Hipomagnezemia oznacza, że stężenie magnezu we krwi jest poniżej normy. Magnez jest niezbędny dla wielu funkcji organizmu, m.in. dla enzymów, komórek, oraz układu nerwowego, mięśni i serca. Znaczna część magnezu znajduje się w komórkach organizmu. Wskazane stężenie magnezu we krwi wynosi od 0,65 do 1,2 mmol/l.

Dobowa dawka magnezu z dietą powinna wynosić 17,5 mmol (420 mg) dla mężczyzn i 13,3 mmol (320 mg) dla kobiet. Główne źródła magnezu to pełne ziarna zbóż, warzywa, orzechy i czekolada. Niedobór magnezu może mieć wpływ na wiele schorzeń, m.in. nadciśnienie, miażdżycę, nowotwory, kamicę nerkową i cukrzycę typu 2.

• niedobór magnezu w diecie,
• długotrwałe żywienie pozajelitowe preparatami ubogimi w magnez,
• przewlekłe problemy z trawieniem lub wchłanianiem (szczególnie w jelicie cienkim),
• długotrwałe stosowanie leków zmniejszających produkcję kwasu solnego w żołądku,
• nadmierna produkcja aldosteronu przez nadnercza,
• przewlekłe nadużywanie alkoholu,
• zwiększone stężenie wapnia we krwi,
• niedobór potasu we krwi,
• działanie niektórych leków (m.in. leków moczopędnych, aminoglikozydów, cytotoksycznych leków przeciwnowotworowych),
• faza nadmiernej produkcji moczu po martwicy cewek nerkowych lub po usunięciu przeszkody w odpływie moczu,
• choroby nerek, takie jak wrodzone zaburzenia kanalikowe (np. zespół Gitelmana, zespół Barttera),
• wymioty, biegunka,
• przetoki w przewodzie pokarmowym,
• intensywne leczenie kwasicy ketonowej związanej z cukrzycą,
• zespół ponownego odżywienia, szczególnie u osób starszych,
• stresujące sytuacje powodujące wzmożone działanie układu współczulnego,
• ostre zapalenie trzustki,
• zespół metaboliczny po operacyjnym leczeniu nadczynności przytarczyc.

Niedobór magnezu to powszechne zaburzenie, występujące nawet u około 10% osób. Objawy braku tego pierwiastka występują jednak znacznie rzadziej. Ponieważ tylko 1% magnezu znajduje się poza komórkami, niskie stężenie magnezu we krwi jest późnym sygnałem niedoboru magnezu w organizmie. To oznacza, że niedobór magnezu może występować pomimo prawidłowego poziomu magnezu we krwi.

U osób generalnie zdrowych, prawidłowo się odżywiających i nieprzyjmujących określonych leków (których lista zostanie podana później), hipomagnezemia praktycznie nie występuje. Częściej diagnozuje się ją u osób z ostrymi, poważnymi chorobami (takimi jak sepsa, niewydolność wielonarządowa), które trafiają do szpitala.

Brak objawów występuje przy łagodnej i przewlekłej hipomagnezemii.

Objawy z reguły pojawiają się u osób z niskim stężeniem magnezu, poniżej 0,5 mmol/l lub w przypadku szybkiego spadku stężenia.

Charakterystyczne objawy hipomagnezemii to:

• zaburzenia czucia, takie jak uczucie mrowienia,
• osłabienie mięśni,
• drżenia mięśni (w kończynach i języku),
• kurcze mięśni (porównywalne do tych występujących w tężyczce – powtarzające się w różnych częściach ciała),
• nieprawidłowe wyniki EKG,
• zaburzenia rytmu serca.

Bardzo poważna hipomagnezemia może prowadzić do napadów drgawek (podobnie jak u osób cierpiących na padaczkę) lub zaburzeń świadomości i zachowania (takich jak apatia, depresja).

Objawy ciężkiej hipomagnezemii są na tyle poważne, że konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego.

Pojawienie się objawów niedoboru magnezu u osób, u których istnieje duża możliwość niedoboru magnezu (np. ze względu na zaburzenia wchłaniania jelitowego lub przewlekłe nadużywanie alkoholu), jest sygnałem do zbadania poziomu magnezu we krwi. W przypadku zaobserwowania takich objawów, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który oceni sytuację i zaleci niezbędne badania i leczenie.

Hipomagnezemię można zdiagnozować, jeśli stężenie magnezu we krwi spadnie poniżej określonego poziomu.

Po ustaleniu diagnozy hipomagnezemii lekarz analizuje przyczyny tego stanu, biorąc pod uwagę przyjmowane leki, obecne choroby oraz inne informacje związane z historią pacjenta. Istotne jest również ocenienie, czy hipomagnezemia jest niebezpieczna dla zdrowia pacjenta i czy wymaga natychmiastowego leczenia w szpitalu.

Jeśli nieznana jest przyczyna hipomagnezemii, konieczne staje się przeprowadzenie dodatkowych badań w celu jej ustalenia.

Typowe badania, które są wykonywane przy podejrzeniu hipomagnezemii, obejmują: ocenę stężenia różnych substancji we krwi, takich jak kreatynina, potas, wapń, fosfor, glukoza, białka, gazometria, EKG (mogą być widoczne zmiany związane ze zbyt niskim poziomem magnezu) oraz ocenę wydalania magnezu z moczem.

Podczas badania lekarz może sprawdzić, czy u pacjenta występują objawy związane z niskim poziomem magnezu, takie jak tzw. utajona tężyczka. Do oceny tego stanu można zastosować testy, takie jak objaw Chwostka oraz objaw Trousseau.

Leczenie niedoboru magnezu polega na usunięciu przyczyny i podawaniu magnezu, gdy występują objawy. W przypadku łagodnej hipomagnezemii bez objawów zaleca się przyjmowanie preparatów magnezu i zwiększenie spożycia pokarmów bogatych w ten pierwiastek. Istnieją suplementy magnezu w postaci różnych związków chemicznych, ale żaden z nich nie wyróżnia się wchłanialnością.

W przypadku poważnych objawów podaje się magnez dożylnie. Konieczne jest również równoczesne wyrównywanie niedoborów potasu i wapnia. Kontrola stężenia magnezu w trakcie leczenia jest istotna, a także usunięcie przyczyny niedoboru. Leczenie prowadzi zazwyczaj do całkowitego wyleczenia, chociaż w przypadku istnienia przyczyny konieczne jest monitorowanie stężenia magnezu we krwi.

Osoby, które są podatne na hipomagnezemię powinny regularnie kontrolować poziom magnezu we krwi zalecanym przez lekarza, nawet jeśli niedobór jest niewielki i nie objawia się żadnymi dolegliwościami.