Pałeczka okrężnicy, czyli Escherichia coli, to bakteria występująca naturalnie w jelitach ludzi i zwierząt. Niestety niektóre szczepy tej bakterii mogą wywołać różnego rodzaju infekcje, takie jak biegunka, zakażenie układu moczowego czy zakażenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Bakteria ta może także być przyczyną zakażeń szpitalnych u osób z ciężkimi chorobami. Escherichia coli może być przenoszona poprzez zanieczyszczoną wodę, żywność lub bezpośredni kontakt z chorymi osobami lub zwierzętami. Istnieje kilka patogennych szczepów tej bakterii, które mogą powodować poważne infekcje, takie jak biegunka podróżnych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy również infekcje dróg moczowych.

W Polsce każdego roku występuje kilkaset zakażeń Escherichia coli biegunkotwórczą oraz kilka przypadków zakażeń enterokrwotoczną i zespołu hemolityczno-mocznicowego. W Stanach Zjednoczonych stwierdza się wiele przypadków zakażeń Escherichia coli, w tym poważne konsekwencje zdrowotne. Szczególne zagrożenie stanowi podtyp O157:H7. Escherichia coli jest także częstym czynnikiem zakażeń dróg moczowych u kobiet.

1. Różne rodzaje bakterii

• Rodzaj Enterokrwotoczna bakterii - Czas trwania choroby od 1 do 10 dni, zazwyczaj 3-4 dni. Pierwszym objawem jest biegunka, czasami z krwią, bolesne skurcze brzucha, wymioty, umiarkowana gorączka. Objawy utrzymują się średnio 5-7 dni. U 5-10% chorych, zwykle po 7 dniach, kiedy biegunka ustępuje, może rozwinąć się poważne powikłanie, jak zespół hemolityczno-mocznicowy, które niszczy nerki, powodując zmniejszenie lub zaprzestanie oddawania moczu oraz rozkład krwinek czerwonych prowadzący do anemii, objawiając się bladością skóry i ogólnym osłabieniem.
• Rodzaj Enteroagregacyjna bakterii produkująca toksynę Shiga - szczep wykryty podczas epidemii w Niemczech w 2011 r. - objawy podobne do zakażenia szczepem enterokrwotocznym, jednak częściej obserwowano rozwój zespołu hemolityczno-mocznicowego, skutkującego dodatkowo objawami neurologicznymi, które nie występowały wcześniej przy infekcji szczepem enterokrwotocznym.
• „Czerwonka spowodowana przez bakterie ” wywołana przez enteroinwazyjną , prowadząca do krwawej biegunki. Infekcji towarzyszą również gorączka, bóle brzucha i bolesne wizyty w toalecie.
• „Biegunka podróżnych” często spowodowana przez enterotoksynogenne lub enteroagregacyjne szczepy - czas wylęgania około 1-2 dni; kał jest wodnisty, „strzelający”, zazwyczaj bez dodatków patologicznych, takich jak krew czy śluz, towarzyszą mu bolesne skurcze brzucha, mogą pojawić się objawy odwodnienia: suchość błon śluzowych, ogólne osłabienie, wzmożone pragnienie. Objawy zazwyczaj trwają 3-4 dni i ustępują samoistnie.
• Biegunka u dzieci spowodowana przez EAggEC, EAEC, EPEC - wodnisty, bez dodatków patologicznych, takich jak krew czy śluz. Może trwać nawet do 2 tygodni, czasami towarzyszy jej gorączka.

2. Infekcja układu moczowego bakteriami uropatogennymi powoduje tzw. objawy dyzuryczne: częste oddawanie moczu, nagłe parcie na mocz, pieczenie cewki moczowej. W zaawansowanych przypadkach nieleczonych infekcji może rozwinąć się odmiedniczkowe zapalenie nerek, objawiające się m.in.: wysoką gorączką, dreszczami, bólem dolnej części pleców, nudnościami lub wymiotami. Ostre zapalenie gruczołu krokowego również wiąże się z wysoką gorączką, dreszczami, bólem w podbrzuszu, obrzękiem, zwiększoną temperaturą gruczołu krokowego.

3. Zarażenie „normalną”

• Stan zapalny płuc często obejmuje dolne płaty i może skutkować powstaniem ropniaka. Objawami zapalenia płuc są: gorączka, duszność, przyspieszenie oddechu. Podczas badania stetoskopem stwierdza się szmery oraz przy opukiwaniu stwierdza się tłumione dźwięki.
• Zapalenie otrzewnej spowodowane jest typowym powikłaniem po pęknięciu wyrostka robaczkowego lub uchyłka jelita grubego, a głównym objawem jest gorączka, silny ból brzucha, zatrzymanie gazów i stolca. W badaniu stwierdza się objawy otrzewne, takie jak objaw Blumberga, polegający na odczuwaniu silnego bólu podczas nagłego odniesienia ucisku na brzuch; pacjent leża w charakterystyczny sposób - z wygiętymi kolanami; mięśnie brzucha są napięte - deskowate.
• Objawami ostrego zapalenia dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego są: gorączka z dreszczami, ból brzucha w okolicach prawego podżebrza oraz żółtaczka - objawy tworzące tzw. triadę Charcota.

4. Bakterie zawierające antygen K1 - zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków może przejawiać się, między innymi, gorączką, żółtaczką, utratą apetytu, bezdechami, wymiotami, sennością, drgawkami. U dzieci powyżej 4 miesiąca życia może wystąpić także sztywność karku, czyli niemożność zgięcia głowy w dół i napięcie ciemiączka.

Jeśli zauważysz wymienione objawy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Rozpoznanie infekcji wywołanej przez bakterię Escherichia coli można przeprowadzić poprzez wykonanie testu mikrobiologicznego lub bezpośredniego badania próbek biologicznych takich jak kał, mocz, krew, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy czy również aspirat z ropnia. Istnieje możliwość zidentyfikowania szczepu bakterii odpowiedzialnego za infekcję oraz wykrycia toksyny Shiga. Dodatkowe badania mogą wykazać obecność leukocytów w kału, moczu, płynie mózgowo-rdzeniowym oraz wysokie wartości parametrów zapalnych takie jak białko C-reaktywne, prokalcytonina czy fibrynogen. W przypadku podejrzenia zapalenia płuc pomocne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej, natomiast w przypadku infekcji jamy brzusznej zalecana jest tomografia komputerowa.

Podstawą terapii biegunki wywołanej zakażeniem bakterią jest nawodnienie. Zazwyczaj nie jest konieczne stosowanie antybiotyków, jednak leczenie takie jest niewskazane w przypadku szczepów wydzielających toksynę Shiga ze względu na zwiększone ryzyko zespołu hemolityczno-mocznicowego. Leki przeciwbiegunkowe, takie jak loperamid, które hamują perystaltykę jelit, mogą również zwiększyć podatność na powikłania. Infekcje wywołane innymi szczepami wymagają zazwyczaj terapii antybiotykowej. W niektórych przypadkach konieczne może być leczenie chirurgiczne, drenaż ropnia lub zastosowanie respiratora.

Prognozy dotyczące całkowitego wyleczenia zależą od zajętych narządów, stopnia zaawansowania zakażenia oraz czasu, w jakim podjęto odpowiednie leczenie. Niekiedy bakterie mogą być wykrywane w kale zdrowych osób nawet po kilku tygodniach od ustąpienia objawów. U dzieci okres nosicielstwa jest zwykle dłuższy niż u dorosłych. Zespół hemolityczno-mocznicowy, który może powstać w wyniku zakażenia szczepami produkującymi toksynę Shiga, wiąże się z niewielkim ryzykiem zgonu, podczas gdy posocznica u noworodków wywołana szczepem K1 jest bardziej niebezpieczna.

Po zakończeniu leczenia zakażenia bakteryjnego pacjenci, którzy przeszli zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mogą wymagać rehabilitacji i regularnej obserwacji w celu wykrycia ewentualnych zaburzeń neurologicznych. Postępowanie po przebyciu innych zakażeń jest ustalane indywidualnie.

Aby uniknąć zakażenia bakterią Escherichia coli, ważne jest, aby regularnie myć ręce po korzystaniu z toalety, zmianie pieluch, przed przygotowaniem jedzenia oraz po kontakcie ze zwierzętami. Mięso powinno być odpowiednio dopieczone lub ugotowane, należy unikać spożywania surowego mięsa, niepasteryzowanego mleka oraz soków. W przypadku kąpieli w jeziorach, stawach lub basenach nie należy połykać wody.

Zalecenia dotyczące zapobiegania biegunce podróżnych obejmują przestrzeganie zasad higieny, takich jak regularne mycie rąk mydłem lub używanie preparatów dezynfekcyjnych przed posiłkami. Należy spożywać wodę butelkowaną, przegotowaną lub oczyszczoną chemicznie, unikać picia wody z kranu oraz lodu z nieznanego źródła. Woda butelkowana powinna być także używana do mycia naczyń, płukania jamy ustnej, owoców i warzyw, a także do przygotowania posiłków. Zaleca się spożywanie świeżo przygotowanej żywności, unikanie surowego mięsa i owoców morza, oraz nieobranych owoców i warzyw.