Rak podstawnokomórkowy to wolno rosnący nowotwór skóry, który wywodzi się z komórek warstwy podstawnej naskórka i występuje głównie u osób o fototypie skóry I–IV. Może rozwijać się na różnych obszarach ciała, ale najczęściej pojawia się na odkrytych częściach ciała. Jest to nowotwór miejscowo złośliwy, który nie tworzy przerzutów odległych ani nie zajmuje regionalnych węzłów chłonnych.

Rak podstawnokomórkowy charakteryzuje się złośliwością miejscową, co oznacza, że może niszczyć obszary skóry i struktury ciała, takie jak chrząstka nosa, małżowina uszna czy kość czaszki. Nieleczona zmiana może także naciekająć sąsiednie tkanki, naczynia krwionośne, nerwy czy gałkę oczną, co może prowadzić do trudnych do opanowania krwotoków.

Leczenie zaawansowanego raka podstawnokomórkowego jest trudne i skomplikowane zarówno dla lekarza, jak i dla pacjenta. Dlatego ważne jest rozpoczęcie terapii jak najwcześniej, zanim nowotwór osiągnie duże rozmiary, co sprawia, że proces leczenia jest łatwiejszy i bardziej skuteczny.

Rak podstawnokomórkowy jest najpowszechniejszym nowotworem skóry, występującym głównie u osób starszych o jasnej karnacji. Promieniowanie słoneczne, zwłaszcza ultrafioletowe, jest jednym z głównych czynników ryzyka, zwłaszcza jeśli wystąpiło intensywne narażenie na słońce od dzieciństwa. Przewlekłe osłabienie odporności również zwiększa ryzyko zachorowania na ten rodzaj raka.

Rak podstawnokomórkowy skóry często występuje na głowie i szyi, ale może również pojawić się w innych miejscach ciała, takich jak moszna czy krocze. Istnieje wiele różnych postaci tego nowotworu. Typowym objawem jest niewielki guzek otoczony wałowatym brzegiem, często spotykany w okolicy nosa lub ucha. Czasami można zauważyć niegojącą się ranę pokrytą strupem, który regularnie odpada, odsłaniając niewielkie owrzodzenie. Występuje także powierzchowna postać, charakteryzująca się płaską lub płasko-wyniosłą zmianą, łuszczącą się i zaczerwienioną.

Rak podstawnokomórkowy skóry jest łatwy do zidentyfikowania dzięki swojemu charakterystycznemu wyglądowi, co pozwala lekarzowi na szybkie postawienie diagnozy. W niektórych przypadkach może być przydatne użycie dermatoskopu, jednak nie jest to konieczne. Aby potwierdzić diagnozę, konieczne może być usunięcie całej zmiany skórnej, zwłaszcza jeśli jest ona niewielka. W przypadku większych zmian lub tych trudno dostępnych, lekarz może zdecydować się na pobranie wycinka do badania histopatologicznego, aby potwierdzić rozpoznanie i podjąć odpowiednie leczenie.

Leczenie najczęściej polega na usunięciu ogniska choroby z małym marginesem zdrowej skóry. W przypadkach, gdy pacjent nie zgadza się na zabieg chirurgiczny, można rozważyć zastosowanie radioterapii jako alternatywnej metody. W większości przypadków zalecane jest jednak wycięcie zmiany w całości. Radioterapia może być brana pod uwagę przy dużych rozmiarach raka, które znajdują się w trudno dostępnym obszarze do operacji. Dodatkowo, istnieją inne metody, takie jak maść z chemioterapeutykiem lub lek immunomodulujący, jednak ich skuteczność nie dorównuje wycięciu zmiany.

Rokowanie po zdiagnozowaniu raka podstawnokomórkowego jest bardzo dobre, pod warunkiem, że leczenie jest odpowiednie i skuteczne. Należy jednak pamiętać, że ten rodzaj raka ma tendencję do nawrotów w miejscu pierwotnego wystąpienia. Dlatego ważne jest regularne monitorowanie blizny i jej otoczenia co kilka miesięcy. Osoby, u których stwierdzono raka podstawnokomórkowego, mają zwiększone ryzyko wystąpienia kolejnego nowotworu w innej części ciała, dlatego należy dokładnie obserwować całą skórę. Dodatkowo zaobserwowano wielokrotne występowanie raka podstawnokomórkowego w ramach genetycznego zespołu znamion nabłonkowych (zespół Gorlina i Goltza).