Hiperkalcemia to zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi, przekraczające prawidłowy zakres.

Wapń jest niezwykle istotny dla funkcjonowania organizmu, odpowiada m.in. za prawidłowe działanie układu nerwowego, mięśni, serca, kości oraz krzepnięcie krwi. Większość wapnia w organizmie znajduje się w kościach, tylko niewielka część krąży we krwi. To stężenie wolnego wapnia zjonizowanego jest kluczowe dla zdrowia nerwów, mięśni i krwi.

Wapń jest dostarczany z pokarmem i płynami, a jego poziom w organizmie regulowany jest m.in. przez hormon przytarczycowy, witaminę D i funkcjonowanie nerek.

Prawidłowe stężenie wapnia we krwi wynosi od 2,25 do 2,75 mmol/l. Dopuszczalne wartości mogą nieco się różnić w zależności od laboratorium.

Hiperkalcemia dzieli się na kategorie w zależności od poziomu wapnia w krwi:

• Łagodna hiperkalcemia: poniżej 3,0 mmol/l
• Umiarkowana hiperkalcemia: 3,1–3,75 mmol/l
• Ciężka hiperkalcemia: powyżej 3,75 mmol/l

Najczęstsze powody nadmiernego stężenia wapnia we krwi to pierwotna nadczynność przytarczyc i choroby nowotworowe. Pierwotna nadczynność przytarczyc jest spowodowana nadmierną produkcją parathormonu, który zwiększa wchłanianie wapnia z jelit i hamuje jego wydalanie z moczem. Choroby nowotworowe mogą prowadzić do hiperkalcemii poprzez przerzuty do kości lub produkcję substancji przypominających parathormon. Szpiczak plazmocytowy, białaczka, chłoniak, rak sutka, rak nerki, rak płuca, rak żołądka i rak jelita to najczęstsze nowotwory powodujące hiperkalcemię.

Te dwie przyczyny stanowią 90% przypadków hiperkalcemii. Rzadziej występujące przyczyny to nadmiar witaminy D, unieruchomienie w łóżku, nadczynność tarczycy i choroby wrodzone, jak rodzinna hiperkalcemia.

Hiperkalcemia jest rzadkim zjawiskiem, z pierwotną nadczynnością przytarczyc występującą najczęściej u starszych kobiet.

Delikatna nadmierna ilość wapnia zazwyczaj nie wywołuje żadnych objawów.

Jeśli poziom wapnia wzrasta powoli, nawet znaczna nadmierna ilość wapnia może być bez objawów lub dolegliwości.

Najczęstszymi wczesnymi objawami nadmiarowego wapnia są: ogólne zmęczenie, problemy z koncentracją, zwiększone pragnienie, zwiększone oddawanie moczu.

W przypadku umiarkowanego lub znacznego wzrostu stężenia wapnia mogą pojawić się: zaparcia, brak apetytu, ból brzucha, nudności, wymioty, osłabienie mięśni, uczucie zmęczenia, senność lub nawet śpiączka.

Pierwszym objawem długotrwałej bezobjawowej nadmiarowej ilości wapnia może być kamica układu moczowego (np. kolka nerkowa), a objawem ciężkiego nadmiaru wapnia może być ostre zapalenie trzustki.

Hiperkalcemię diagnozuje się na podstawie pomiaru stężenia wapnia we krwi i stwierdzenia, że przekracza ono normę.

Pomiar stężenia wapnia całkowitego w surowicy uwzględnia także stężenie albuminy we krwi, dlatego często wykonuje się także badania, aby skorygować stężenie wapnia całkowitego. Innym, bardziej precyzyjnym sposobem jest pomiar stężenia wapnia zjonizowanego we krwi.

Dodatkowe badania, które najczęściej wykonywane są przy podejrzeniu hiperkalcemii to: EKG, pomiar stężenia kreatyniny we krwi (aby ocenić funkcjonowanie nerek), pomiar stężenia fosforu i fosfatazy zasadowej we krwi, PTH, witaminy D oraz gazometria.

Na EKG mogą być widoczne zmiany spowodowane wysokim stężeniem wapnia. Po rozpoznaniu hiperkalcemii lekarz analizuje przyczyny, związane z zażywanymi lekami, obecnymi chorobami, zwłaszcza nerek. Ocenia także, czy hiperkalcemia stanowi zagrożenie dla pacjenta i czy wymaga natychmiastowej hospitalizacji.

Aby leczyć hiperkalcemię, konieczne jest usunięcie przyczyny, która spowodowała zwiększone stężenie wapnia we krwi oraz zmniejszenie jego poziomu, jeśli jest to znaczące.

W przypadku łagodnej hiperkalcemii u pacjenta bez objawów, lekarz zwykle zaleca picie odpowiedniej ilości płynów i ograniczenie spożycia produktów bogatych w wapń do około 1000 mg dziennie.

W leczeniu hiperkalcemii stosuje się różne metody, w zależności od przyczyny i sytuacji klinicznej: leki hamujące uwalnianie wapnia z kości, glikokortykosteroidy oraz dializę w przypadkach bardzo wysokiego stężenia wapnia.

Jeśli hiperkalcemia jest ciężka lub stanowi zagrożenie, konieczne jest leczenie szpitalne. Przebieg leczenia jest kontrolowany i dostosowany do sytuacji pacjenta.

Kluczowe znaczenie ma usunięcie przyczyny hiperkalcemii, co może prowadzić do całkowitego wyleczenia. Regularne kontrole stężenia wapnia we krwi są konieczne w przypadku istnienia przyczyny, która może ponownie spowodować hiperkalcemię.

Osoby narażone na ryzyko wystąpienia hiperkalcemii powinny regularnie sprawdzać poziom wapnia we krwi. Decyzję odnośnie częstotliwości badań podejmuje lekarz prowadzący pacjenta.

Nie zaleca się samodzielnego długotrwałego stosowania witaminy D i preparatów wapnia, szczególnie w dawkach przekraczających zalecane zapotrzebowanie dzienne.