Niedoczynność tarczycy polega na zbyt niskiej produkcji hormonów przez tarczycę. Tarczyca jest gruczołem wydzielania wewnętrznego odpowiedzialnym za wydzielanie dwóch hormonów - trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), które regulują funkcje organizmu. Kontrola czynności tarczycy odbywa się za pośrednictwem hormonu tyreotropowego (TSH) z przysadki mózgowej.

Przyczyny niedoczynności tarczycy obejmują chorobę Hashimoto, brak tarczycy po operacji oraz terapię jodem promieniotwórczym. Rzadziej występujące przyczyny to zapalenia tarczycy, polekowa niedoczynność tarczycy oraz wtórna niedoczynność tarczycy w przebiegu chorób przysadki.

Niedobór funkcji tarczycy stanowi najczęstsze zaburzenie pracy tego gruczołu; dotyka około 5% dorosłych kobiet i około 1% mężczyzn. Nawet młode osoby i dzieci mogą cierpieć na niedoczynność tarczycy, chociaż częstość występowania tego schorzenia wzrasta wraz z wiekiem (szczególnie u osób starszych niż 60 lat). Niedobór funkcji tarczycy jest częstym objawem choroby Hashimoto w rodzinach.

Główne symptomy sugerujące osłabienie funkcji tarczycy: - uczucie ciągłego zimna - zmęczenie/senność - depresja - zaburzenia pamięci - przyrost masy ciała - zaparcia - spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze - sucha łuszcząca się blada skóra, suche włosy - zaburzenia miesiączkowania, niepłodność W badaniach laboratoryjnych można zauważyć podwyższone stężenie cholesterolu, niedokrwistość. Symptomy osłabienia tarczycy mogą mieć różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego.

Osoby z łagodnym osłabieniem tarczycy mogą nie zauważyć żadnego z wymienionych objawów, ale jeśli problem nie zostanie zdiagnozowany i leczony, choroba może postępować podstępnie. Skutki ciężkiego osłabienia tarczycy mogą prowadzić do schorzeń serca, niepłodności, a w bardzo poważnych przypadkach nawet śpiączki.

W przypadku wystąpienia objawów sugerujących niedoczynność tarczycy należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który po przeprowadzeniu badania lekarskiego zdecyduje o konieczności wykonania oznaczenia TSH. Regularne badania TSH powinny być również przeprowadzane u osób, u których w rodzinie występuje choroba Hashimoto.

Szczególnie istotne jest rozpoznanie niedoczynności tarczycy u kobiet planujących ciążę, ponieważ może to być niekorzystne zarówno dla matki, jak i dziecka. Dlatego wielu specjalistów zaleca wykonanie badania TSH u każdej kobiety planującej ciążę.

Do potwierdzenia niedoczynności tarczycy konieczne jest przeprowadzenie badań hormonalnych. Pierwsze badanie oceniające funkcjonowanie tarczycy (nivea TSH we krwi) może być zlecone przez lekarza rodzinnego. W przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku (powyżej normy), niezbędne jest zmierzenie poziomu tyroksyny (FT4). Niedoczynność tarczycy spowodowaną chorobą tarczycy (a nie przysadki) można zdiagnozować, gdy podwyższone stężenie TSH towarzyszy obniżonemu stężeniu FT4.

W sytuacji stwierdzenia niedoczynności tarczycy lekarz będzie próbował ustalić jej przyczynę. W tym celu przydatne jest wykonanie USG tarczycy; w przypadku choroby Hashimoto możliwe jest zauważenie zmniejszonej wielkości tarczycy oraz obniżonej echogeniczności.

Oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, zwłaszcza przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) lub przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG): podwyższone stężenie anty-TPO jest charakterystyczne dla choroby Hashimoto.

Niedobór hormonu tarczycy można skutecznie leczyć poprzez regularne przyjmowanie syntetycznej lewotyroksyny. Istnieje wiele preparatów lewotyroksyny dostępnych na rynku, dlatego ważne jest aby przyjmować zawsze ten sam. Regularne zażywanie hormonów tarczycy prowadzi do normalizacji poziomu TSH i przywrócenia właściwego funkcjonowania organizmu. Większość pacjentów może być leczona ambulatoryjnie, ale osoby z ciężką niedoczynnością tarczycy lub współistniejącymi poważnymi chorobami mogą potrzebować leczenia szpitalnego.

Lewotyroksynę należy przyjmować regularnie, najlepiej rano na czczo, około 30-60 minut przed posiłkiem. Dawkę leku oraz częstotliwość kontroli TSH ustala lekarz prowadzący, a po wyrównaniu niedoczynności tarczycy, kontrole mogą być rzadsze. Ważne jest również informowanie lekarza o przyjmowanych innych lekach, ponieważ niektóre z nich mogą zmniejszać skuteczność lewotyroksyny.

Jeśli przyjmujesz leki żelaza, warto pamiętać, że mogą one wpływać na działanie lewotyroksyny, dlatego warto zachować co najmniej dwugodzinny odstęp między nimi.

Prawie wszyscy pacjenci z problemami z tarczycą muszą stosować lewotyroksynę i regularnie sprawdzać poziom TSH przez całe życie. Istnieją jednak sytuacje, takie jak zapalenie tarczycy po porodzie, które mogą prowadzić do spontanicznej poprawy i ustąpienia niedoczynności tarczycy.

Autoimmunologiczne schorzenia tarczycy, takie jak choroba Gravesa i Basedowa oraz choroba Hashimoto, mają podłoże genetyczne. Nie mamy wpływu na genetyczne predyspozycje osób obciążonych takimi chorobami. Osoby z historią rodowodową autoimmunologicznych schorzeń tarczycy powinny informować lekarzy o tym fakcie, aby unikać leków, które mogą negatywnie wpływać na przebieg choroby. Dodatkowo, zaleca się okresowe monitoringowanie poziomu TSH, aby szybko zauważyć rozwijającą się niedoczynność tarczycy i zapobiec poważnym objawom.