Chroniczne uszkodzenie nerek to stan, w którym funkcjonowanie nerek jest zaburzone przez co najmniej 3 miesiące.

Diagnozę uszkodzenia nerek potwierdzają wyniki badań moczu (obecność białka lub krwi), badań obrazowych nerek (np. obecność torbieli) oraz obniżone przesączanie kłębuszkowe, czyli GFR poniżej 60 ml/min.

GFR można obliczyć na podstawie stężenia kreatyniny i innych parametrów, uwzględniając wiek, płeć i masę ciała (skorzystaj z kalkulatora GFR na naszej stronie).

Wartość prawidłowa GFR wynosi powyżej 90 ml/min. Przewlekła niewydolność nerek występuje, gdy GFR jest stałe poniżej 60 ml/min, ale nie zawsze oznacza to obecność choroby nerek. Istnieje 5 stadiów przewlekłej choroby nerek, z których każde wyższe stadium oznacza większe upośledzenie funkcji nerek oraz poważniejsze powikłania.

Przyczyny przewlekłej choroby nerek mogą być różne, ale najczęściej występującymi są cukrzycowa choroba nerek, zapalenie kłębuszków, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca oraz wady układu moczowego. Istnieją również rzadsze przyczyny, takie jak choroby śródmiąższowe, kamica nerkowa czy wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.

W razie przewlekłej choroby nerek dochodzi do stopniowego zmniejszania liczby funkcjonujących nefronów oraz zwłóknienia nerek. Choroba ta zazwyczaj postępuje i prowadzi do pogorszenia funkcji nerek, jednak istnieją skuteczne metody leczenia, które mogą spowolnić jej postęp.

Choroba nerek, rozwijająca się stopniowo, jest często diagnozowana ze względu na powszechne występowanie jej głównych przyczyn, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i miażdżyca. Corocznie około 150 na milion osób choruje na przewlekłą chorobę nerek, ale ryzyko jej wystąpienia znacznie wzrasta w starszym wieku, dotykając nawet 30% osób powyżej 65 lat.

Prognozuje się, że w nadchodzących latach częstość występowania przewlekłej choroby nerek może podwoić się.

Objawy są zależne od przyczyny uszkodzenia nerek oraz od stopnia przewlekłej choroby nerek. Jeśli podstawową chorobą nerek jest np. kłębuszkowe zapalenie nerek, to objawia się białkomoczem, krwiomoczem, obrzękami i wysokim ciśnieniem krwi. Natomiast jeśli cukrzyca lub nadciśnienie jest przyczyną, pierwszym objawem może być mikroalbuminuria lub podwyższone ciśnienie krwi.

Gdy dochodzi do zmniejszenia przesączania kłębuszkowego, pojawiają się objawy niewydolności nerek. Brak skutecznego usuwania wody i sodu prowadzi do obrzęków, wzrostu ciśnienia krwi i problemów z sercem. Z kolei niewłaściwe wydalanie fosforanów może prowadzić do różnych zaburzeń kości i zwiększonego ryzyka zawału serca i udaru mózgu.

Niskie wytwarzanie erytropoetyny prowadzi do niedokrwistości, a upośledzone wydalanie kwasów może powodować kwasice. W ciężkiej niewydolności nerek gromadzą się toksyny mocznicowe, co zaburza funkcjonowanie wszystkich narządów.

U dzieci często pierwszym objawem jest spowolnienie tempa wzrostu i krzywica kości.

Jeżeli wyniki badania moczu są nieprawidłowe lub występują opisane objawy, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, ponieważ mogą one świadczyć o poważnej chorobie.

Chorobę nerek lekarz może zdiagnozować, jeśli występują cechy uszkodzenia nerek trwające dłużej niż 3 miesiące. Badanie moczu, stężenie kreatyniny w surowicy krwi oraz USG nerek są pomocne w potwierdzeniu rozpoznania. Przy potwierdzonej chorobie wykonywane są dalsze badania, aby ustalić przyczynę oraz sprawdzić ewentualne zaburzenia związane z niewydolnością nerek. Wczesne wykrycie choroby nerek jest kluczowe dla dobrego rokowania, dlatego osoby zagrożone powinny regularnie poddawać się badaniom diagnostycznym.

Osoby z przewlekłą chorobą nerek lub podejrzeniem powinny być skonsultowane z nefrologiem, a pacjenci z istotnym zmniejszeniem przesączania kłębuszkowego (GFR <60 ml/min) powinni regularnie kontrolować stan nerek.

Leczenie przewlekłej choroby nerek polega na eliminacji przyczyny uszkodzenia nerek oraz na działaniach mających na celu zahamowanie dalszego pogorszenia stanu zdrowia nerek.

Postępowanie to obejmuje m.in. leczenie nadciśnienia, stosowanie leków redukujących białkomocz, zwalczanie czynników ryzyka miażdżycy, ograniczenie spożycia soli, odpowiednią dietę zgodnie ze stadium choroby oraz leczenie niedokrwistości i innych powikłań wynikających z niewydolności nerek.

Leczenie nadciśnienia jest kluczowe dla hamowania dalszego uszkodzenia nerek i utrzymania odpowiedniego poziomu ciśnienia krwi.

Ograniczenie spożycia soli jest ważne dla osób z chorobami nerek, ponieważ sód może wpływać na wzrost ciśnienia krwi. Należy unikać leków uszkadzających nerki i regularnie monitorować stężenie potasu we krwi.

Przewlekła choroba nerek jest powiązana z miażdżycą, dlatego należy skutecznie leczyć czynniki ryzyka miażdżycy, takie jak otyłość, palenie tytoniu czy hipercholesterolemia.

Dieta odgrywa istotną rolę w leczeniu przewlekłej choroby nerek, szczególnie przy niewydolności nerek, gdzie niektóre substancje mogą obciążać chore nerki.

Nie ma jednej specjalnej diety dla osób z przewlekłą chorobą nerek, ale zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub dietetykiem w celu dostosowania odpowiedniej diety do stanu zdrowia pacjenta.

Leki, preparaty ziołowe oraz niektóre leki bez recepty mogą szkodzić nerkom, dlatego zawsze warto skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii.

Każde ograniczenie przepływu moczu z nerek negatywnie wpływa na ich funkcjonowanie, dlatego ważne jest leczenie wszelkich stanów związanych z przeszkodami w drogach moczowych.

Niedokrwistość jest częstym występującym objawem w przypadku niewydolności nerek, dlatego istotne jest leczenie tego schorzenia oraz uzupełnianie niedoborów żelaza i innych składników.

W razie pogorszenia przesączania kłębuszkowego nerek, należy rozważyć terapię nerkozastępczą, a wszyscy pacjenci z przewlekłą chorobą nerek powinni być zaszczepieni przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

Całkowite wyleczenie przewlekłej choroby nerek nie jest możliwe, ponieważ utrata nefronów jest nieodwracalna, a proces włóknienia nerek zwykle nadal postępuje. Jednak u wielu osób istnieje możliwość znacznego spowolnienia postępu choroby, szczególnie w przypadku bardzo wczesnego wykrycia. Kluczowe jest usunięcie przyczyny uszkodzenia nerek, właściwe leczenie nadciśnienia oraz zmniejszenie białkomoczu, co można osiągnąć najlepiej stosując leki nefroprotekcyjne. Najbliższym wyleczeniu stanem jest udana transplantacja nerki, która pozwala chorym wrócić do "prawie normalnego życia".

Choroba nerek wymaga ciągłego leczenia przez całe życie. U niektórych osób może to oznaczać regularne kontrole i leczenie przyczyny uszkodzenia nerek, takie jak cukrzyca czy nadciśnienie. W przypadkach najbardziej zaawansowanych konieczne jest zastosowanie leczenia zastępczego dla nerek.

Zapobieganie przewlekłym schorzeniom nerek polega na skutecznym leczeniu przyczyn, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i miażdżyca, a także pierwotne choroby nerek. Należy unikać nadużywania leków przeciwbólowych, zwłaszcza tych dostępnych bez recepty, ponieważ ich stosowanie wymyka się kontroli lekarskiej. Konieczne jest skuteczne leczenie ognisk zapalnych, szczególnie przewlekłych, ponieważ mogą one prowadzić do kłębuszkowego zapalenia nerek. Rozwój przewlekłych schorzeń nerek często nie jest możliwy do zapobieżenia, jednak zazwyczaj można zdecydowanie zahamować postęp, jeśli zostaną wcześnie zdiagnozowane. Dlatego tak istotne jest aktywne poszukiwanie schorzeń w grupach osób zagrożonych, takich jak chorzy na cukrzycę, nadciśnienie, miażdżycę, osoby otyłe, w podeszłym wieku lub z historią chorób nerek w rodzinie.