Choroba toksokarozy jest wywołana przez larwy glisty psiej lub glisty kociej. Glisty te żyją w przewodzie pokarmowym zarażonych zwierząt, gdzie samice składają jaja. Jaja, zawierające inwazyjne larwy, mogą przetrwać w środowisku nawet kilka lat.

Człowiek może zostać zarażony poprzez spożycie inwazyjnych jaj glisty, na przykład poprzez brudne ręce po kontakcie z zanieczyszczoną ziemią/piaskiem odchodami zwierząt lub spożywając nieumyte warzywa i owoce. Larwy dostające się do przewodu pokarmowego człowieka przemieszczają się przez ciało, wywołując reakcję zapalno-alergiczną.

Chory człowiek nie zaraża innych osób, a ryzyko inwazji śródmacicznej występuje tylko u psów. Występujące reakcje alergiczne są wynikiem obecności larw glist w organizmie człowieka.

Toksokaroza to jedna z najczęstszych chorób odzwierzęcych na całym świecie, jednak najwięcej przypadków zachorowań występuje w krajach o wilgotnym klimacie i niskim poziomie sanitarno-higienicznym.

Nie jest znana dokładna częstość zarażenia ludzi glistami z rodzaju . Według niektórych badań, nawet 30% badanych ma wykrywane w surowicy specyficzne przeciwciała, co może wskazywać na aktywne lub przebyte zakażenie. Z uwagi na sposób transmisji (kontakt z brudnymi rękami), wydaje się, że chorują głównie dzieci niż dorośli. Badania epidemiologiczne wykazały, że ziemia zanieczyszczona jajami stanowi realne źródło zakażenia, zwłaszcza na wsi i w przedmieściach.

Objawy toksokarozy zależą od intensywności zakażenia, reakcji alergiczno-zapalnej oraz lokalizacji larw. Może wystąpić zakażenie bezobjawowe, które można wykryć jedynie poprzez obecność specyficznych przeciwciał we krwi.

Czasami, pomimo braku objawów, badania laboratoryjne mogą sugerować toksokarozę. Z kolei objawowa postać choroby, zespół larwy wędrującej, może objawiać się gorączką, bólami brzucha, kaszlem, bólami głowy oraz mięśniowymi i stawowymi.

U dzieci mogą wystąpić przewlekłe bóle brzucha, zmniejszone łaknienie, rozmaite wysypki czy nasilenie objawów alergii. Toksokaroza oczna to rzadka postać zakażenia, która często dotyczy jednego oka i może powodować liczne zmiany, takie jak zez czy zaćma.

W przypadku postaci mózgowej choroby mogą wystąpić bóle głowy, zmiany zachowania oraz drgawki.

Objawy toksokarozy są niecharakterystyczne, co oznacza, że mogą być spowodowane innymi przyczynami. Często podejrzewa się toksokarozę nie ze względu na objawy, ale na wyniki badań laboratoryjnych, które wykazują pewne odchylenia. Do tych odchyleń należą m.in. zwiększona liczba leukocytów, wysoki odsetek eozynofili, podwyższone stężenie gammaglobulin i IgE. Jednak te odchylenia nie zawsze są spowodowane zarażeniem Toxocara, dlatego konieczne jest wykluczenie innych możliwych przyczyn.

U małych dzieci często obserwuje się oprócz leukocytozy i eozynofili także niedokrwistość. Mogą wystąpić także zwiększone aktywności enzymów wątrobowych. W badaniu ultrasonograficznym jamy brzusznej można zaobserwować powiększenie wątroby, a czasem obecność ognisk hipoechogenicznych. Rzadziej stwierdza się powiększenie śledziony. Badanie RTG klatki piersiowej może pokazać charakterystyczne zmiany zwane naciekami Loefflera.

Jeśli występują zmiany oczne, może to sugerować toksokarozę i wymaga potwierdzenia poprzez badanie dna oka przeprowadzane przez specjalistę okulistę.

W przypadku podejrzenia postaci mózgowej choroby konieczne jest przeprowadzenie badań neurologicznych, takich jak EEG, MRI mózgu oraz badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Diagnostyka toksokarozy polega na badaniach serologicznych w celu wykrycia swoistych przeciwciał. Testy te pozwalają wykryć obecność przeciwciał IgG przeciwko antygenom larw. Interpretacja wyników wymaga doświadczenia, a silnie dodatni wynik potwierdza świeże zakażenie. Badanie kału na obecność pasożytów nie jest przydatne, ponieważ larwy Toxocara nie są wydalane z kałem. Może być jednak przydatne w diagnostyce różnicowej, aby wykluczyć inne choroby pasożytnicze.

W niektórych przypadkach można także szukać swoistych przeciwciał w płynie z oka lub mózgowo-rdzeniowym, a także wykonać biopsję wątroby lub płuc, choć jest to rzadko stosowane.

Bezobjawowe zarażenie nie wymaga specjalnego leczenia. W przypadku pacjentów z objawami klinicznymi i potwierdzonym zarażeniem stosuje się leki przeciwpasożytnicze, takie jak albendazol. W przypadku toksokarozy ocznej można także zastosować glikokortykosteroidy oraz leczenie zabiegowe, takie jak witrektomia i fotokoagulacja laserowa. Leczenie toksokarozy powinien być prowadzony przez specjalistę chorób zakaźnych, we współpracy z okulistą.

Poprawne leczenie prowadzi do ustąpienia objawów toksokarozy, choć nie ma możliwości sprawdzenia, czy wszystkie larwy zostały skutecznie zabite. Eozynofilia może utrzymywać się nawet do kilku miesięcy po zakończeniu terapii. Badania serologiczne nie są przydatne do oceny efektywności leczenia, a miano swoistych przeciwciał IgG może obniżać się po około 1-2 latach. Osoby z zdiagnozowanym zarażeniem, bez względu na otrzymane leczenie, powinny regularnie poddawać się kontroli okulistycznej, przeprowadzając badanie dna oka co 6-12 miesięcy.

Nie istnieje specyficzna profilaktyka toksokarozy. Zapobieganie chorobie polega na unikaniu zakażenia jajami pasożyta . Ważne jest regularne mycie rąk po kontakcie ze ziemią i zwierzętami, szczególnie szczeniętami i kociętami, po powrocie z spaceru, przed posiłkiem oraz nauka dzieci przestrzegania tych zasad. Nie zaleca się karmienia dzieci na miejscach publicznych, takich jak place zabaw czy piaskownice. Konieczne jest zabezpieczenie terenów zabaw przed dostępem psów i kotów, a zwłaszcza przykrywanie piaskownic i regularna wymiana piasku. Zwierzęta domowe wymagają regularnego odrobaczania, a właściciele powinni pamiętać, że po podaniu leków przeciwpasożytniczych odchody zwierząt muszą być odpowiednio usunięte (dojrzałe samice wydalone do środowiska, rozkładając się, uwalniają duże ilości jaj).