Niedoczynność tarczycy jest schorzeniem polegającym na niedostatecznej produkcji hormonów przez tarczycę. Tarczyca, zlokalizowana u nasady szyi, jest odpowiedzialna za wydzielanie dwóch hormonów: trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), które regulują funkcjonowanie większości tkanek organizmu oraz wpływają na metabolizm i termogenezę. Kontrola czynności tarczycy odbywa się za pośrednictwem hormonu tyreotropowego (TSH) wydzielanego przez przysadkę mózgową.

Przykłady przyczyn niedoczynności tarczycy obejmują przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (chorobę Hashimoto), stan po operacyjnym usunięciu tarczycy oraz stan po leczeniu jodem promieniotwórczym. Istnieją także rzadsze przyczyny, takie jak różne rodzaje zapaleń tarczycy, niedoczynność tarczycy spowodowana lekami (np. amiodaron, interferon) oraz wtórna niedoczynność tarczycy w przebiegu chorób przysadki.

Niedostateczna aktywność gruczołu tarczowego jest najczęstszym problemem związany z jego funkcjonowaniem; dotyka około 5% dorosłych kobiet oraz około 1% mężczyzn. Choć ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy wzrasta wraz z wiekiem (szczególnie u osób powyżej 60 lat), schorzenie może dotknąć także młodych ludzi oraz dzieci. Niedoczynność tarczycy w kontekście choroby Hashimoto jest często dziedziczona w rodzinach.

Główne symptomy braku prawidłowego funkcjonowania tarczycy obejmują uczucie nieustannej zimna, zmęczenie/senność, depresję, zaburzenia pamięci, przyrost masy ciała, zaparcia, spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze, suchą łuszczącą się bladą skórę, suche włosy, zaburzenia miesiączkowania oraz niepłodność.

W badaniach laboratoryjnych można zauważyć podwyższone stężenie cholesterolu oraz niedokrwistość. Objawy braku prawidłowego funkcjonowania tarczycy mogą mieć zróżnicowane nasilenie, a w przypadkach bardzo ciężkich mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak choroby serca, niepłodność, a nawet śpiączka.

W przypadku wystąpienia symptomów sugerujących niewydolność tarczycy należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który po przeprowadzeniu badania lekarskiego (po zebraniu informacji i po badaniu) podejmie decyzję o konieczności zbadania poziomu TSH. Regularne badania TSH powinny być również przeprowadzane u osób, u których w rodzinie występuje choroba Hashimoto. Wykrycie niewydolności tarczycy u kobiet planujących ciążę jest szczególnie istotne, ponieważ ten stan ma bardzo negatywny wpływ zarówno na matkę, jak i dziecko. Dlatego wielu specjalistów zaleca przeprowadzenie badania TSH u każdej kobiety planującej ciążę.

Do zdiagnozowania niedoczynności tarczycy potrzebne są badania hormonalne. Pierwsze badanie oceniające funkcjonowanie tarczycy (poziom TSH we krwi) może przepisać lekarz rodzinny. Jeśli wynik będzie nieprawidłowy (powyżej normy), konieczne jest sprawdzenie stężenia tyroksyny (FT4). Niedoczynność tarczycy związana z chorobą tarczycy (a nie z chorobą przysadki) jest diagnozowana, gdy podwyższone TSH towarzyszy obniżone FT4.

Po zdiagnozowaniu niedoczynności tarczycy lekarz będzie starał się ustalić jej przyczynę. W tym celu pomocne jest wykonanie USG tarczycy; w przypadku choroby Hashimoto można zauważyć zmniejszoną wielkość tarczycy oraz obniżoną echogeniczność.

Oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych, zwłaszcza anty-TPO lub anty-TG, w surowicy: podwyższone anty-TPO są charakterystyczne dla choroby Hashimoto.

Niedobór hormonów tarczycy można skutecznie leczyć poprzez regularne przyjmowanie lewotyroksyny. Istnieje wiele preparatów lewotyroksyny dostępnych w Polsce, dlatego zaleca się stosowanie jednego preparatu w celu uzyskania stabilnych efektów. Regularne przyjmowanie hormonów tarczycy prowadzi do normalizacji stężenia TSH i przywraca prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Pacjenci z ciężką niedoczynnością tarczycy lub współistniejącymi poważnymi chorobami mogą wymagać leczenia szpitalnego. Lewotyroksynę najlepiej przyjmować rano, na czczo, przed posiłkiem. Dawkę leku ustala lekarz, a następnie monitoruje poziom TSH i dostosowuje leczenie.

Należy poinformować lekarza o przyjmowanych innych lekach, ponieważ niektóre z nich (np. preparaty żelaza) mogą wpływać na działanie lewotyroksyny. Jeśli podajesz lewotyroksynę i preparaty zawierające żelazo, zaleca się zachowanie dwugodzinnego odstępu między nimi, zgodnie z zaleceniami.

Prawie wszystkim pacjentom z niedoczynnością tarczycy zaleca się stosowanie lewotyroksyny i regularną kontrolę poziomu TSH do końca życia. W pewnych sytuacjach (takich jak zapalenie tarczycy po porodzie, nagła niedoczynność tarczycy związana z lekami) może wystąpić naturalna poprawa i ustąpienie niedoczynności tarczycy.

Autoimmunologiczne schorzenia tarczycy, takie jak choroba Gravesa i Basedowa oraz choroba Hashimoto, mają podłoże genetyczne. Nie da się zmienić genetycznej predyspozycji osób obciążonych tymi chorobami. W przypadku występowania tych schorzeń w rodzinie, ważne jest poinformowanie lekarza, co pozwoli uniknąć leków mogących negatywnie wpłynąć na stan zdrowia. Osoby te powinny regularnie monitorować poziom TSH, aby wczesniej wykryć ewentualną niedoczynność tarczycy i zapobiec rozwojowi poważnych objawów.