Pęcherzyki płucne to obszar w płucach, gdzie zachodzi wymiana gazowa i są one wypełnione powietrzem w warunkach normalnych. O obrzęku płuc mówi się, kiedy w pęcherzykach płucnych gromadzi się płyn uniemożliwiający prawidłową wymianę gazową, co jest stanem zagrażającym życiu. Najczęstszą przyczyną obrzęku płuc jest ostre niewydolność serca, która prowadzi do zastoju krwi w krążeniu płucnym. W rezultacie krwionośne płuc zatrzymują krew, która następnie przenika do pęcherzyków płucnych.

Przyczyny ostrej niewydolności serca to między innymi:

• ostry zespół wieńcowy i jego powikłania,
• przełom nadciśnieniowy,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaawansowane wady zastawek serca,
• zaostrzenie przewlekłej niewydolności serca.

Przyczyny pozasercowe obrzęku płuc to między innymi:

• wdychanie substancji toksycznych,
• zapalenie płuc,
• udar mózgu,
• podtopienie,
• zachłyśnięcie,
• urazy klatki piersiowej,
• przewodnienie,
• sepsa,
• zapalenie trzustki,
• narkotyki.

Obrzęk płuc występuje również u osób przebywających na dużych wysokościach (wysokogórski obrzęk płuc).

W przypadku osób zdrowych, obrzęk płuc jest rzadkim zjawiskiem, zazwyczaj występującym jako objaw ostrego zespołu wieńcowego. Jednakże u pacjentów z zdiagnozowanymi chorobami serca, problem ten jest znacznie częstszy.

Objawy obrzęku płuc często pojawiają się nagle. U pacjenta występuje intensywna trudności w oddychaniu, mogą towarzyszyć sinica ust, kaszel oraz odkrztuszanie pianki podbarwionej na różowo. Pacjent jest zazwyczaj blady i spocony, z siedzącą pozycją ułatwiającą oddychanie, czasem odczuwając znaczny niepokój. Oddychanie jest przyspieszone i płytkie, określane jako „charczące”. Mogą także występować inne objawy związane z chorobą prowadzącą do tego stanu, np. ból w klatce piersiowej lub uczucie kołatania serca.

Badanie pacjenta z obrzękiem płuc pozwala lekarzowi słyszeć charakterystyczne zmiany osłuchowe nad płucami. Może również zauważyć zbyt wysokie lub zbyt niskie ciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca oraz obrzęki kończyn dolnych (u osób z zaostrzeniem przewlekłej niewydolności serca).

Jeśli zauważysz silną duszność u pacjenta, niezwłocznie powiadom służby ratunkowe, dzwoniąc pod numer alarmowy lub 112. Usiądź go wygodnie i zapewnij dostęp do świeżego powietrza. W przypadku, gdy osoba korzystała wcześniej z koncentratora tlenu, podaj mu tlen. Nieustannie monitoruj chorego do czasu przybycia karetki ratunkowej, aby natychmiast zareagować w przypadku nagłego zatrzymania krążenia i przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej (mocowanie serca i sztuczne oddychanie).

Lekarz identyfikuje obecność obrzęku płuc poprzez badanie historii choroby oraz obserwację charakterystycznych zmian w badaniu fizykalnym. Pełna diagnostyka w warunkach szpitalnych jest konieczna do określenia przyczyny obrzęku płuc. Zazwyczaj będą wymagane badania laboratoryjne, EKG, RTG klatki piersiowej oraz echo serca. Dodatkowe testy mogą być zalecane w zależności od podejrzanej przyczyny.

Obrzęk płuc jest bardzo poważnym zagrożeniem dla zdrowia pacjenta. Konieczne jest szybkie rozpoczęcie intensywnej terapii, która obejmuje podawanie tlenu w dużym przepływie oraz leków moczopędnych dożylnie. W przypadku niskiego ciśnienia tętniczego stosuje się odpowiednie leki w celu jego ustabilizowania. W niektórych sytuacjach, mimo podawania leków, stan pacjenta nie ulega poprawie, dlatego może być konieczna intubacja i tymczasowe wspomaganie oddychania za pomocą respiratora. Ważne jest także leczenie przyczyny, która spowodowała obrzęk płuc, np. infekcji, nadciśnienia tętniczego, zawału serca lub zaburzeń rytmu serca.

Powszechnie, natychmiastowe i właściwe leczenie prowadzi do ustąpienia symptomów obrzęku płuc. Należy jednak zaznaczyć, że ten stan zwykle pojawia się u osób cierpiących na wiele chorób (w tym choroby serca) i jest stanem zagrażającym życiu.

Po przejściu obrzęku płuc, pacjent powinien być regularnie monitorowany przez lekarza rodzinnego i kardiologa. Należy dokładnie stosować się do zaleceń dotyczących farmakoterapii i unikać kontaktu z infekcjami. Zaleca się także coroczne szczepienia przeciwko grypie.