Skrzydlik to degeneracyjna zmiana spojówki, polegająca na wrastaniu tkanki włóknisto-naczyniowej w rogówkę. Nazwa ta została nadana ze względu na podobieństwo do skrzydła owada. Wierzchołek skrzydlika na rogówce jest nazywany głową, natomiast część umiejscowiona na twardówce jest określana jako podstawa. Skrzydlik jest spowodowany ekspozycją na promieniowanie UV oraz drażniącym działaniem wiatru i kurzu. Istnieje również związek z lokalną niewydolnością rąbkowych komórek macierzystych rogówki.

Skrzydlik może być pierwotny lub wtórny (nawrotowy), oraz prawdziwy lub rzekomy. Skrzydlik prawdziwy łączy się z rogówką na całej swojej powierzchni, natomiast rzekomy jest przymocowany do rogówki tylko wierzchołkiem i jest wynikiem np. oparzeń lub owrzodzeń rogówki.

Podobną zmianą w przejściu twardówki w rogówkę jest tłuszczyk (pinguecula). Obie zmiany mają tendencję do wzrostu, co może sprawiać niepokój pacjentom, jednak warto pamiętać, że nie są to zmiany złośliwe.

Częstość występowania skrzydlika zależy od lokalizacji geograficznej na planecie w stosunku do równika. W obszarach równikowych skrzydlik występuje u 5-15% populacji, podczas gdy w Polsce dotyczy to mniej niż 2% ludności. Ekspozycja na promieniowanie UV oraz praca na zewnątrz mogą predysponować do rozwoju skrzydlika. Choroba ta częściej dotyka mężczyzn.

Małe skrzydliki nie wywołują żadnych objawów odczuwalnych, jednak zmiany, które zaczynają rosnąć w rogówce, mogą powodować nieprzyjemne dolegliwości oczne. Pacjenci zgłaszają wtedy światłowstręt, uczucie ciała obcego pod powiekami oraz nadmierną łzawienie. W zaawansowanym stadium choroby dochodzi do pogorszenia ostrości wzroku i widzenia podwójnego. Charakterystyczna włóknisto-naczyniowa błona pojawia się w szparze powiekowej, częściej umiejscowiona od strony nosa i mająca kształt trójkąta, którego wierzchołek skierowany jest w kierunku centrum rogówki. Rozrastając się w rogówkę, skrzydlik uszkadza jej strukturę, co prowadzi do straty przejrzystości i kształtu. Jeśli zmiana zasłania źrenicę, może to spowodować znaczną utratę ostrości wzroku.

Tłuszczyk to z kolei zgrubienie spojówki o kolorze żółtoszarym o średnicy 2–3 mm. W przeciwieństwie do skrzydlika, jest to zwyrodnienie niepostępujące w kierunku rogówki i bardzo rzadko wymaga interwencji chirurgicznej.

Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące zmiany w wyglądzie rogówki, koniecznie umów się na wizytę u okulisty, który przeprowadzi odpowiednie badania i postawi diagnozę. Ostateczne rozpoznanie powinien ustalić specjalista okulista.

Lekarz postawi diagnozę na podstawie wywiadu i badania w lampie szczelinowej. Rozpoznanie można ustalić w podstawowym gabinecie okulistycznym, a także u lekarza rodzinnego.

Postępowanie z tłuszczakiem zależy od jego wielkości. Małe, płaskie tłuszczaki nie wymagają interwencji chirurgicznej, a pacjenci powinni stosować okulary z filtrem UV oraz nawilżać powierzchnię oka. W przypadku tłuszczaka przekrwionego można zastosować krople kortykosteroidów.

Natomiast w przypadku szybkiego wzrostu w kierunku centrum rogówki zaleca się leczenie chirurgiczne. Zaleca się wycięcie tłuszczaka wraz z przeszczepieniem spojówki, rąbka rogówki lub błony owodniowej. Dla tłuszczaka powodującego ubytki brzeżnej części rogówki lub kosmetycznie nieakceptowalnego konieczne może być jego wycięcie.

Pamiętaj, że usuwanie chirurgiczne skrzydlika może prowadzić do wysokiej częstości wznowy, nawet do 80%. Istnieje wiele technik usuwania skrzydlika, ale ich skuteczność jest niewielka.

Regularne wizyty u lekarza okulisty co trzy miesiące są kluczowe, jednak w przypadku pogorszenia się widzenia należy jak najszybciej skonsultować się z specjalistą.

Noszenie okularów ochronnych z filtrem UV, zwłaszcza gdy jest bardzo słonecznie, wietrznie i pyłowo, pomaga zapobiec wystąpieniu skrzydlika. Okulary ochronne są również niezbędne podczas różnych aktywności sportowych i rekreacyjnych, takich jak pływanie, tenis, narciarstwo czy żeglarstwo.