Zapalenie płuc to stan zapalny dotyczący pęcherzyków płucnych lub tkanki śródmiąższowej. W praktyce możemy podzielić je na pozaszpitalne i szpitalne, ze względu na różnicę czynników etiologicznych. Jedną z bakterii odpowiedzialnych za pozaszpitalne zapalenie płuc jest dwoinka zapalenia płuc. Najgroźniejszą postacią zakażenia jest inwazyjna choroba pneumokokowa, czyli zapalenie płuc z bakeriemią.Rozpoznanie opiera się na objawach podmiotowych, przedmiotowych i radiologicznych. Pacjenci zgłaszają najczęściej kaszel, ropną plwocinę, ból w klatce piersiowej oraz duszność. Dodatkowo mogą pojawić się objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka, bóle mięśniowe i dreszcze.W badaniu fizykalnym lekarz może stwierdzić objawy nad określonym obszarem klatki piersiowej. W celu potwierdzenia rozpoznania wykonywany jest radiogram klatki piersiowej. W badaniach laboratoryjnych zwykle stwierdza się leukocytozę oraz zwiększone stężenie CRP.Leczenie zapalenia płuc zależy od podejrzewanej etiologii. W przypadku bakteryjnego zapalenia płuc stosuje się antybiotyki przez około 7 dni. Ryzyko zgonu w przypadku pozaszpitalnego zapalenia płuc u chorych nie wymagających hospitalizacji jest mniejsze niż 1%.Zapalenie płuc jest częstą chorobą, wymagającą odrębnej dyskusji epidemiologicznej dla obu postaci - pozaszpitalnej i szpitalnej.

Ryzyko zachorowania na zapalenie płuc u pacjentów hospitalizowanych szacuje się na 5-15 przypadków na 1000 hospitalizacji. Osoby poddane mechanicznej wentylacji na oddziałach intensywnej terapii mają znacznie większe ryzyko wystąpienia tej choroby. Ryzyko to wzrasta z czasem trwania wentylacji, osiągając 25% po dwóch tygodniach.

Największe zagrożenie stanowią osoby bardzo chore, których odporność jest obniżona, oraz wprowadzenie rurki intubacyjnej, wymaganej do wentylacji, które zaburza naturalne mechanizmy obronne układu oddechowego.

Do czynników zwiększających ryzyko zapalenia płuc należy m.in.: antybiotykoterapia w ciągu ostatnich 90 dni, długotrwała hospitalizacja, pobyt w instytucji opiekuńczej, dializoterapia, rany leczone w warunkach domowych oraz leczenie immunosupresyjne.

Kryteria identyfikujące zapalenie płuc poza szpitalem występujące w lecznictwie otwartym obejmują objawy ostrego zakażenia dolnych dróg oddechowych, nowe objawy w badaniu klatki piersiowej, objawy ogólnoustrojowe oraz brak innych wyjaśnień dla tych objawów.

W Polsce zaleca się potwierdzenie diagnozy za pomocą RTG klatki piersiowej.

Diagnoza pozaszpitalnego zapalenia płuc u hospitalizowanych pacjentów opiera się na objawach wskazujących na zakażenie dolnych dróg oddechowych, obecności niejasnego zacienienia na RTG klatki piersiowej oraz konieczności hospitalizacji z powodu tych objawów.

Szpitalne zapalenie płuc (SZP) to zapalenie płuc występujące 48 godzin po przyjęciu do szpitala u niezaintubowanego pacjenta.

Zapalenie płuc związane z mechaniczną wentylacją płuc (VAP) to zapalenie płuc po upływie 48 godzin od rozpoczęcia inwazyjnej wentylacji mechanicznej.

Przyczyny zapalenia płuc różnią się między pozaszpitalnymi a szpitalnymi przypadkami, a także flora bakteryjna oraz jej oporność na antybiotyki różni się w zależności od szpitala.

Źródłami drobnoustrojów w szpitalnym zapaleniu płuc są urządzenia medyczne, środowisko (powietrze, woda, sprzęt i odzież) oraz przenoszenie drobnoustrojów między pacjentami i personelem lub innymi chorymi.

W pozaszpitalnym zapaleniu płuc najczęstszą przyczyną jest dwoinka zapalenia płuc, Streptococcus pneumoniae, ale także inne bakterie takie jak Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila i Haemophilus influenzae.

Wirusy dróg oddechowych, takie jak wirus grypy, paragrypy, koronawirusy, adenowirusy, stanowią około 30% przypadków pozaszpitalnego zapalenia płuc.

Nawet do 40% chorych nie udaje się zidentyfikować czynnika odpowiedzialnego za zapalenie płuc.

Antybiotykoterapia jest kluczowym elementem leczenia zapalenia płuc. Lekarz decyduje o wyborze odpowiedniego antybiotyku. W przypadku uczuleń lub reakcji niepożądanych po jego zastosowaniu, należy poinformować o tym lekarza. Antybiotyki w leczeniu zapalenia płuc w domu zazwyczaj przyjmuje się doustnie, chociaż istnieją wyjątki.

W przypadku hospitalizacji, antybiotyki mogą być podawane doustnie lub dożylnie, w zależności od stanu pacjenta. Zazwyczaj antybiotyk stosuje się przez okres 7 dni, jednak w przypadku podejrzenia innych drobnoustrojów lub cięższych infekcji czas leczenia może być wydłużony nawet do 14-21 dni.

Ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących zażywania antybiotyku. Staraj się przyjmować lek o stałych porach. Informacje na temat sposobu zażycia leku (na czczo, przed posiłkiem, po posiłku) można znaleźć w ulotce danego preparatu.

Ze względu na wpływ antybiotyków na naturalną florę jelitową, warto równocześnie przyjmować specjalne preparaty zawierające bakterie wspomagające florę jelitową. Najczęstsze działania niepożądane antybiotyków to problemy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak biegunka, ból brzucha czy nudności. W przypadku wystąpienia działań niepożądanych zawsze skonsultuj się z lekarzem.

Zapalenie płuc szpitalne może być spowodowane szczepami bakterii, które są odporne na wiele antybiotyków. Należą do nich m.in. Pseudomonas aeruginosa, szczepy Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae czy Staphylococcus aureus.

Zapalenie płuc u chorych mechanicznie wentylowanych to infekcja, która rozwija się po 48 godzinach od intubacji i rozpoczęcia wentylacji. Przyczyną choroby są bakterie wywołujące zapalenie płuc szpitalne.

Zapalenie płuc u pacjentów, którzy nie wymagają hospitalizacji, zazwyczaj szybko ustępuje po zastosowaniu skutecznej antybiotykoterapii. Natomiast u pacjentów wymagających przyjęcia do szpitala, rokowanie może być mniej korzystne. Ryzyko zgonu zależy od przyczyny zapalenia płuc, jego nasilenia oraz obecności współistniejących schorzeń, a w zależności od wieku może wynosić od kilku do kilkunastu procent. Szpitalne zapalenie płuc (rozwijające się po 4 dniach hospitalizacji) wiąże się z większym ryzykiem zgonu, które oscyluje od około 10% do 30-40% u pacjentów, u których zapalenie płuc wystąpiło podczas pobytu na oddziale intensywnej terapii.

O decyzji o hospitalizacji decyduje lekarz na podstawie stanu klinicznego pacjenta oraz wyników badania rentgenowskiego klatki piersiowej i dodatkowych badań. Wskazania do przyjęcia do szpitala mogą obejmować m.in.:

• niewydolność oddechową,
• obustronne, rozległe zmiany zapalne,
• powikłania, takie jak ropień płuc lub ropniak opłucnej,
• niewydolność nerek lub wątroby,
• zaburzenia świadomości,
• niskie ciśnienie tętnicze.

Płyn w opłucnej i ropniak opłucnej

W trakcie zapalenia płuc często pojawia się płyn między płucem a ścianą klatki piersiowej. Gromadzenie się większej ilości płynu w opłucnej wymaga jego usunięcia i pobrania do badań poprzez punkcję opłucnową. Płyn może być spowodowany reakcją zapalną błony opłucnowej i być bez obecności bakterii. Powoduje to przezroczysty i żółtawy płyn, jednak w przypadku obecności bakterii staje się mętny, ropny i cuchnący. Konieczne jest wówczas wprowadzenie drenu do opłucnej, który ułatwia usunięcie ropnej treści. Drenaż trwa co najmniej kilka dni, a także wymaga stosowania antybiotyków przez dłuższy czas niż standardowo.

Ropień płuca

Ropień płuca rozwija się w wyniku zakażenia niektórymi bakteriami, prowadząc do lokalnego zniszczenia płuca i powstania jamy wypełnionej ropną treścią. Leczenie polega na długotrwałym stosowaniu antybiotyku, na który bakterie są wrażliwe. Rehabilitacja, zwłaszcza drenaż ułożeniowy, również jest pomocna w leczeniu, ułatwiając ewakuację ropnej treści z jamy ropnia. To polega na leżeniu przez określony czas w określonej pozycji ciała, zależnie od lokalizacji zmian.

Zapobieganie zakażeniom układu oddechowego jest kluczowe w dbaniu o zdrowie. Zachowanie zdrowego stylu życia, unikanie palenia tytoniu oraz regularne szczepienia, takie jak przeciw grypie i COVID-19, pomagają zmniejszyć ryzyko zachorowania na zapalenie płuc. Szczepionki są szczególnie ważne dla osób ze zwiększonym ryzykiem chorób, takich jak osoby starsze czy chore przewlekle. Niestety, zakażenia szpitalne są nadal powszechne i trudne do wyeliminowania. Dlatego istotne jest przestrzeganie środków higieny oraz zaleceń personelu medycznego, aby zmniejszyć ryzyko szpitalnego zapalenia płuc.