Nadczynność tarczycy to stan, w którym ten mały narząd w szyi produkuje zbyt dużo hormonów. Hormony te wpływają na metabolizm i regulują funkcje tkanek organizmu. Kontrolowany jest przez przysadkę mózgową, która uwalnia hormony stymulujące produkcję tych hormonów.

Wzrost stężenia hormonów tarczycy powoduje zmniejszenie produkcji hormonów przez przysadkę, a niedobór hormonów zwiększa produkcję.

Do przyczyn nadczynności tarczycy należy choroba Gravesa i Basedowa oraz guzki tarczycy. Rzadsze przyczyny to podostre i poporodowe zapalenie tarczycy.

Nadmierna aktywność tarczycy jest jednym z najpowszechniejszych problemów w dziedzinie endokrynologii; dotyka około 1-2% dorosłych Polaków. Najczęściej chorują kobiety w przedziale wiekowym 20-40 lat, jednak rzadko występuje u dzieci.

Główne symptomy sugerujące nadczynność tarczycy obejmują uczucie gorąca, wzmożoną potliwość, nerwowość, drżenie rąk, chudnięcie mimo zwiększonego apetytu, częstsze oddawanie stolca/biegunka, przyspieszone bicie serca, osłabienie mięśni, wypadanie włosów, objawy oczne - wytrzeszcz, podwójne widzenie, obrzęk i zaczerwienienie powiek lub spojówek (typowe dla choroby Gravesa i Basedowa), zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.

Zakres symptomów może różnić się u poszczególnych pacjentów. U seniorów objawy nadczynności tarczycy mogą być mniej wyraźne, a dominujące mogą być osłabienie oraz problemy z układem krążenia - zaburzenia rytmu serca (migotanie przedsionków), symptomy niewydolności serca.

Jeśli u siebie zauważysz objawy sugerujące występowanie nadczynności tarczycy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem rodzinnym. Po przeprowadzeniu badania lekarskiego lekarz podejmie decyzję o konieczności zrobienia badania stężenia TSH we krwi. Badanie to nie wymaga być wykonywane na czczo.

W przypadku bardzo ciężkiej nadczynności tarczycy konieczne jest natychmiastowe skierowanie pacjenta do szpitala.

Do potwierdzenia nadczynności tarczycy konieczne jest przeprowadzenie badań hormonalnych. Pierwsze badanie, oceniające funkcjonowanie tarczycy (poziom TSH we krwi), może zostać zlecone przez lekarza rodzinnego. W przypadku uzyskania wyniku poza normą, konieczne jest wykonanie pomiaru poziomu wolnych hormonów tarczycy (FT4 i/lub FT3). Nadczynność tarczycy jest diagnozowana, gdy obniżony poziom TSH towarzyszy podwyższony poziom FT4 i/lub FT3 we krwi.

W przypadku stwierdzenia nadczynności tarczycy lekarz będzie dążył do ustalenia przyczyny, co ma kluczowe znaczenie przy wyborze metody leczenia. W tym celu pomocne są następujące badania:

• USG tarczycy: umożliwia ocenę obecności zmian ogniskowych w tarczycy, co może być ważne przy wolu guzkowym lub chorobie Gravesa i Basedowa, które charakteryzują się obniżoną echogenicznością
• badanie przeciwciał przeciwtarczycowych, w szczególności przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (anty-TSHR): podwyższone poziomy anty-TSHR są charakterystyczne dla choroby Gravesa i Basedowa
• biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BACC) tarczycy - wykonywaną w przypadku wykrycia zmian ogniskowych w tarczycy (np. guzków tarczycy)
• scyntygrafię tarczycy - wykonywaną w określonych przypadkach.

Istnieje wiele metod leczenia nadczynności tarczycy, a ostateczna decyzja zależy od różnych czynników, takich jak przyczyna choroby, stopień jej zaawansowania czy wiek pacjenta. Leczenie farmakologiczne za pomocą leków przeciwtarczycowych i leczenie jodem promieniotwórczym są dwiema popularnymi metodami terapii.

Natomiast w przypadku podejrzenia raka tarczycy lub obecności dużego wola uciskającego tchawicę, zaleca się leczenie operacyjne, czyli strumektomię lub tyreoidektomię. W każdym przypadku konieczne jest ścisłe monitorowanie efektów leczenia i regularne kontrole lekarskie.

Możliwość pełnego wyleczenia nadczynności tarczycy zależy głównie od przyczyny tego schorzenia.

Po zastosowaniu terapii jodem promieniotwórczym lub po usunięciu tarczycy często występuje niedoczynność tego gruczołu, która wymaga długotrwałego leczenia lekami na bazie tyroksyny do końca życia.

Po zakończeniu terapii nadczynności tarczycy, pacjent powinien regularnie korzystać z opieki lekarskiej. Konieczne jest regularne monitorowanie poziomu hormonów (TSH w surowicy) oraz badania ultrasonograficzne tarczycy. Istnieje ryzyko nawrotu nadczynności tarczycy, rozwoju wola guzkowego lub niedoczynności tarczycy, nawet po dłuższym czasie od zakończenia leczenia. Gdy pacjent potrzebuje terapii hormonami tarczycy z powodu niedoczynności, ważne jest regularne stosowanie leków i kontrola skuteczności leczenia.

W zdrowym trybie życia należy zadbać o spożywanie odpowiedniej ilości jodu w diecie. W Polsce obowiązuje jodowanie soli kuchennej, co sprawia, że większość osób ma odpowiedni poziom tego pierwiastka. Poza obowiązkowym jodowaniem soli, zaleca się spożywanie pokarmów bogatych w jod, takich jak ryby morskie, oraz przyjmowanie preparatów doustnych z jodem przez kobiety w ciąży i karmiące piersią. Odpowiednia podaż jodu zmniejsza ryzyko wystąpienia wola miąższowego i guzków tarczycy, a w konsekwencji również nadczynności tarczycy związaną z guzkami.

Kolejnym istotnym czynnikiem, którego można unikać, jest palenie papierosów. Istnieje bowiem powiązanie pomiędzy paleniem a rozwojem guzków tarczycy oraz nadczynnością tarczycy.

Choroby tarczycy o charakterze autoimmunologicznym, takie jak choroba Gravesa i Basedowa, choroba Hashimoto, mają podłoże genetyczne. Nie można zmienić predyspozycji genetycznej, więc osoby obciążone tymi chorobami powinny informować lekarzy o tym fakcie, aby unikać leków, które mogą mieć wpływ na rozwój choroby.