Hipomagnezemia jest stanem, w którym stężenie magnezu we krwi jest niższe niż norma.

Magnez odgrywa kluczową rolę w wielu enzymach, regulacji funkcji komórek oraz w działaniu układu nerwowego, mięśni i serca. Większość magnezu (99%) znajduje się wewnątrz komórek, a jedynie 1% krążącego we krwi.

Magnez dostarczany jest z dietą i napojami, wchłaniany z przewodu pokarmowego i wydalany z moczem przez nerki.

Optymalne stężenie magnezu w surowicy wynosi 0,65–1,2 mmol/l, jednak wartość ta może różnić się nieznacznie w zależności od laboratorium.

Hipomagnezemia to poziom magnezu poniżej 0,65 mmol/l.

Dzienna zalecana dawka magnezu w diecie to 17,5 mmol (420 mg) dla mężczyzn i 13,3 mmol (320 mg) dla kobiet. Najlepszymi źródłami magnezu są pełne ziarna, warzywa zielone, orzechy i czekolada.

Niewystarczające stężenie magnezu we krwi nie musi odzwierciedlać niedoboru magnezu w organizmie, który może wystąpić pomimo prawidłowych wyników krwi.

Brak magnezu może sprzyjać rozwojowi nadciśnienia, miażdżycy, nowotworów, kamicy nerkowej oraz cukrzycy typu 2.

Przyczyny hipomagnezemii mogą być różnorodne i obejmują takie czynniki jak dieta ubogomagnezowa, długotrwałe żywienie pozajelitowe preparatami o niedostatecznej zawartości magnezu, przewlekłe zaburzenia trawienia lub wchłaniania, przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej, hiperaldosteronizm pierwotny, przewlekły alkoholizm, hiperkalcemia, hipokaliemia, leki diuretyki, aminoglikozydy, cisplatyna, amfoterycyna B, cyklosporyna, takrolimus, faza wielomoczu po ostrej martwicy cewek nerkowych lub usunięciu przeszkody w odpływie moczu, choroby nerek, takie jak tubulopatie wrodzone zespół Gitelmana, zespół Barttera, izolowana hipomagnezemia z hipokalciurią lub z prawidłową kalciurią, hipomagnezemia rodzinna z hiperkalciurią i/lub nefrokalcynozą, hipomagnezemia z wtórną hipokalcemią, mutacja aktywująca receptora wapniowego, wymioty, biegunka, przetoki w przewodzie pokarmowym, intensywne leczenie cukrzycowej kwasicy ketonowej, zespół ponownego odżywienia występujący głównie u osób starszych, pobudzenie układu współczulnego (stres), ostre zapalenie trzustki, zespół „głodnych kości” po operacyjnym leczeniu nadczynności przytarczyc.

Niedobór magnezu jest powszechnym problemem. Szacuje się, że dotyka nawet około 10% populacji. Objawy niedoboru magnezu są rzadkie. Ponieważ tylko 1% magnezu jest poza komórkami, niskie stężenie magnezu we krwi wskazuje na niedobór tego składnika w organizmie. Dlatego też, niedobór magnezu może wystąpić pomimo normalnego poziomu magnezu we krwi.

U osób zdrowych, zbilansowanej diety i nieprzyjmujących określonych leków, niedobór magnezu jest bardzo rzadki. Najczęściej hipomagnezemia pojawia się u pacjentów z poważnymi chorobami (takimi jak sepsa, niewydolność wielonarządowa) przyjętymi do szpitala.

Delikatne i długotrwałe niedobory magnezu zazwyczaj nie powodują żadnych objawów.

Objawy występują z reguły u pacjentów, u których stężenie magnezu jest niższe niż około 0,5 mmol/l lub gdy spada bardzo szybko.

Właściwe objawy niedoboru magnezu to:

• zaburzenia czucia (np. mrowienie),
• osłabienie mięśni,
• drżenia mięśni (kończyn i języka),
• skurcze mięśni (podobne do tych w przypadku tężyczki – powtarzające się i występujące w różnych częściach ciała),
• nieprawidłowe EKG,
• zaburzenia rytmu serca.

Bardzo poważne niedobory magnezu mogą spowodować napady drgawek (jak u osób cierpiących na padaczkę) lub zaburzenia świadomości i zachowania (apatia, depresja).

Jeśli pojawiają się poważne objawy hipomagnezemii, należy natychmiast wezwać pomoc medyczną.

Osoby, u których istnieje duże prawdopodobieństwo niedoboru magnezu (np. ze względu na zaburzenia wchłaniania jelitowego lub nadmierny alkoholizm), powinny monitorować objawy hipomagnezemii i sprawdzić poziom magnezu we krwi. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który przeprowadzi odpowiednie badania i zaleci leczenie.

Hipomagnezemia jest diagnozowana po stwierdzeniu stężenia magnezu we krwi poniżej pewnej wartości. Po zdiagnozowaniu hipomagnezemii lekarz identyfikuje jej przyczynę, analizując historię lekową pacjenta, obecne choroby oraz informacje z wywiadu medycznego. Lekarz ocenia także, czy niedobór magnezu stanowi zagrożenie dla zdrowia pacjenta i czy konieczne jest natychmiastowe leczenie w szpitalu.

Jeśli przyczyna hipomagnezemii jest nieznana, konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań diagnostycznych w celu ustalenia jej podłoża.

Dalsze badania w przypadku hipomagnezemii mogą obejmować badanie stężenia kreatyniny, potasu, wapnia, fosforu, glukozy, białek, gazometrii, EKG oraz pomiaru wydalania magnezu z moczem.

Podczas badania lekarz może również sprawdzić, czy pacjent wykazuje oznaki utajonej tężyczki poprzez ocenę objawów Chwostka i Trousseau.

Leczenie niedoboru magnezu polega na identyfikacji przyczyny oraz podawaniu magnezu w razie wystąpienia objawów. W przypadku łagodnej przewlekłej hipomagnezemii bez objawów zaleca się doustne przyjmowanie preparatów magnezu oraz zwiększenie spożycia magnez-rich foods. Suplementy magnezu dostępne w aptekach zawierają różne związki, ale żaden z nich nie wyróżnia się nad innymi pod względem wchłaniania. Dawkowanie magnezu zależy od stopnia niedoboru, ale przyjęcie do 24 mmol magnezu dziennie jest często zalecane. Gdy objawy są poważne, magnez podaje się dożylnie. Konieczne jest także równoczesne wyrównywanie niedoboru potasu i wapnia. Należy regularnie kontrolować stężenie magnezu w trakcie leczenia oraz usunąć przyczynę hipomagnezemii, aby zapobiec jej nawrotowi.

Osoby zagrożone hipomagnezemią, czyli niedoborem magnezu, powinny regularnie kontrolować poziom tego pierwiastka we krwi zalecany przez lekarza. Dzięki temu możliwe jest szybkie wykrycie niedoboru magnezu, nawet jeśli nie objawia się on żadnymi symptomami.