu i po pewnym czasie prowadzi do niekorzystnych zmian w sercu (np. zawał serca lub niewydolność serca), mózgu (udar mózgu) oraz w naczyniach krwionośnych i nerkach. Uszkadzając pewne narządy, wysokie ciśnienie krwi zakłóca ich funkcjonowanie, co prowadzi do powstania tzw. powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego. Obecność powikłań (takich jak przerost mięśnia sercowego, pogorszenie funkcji nerek, rozwój zmian miażdżycowych) jest oceniana poprzez przeprowadzenie dodatkowych badań.

Większość pacjentów z nadciśnieniem tętniczym powinna stosować leki obniżające ciśnienie oraz zmienić swój styl życia.

Zalecane zmiany w stylu życia dla osób z nadciśnieniem tętniczym to:

• utrzymuj odpowiednią wagę ciała i obwód talii poniżej 80 cm (dla kobiet) lub 94 cm (dla mężczyzn), przy współczynniku BMI poniżej 25 kg/m²
• ogranicz spożycie soli do mniej niż 5 g dziennie, unikaj dosalania potraw i produktów bogatych w sód
• zmień dietę na zdrowszą, preferując dietę śródziemnomorską lub dietę DASH, ograniczając spożycie tłuszczów zwierzęcych i zwiększając spożycie warzyw, owoców (bogatych w potas) i ryb
• zrezygnuj z palenia i unikaj wdychania dymu tytoniowego
• ogranicz spożycie alkoholu do maksymalnie 14 jednostek tygodniowo u mężczyzn i mniej niż 8 jednostek tygodniowo u kobiet (1 jednostka alkoholu to 10 g czystego etanolu)
• zwiększ aktywność fizyczną, regularnie uprawiaj sport o umiarkowanej intensywności przez 30-45 minut dziennie, jak np. spacerowanie, pływanie, czy jazda na rowerze.

1. Zamiast soli sięgać po inne przyprawy – takie jak pieprz czy przyprawy korzenne. Warto pamiętać, że sól jest powszechnie dodawana do przetworzonych produktów spożywczych, takich jak pieczywo, sery i wędliny. Dobrze jest unikać także słonych przekąsek typu fast food, chipsów, krakersów i słonych paluszków.
2. Wzbogacić dietę w owoce i warzywa, zwłaszcza te bogate w potas (banany, pomidory, ziemniaki, fasola, groch, szpinak).
3. Spośród mięs warto wybrać mięso z drobiu – gotowane (nie smażone!) – lub ryby.
4. Wybierać pełnoziarniste kasze i brązowy ryż.
5. Zrezygnować z deseru; można ewentualnie sięgnąć po sałatkę owocową lub budyń z chudego mleka.
6. Na śniadania i kolacje wybierać pełnoziarniste pieczywo, chrupkie, płatki kukurydziane, chude sery, jogurty oraz białko jajek.
7. Wprowadzić orzechy włoskie i migdały do diety.
8. Pić mleko niskotłuszczowe, soki warzywne (ale uważać na gotowe soki! – kupione soki z pomidorów mogą zawierać dużo soli) oraz herbatę bez cukru.
9. Kawa nie musi być całkowicie eliminowana, bezpiecznie można spożywać 3–4 filiżanki dziennie.

1. Istnieje wiele rodzajów leków obniżających ciśnienie krwi. Decyzja o wyborze konkretnego preparatu powinna zależeć od lekarza, który bierze pod uwagę skuteczność, tolerancję oraz ogólny stan zdrowia pacjenta.
2. Należy pamiętać, że inne przyjmowane leki mogą mieć wpływ na efektywność leków obniżających ciśnienie krwi.
3. Nie wolno samodzielnie rozpoczynać leczenia, decyzję o wyborze leku powinien podjąć lekarz.
4. Każdy lek obniżający ciśnienie krwi może powodować działania niepożądane, które zazwyczaj są łagodne, ale trzeba o nich poinformować lekarza.
5. Działanie leków obniżających ciśnienie krwi widoczne jest po kilku do kilkunastu dniach regularnego stosowania. Nie należy przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem.
6. Leki nie eliminują przyczyny nadciśnienia tętniczego, dlatego konieczne jest ich regularne przyjmowanie przez długi okres czasu, nawet przez całe życie w przypadku pacjentów z nadciśnieniem pierwotnym.
7. Zazwyczaj stosuje się kombinację dwóch leków obniżających ciśnienie krwi (mogą być one dostępne w jednej tabletce).