Sód - rola w organizmie człowieka
Sód pełni istotną rolę w regulacji objętości płynów poza komórkowych oraz w zachowaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Wpływa na przewodzenie impulsów nerwowych i wspomaga kontrolę skurczy mięśni. Ma udział w transporcie składników odżywczych do komórek organizmu.
Czy możliwy jest niedobór sodu w organizmie?
Ponieważ głównym źródłem sodu w diecie jest sól kuchenna, niedobory sodu na tle żywieniowym są rzadko obserwowane. Niedobory mogą wystąpić w wyniku nadmiernego wydalania sodu, na przykład podczas intensywnej aktywności fizycznej, nieprawidłowego funkcjonowania nerek, stosowania leków moczopędnych oraz w przypadku wymiotów i biegunki. Hiponatremia, czyli niedobór sodu, może prowadzić do odwodnienia organizmu, obniżenia ciśnienia tętniczego i bólów głowy.
Skutki nadmiaru sodu
Znaczącym problemem zdrowotnym jest nadmierne spożycie sodu, które może prowadzić do nadciśnienia tętniczego, chorób układu sercowo-naczyniowego i chorób nerek.
Istnieją doniesienia wskazujące na związek pomiędzy zwiększonym spożyciem sodu a częstszym występowaniem nowotworów żołądka i prawdopodobnie również raka przełyku. Długotrwałe spożycie nadmiernych ilości sodu może również prowadzić do rozwoju osteoporozy i kamicy nerkowej.
Źródła sodu w diecie
Głównym źródłem sodu w naszej diecie jest sól kuchenna oraz produkty zawierające ją jako dodatek. Obejmuje to przede wszystkim produkty zbożowe, przetwory mięsne oraz ryby wędzone i przetwory rybne w puszkach. Produkty mleczne i warzywa konserwowe również mogą dostarczać tego składnika w mniejszym stopniu.
Spożycie soli w Polsce jest znacznie wyższe niż zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) 5 g/d (czyli około 2000 mg sodu). W 2007 r. wynosiło ponad 12 g na osobę dziennie.
Zawartość sodu i soli w produktach spożywczych
W produktach spożywczych sód występuje naturalnie w niewielkich ilościach, zazwyczaj od kilku do kilkudziesięciu miligramów na 100 g produktu.
W poniżej przedstawiono zawartość sodu w różnych produktach spożywczych oraz obliczoną zawartość soli, przyjmując, że zawartość soli (g) = zawartość sodu (g) × 2,5.
Zawartość sodu i soli w przykładowych produktach spożywczych | ||
---|---|---|
produkt | sód(mg/100 g) | sól(g/100 g) |
łosoś wędzony | 1470 | 3,68 |
kabanosy | 1327 | 3,32 |
salami popularne | 1307 | 3,27 |
płatki kukurydziane | 1167 | 2,92 |
ser typu „feta” | 1100 | 2,75 |
paluszki słone | 1093 | 2,73 |
szynka wiejska | 1026 | 2,57 |
ser camembert pełnotłusty | 966 | 2,42 |
chipsy paprykowe | 859 | 2,15 |
ser topiony edamski | 841 | 2,10 |
ogórek kwaszony | 703 | 1,76 |
ser edamski tłusty | 618 | 1,55 |
tuńczyk w oleju | 515 | 1,29 |
kajzerki | 463 | 1,16 |
chleb żytni razowy | 457 | 1,14 |
serek twarogowy ziarnisty | 380 | 0,95 |
sardynka w pomidorach | 350 | 0,88 |
sok wielowarzywny | 312 | 0,78 |
herbatniki | 297 | 0,74 |
kapusta kwaszona | 260 | 0,65 |
sok pomidorowy | 193 | 0,48 |
pierniki alpejskie | 174 | 0,44 |
margaryna miękka 50% tł. | 79 | 0,20 |
wieprzowina, szynka surowa | 62 | 0,16 |
łosoś świeży | 51 | 0,13 |
jogurt truskawkowy 1,5% tł. | 47 | 0,12 |
mleko 2% tł. | 44 | 0,11 |
ser twarogowy półtłusty | 44 | 0,11 |
kapusta biała | 19 | 0,05 |
ogórek | 11 | 0,03 |
masło ekstra | 9 | 0,02 |
pomidor | 8 | 0,02 |
brokuły | 7 | 0,02 |
płatki owsiane | 5 | 0,01 |
orzechy włoskie | 4 | 0,01 |
pomarańcza | 3 | 0,01 |
mąka pszenna typ 500 | 2 | 0,01 |
jabłko | 2 | 0,01 |
sok jabłkowy | 2 | 0,01 |
Jak ograniczyć ilość soli w diecie?
Odpowiednia ilość sodu w codziennej diecie jest istotna dla właściwego funkcjonowania organizmu. Jednak obecnie głównym problemem jest nadmierna ilość soli spożywanej w diecie, a nie jej niedobór.
Aby zmniejszyć spożycie soli, można zastosować kilka praktycznych sposobów, takich jak stopniowe ograniczanie ilości spożywanej soli, zastępowanie soli świeżymi lub suszonymi ziołami, ograniczenie soli podczas przygotowywania posiłków oraz wybieranie produktów żywnościowych o niższej zawartości soli poprzez czytanie etykiet.
Dzienne zapotrzebowanie na sód
Zapotrzebowanie na sód zależy od wieku (jest mniejsze u osób do 12. roku życia), aktywności fizycznej oraz temperatury otoczenia. Większa aktywność fizyczna i podwyższona temperatura otoczenia powodują większe straty sodu z potem i wówczas zapotrzebowanie na ten pierwiastek może wzrastać.
Aktualne normy dla sodu dla ludności Polski z 2020 roku ustalono na poziomie wystarczającego spożycia (AI); wynoszą one dla dorosłych 1500 mg/osobę/dzień. Takie same normy obowiązują dla kobiet w ciąży oraz kobiet karmiących piersią. Niższe normy obowiązują jedynie dla osób do 12. roku życia.