Choroba obturacyjnego bezdechu sennego jest spowodowana cyklicznymi epizodami zatrzymania oddychania lub jego znacznego spłycenia podczas snu, mimo prawidłowej pracy mięśni oddechowych.

Epizody bezdechu powtarzają się często w ciągu godziny snu, prowadząc do wielu niekorzystnych skutków, takich jak zmęczenie, problemy z koncentracją i nadciśnienie tętnicze. Przyczyną choroby jest zamykanie dróg oddechowych na poziomie gardła, co prowadzi do zaburzenia przepływu powietrza, powodując czasowe niedotlenienie.

Aby istniała przerwa w oddychaniu podczas snu, epizod bezdechu musi trwać dłużej niż 10 sekund. Warto zauważyć, że bezdechy podczas snu występują u większości osób (najczęściej są to krótkotrwałe epizody podczas zasypiania).

Rozpoznanie choroby i ocena jej ciężkości polega na określeniu liczby epizodów bezdechu i hipowentylacji na godzinę snu, wyrażonej jako AHI lub RDI. RDI uwzględnia także liczbę epizodów przebudzeń w nocy, które nie są świadome dla pacjenta.

Granica normy to 5 bezdechów na godzinę snu. Chorobę obturacyjnego bezdechu sennego rozpoznaje się, gdy RDI wynosi co najmniej 5 i występują objawy, lub gdy RDI wynosi co najmniej 15 u osób bez objawów.

Obturacyjny bezdech senny jest często występującą chorobą.

W badaniach epidemiologicznych przeprowadzonych w Polsce stwierdzono, że obturacyjny bezdech senny występuje u 11,2% mężczyzn i u 3,4% kobiet. Choroba ta najczęściej dotyka dorosłych (rzadko występuje u dzieci, a jeśli już to związane jest z nieprawidłowościami, takimi jak zwiększony rozmiar migdałków, szczególnie migdałka III). Według niektórych szacunków, bezdech senny może dotyczyć ponad 25% mężczyzn po 40. roku życia.

Bezdech jest częstszy u mężczyzn powyżej 40 roku życia i kobiet powyżej 50 roku życia po menopauzie. Otyłość, zwłaszcza duży obwód szyi (> 43 cm u mężczyzn i > 40 cm u kobiet), sprzyja występowaniu bezdechu sennego. Tkanka tłuszczowa na szyi uciska gardło i zmniejsza jego światło, co sprzyja bezdechom. Ryzyko zwiększają także: skrzywienie nosowej przegrody, choroby nosa (np. alergiczny nieżyt nosa), przerost migdałków podniebiennych oraz wady anatomiczne twarzoczaszki (np. mała i cofnięta żuchwa).

Spożywanie alkoholu, zwłaszcza wieczorem, jest bardzo szkodliwe. Alkohol zmniejsza napięcie mięśni gardła, co sprzyja chrapaniu i bezdechom. Palenie tytoniu również ma niekorzystny wpływ.

Większość leków uspokajających i nasennych ma szkodliwe działanie, nasilając objawy choroby. Ryzyko zwiększają także niektóre choroby układu wewnątrzwydzielniczego (niedoczynność tarczycy i akromegalia).

Obturacyjny bezdech senny jest także częstszy u kobiet w ciąży i wiąże się z ryzykiem dla matki i płodu.

Bezdechy i epizody spłycenia oddychania wynikają z zawężenia lub zamknięcia dróg oddechowych w gardle. Na tym fragmencie dróg oddechowych brakuje podparcia chrzęstnego ani kostnego, jedynie mięśnie je tworzą. Podczas snu mięśnie te się relaksują, co zmniejsza światło gardła i może prowadzić do jego zamknięcia. Powoduje to brak dotarcia powietrza do płuc pacjenta. Mięśnie oddechowe starają się pokonać przeszkodę, ale zmniejsza się zawartość tlenu, a zwiększa stężenie dwutlenku węgla. Dochodzi do mikroprzebudzeń, które zwiększają napięcie mięśni i przywracają przepływ powietrza przez drogi oddechowe.

Powtarzające się bezdechy mogą prowadzić do nieprzerwanego snu, prowadząc do uczucia niewyspania, zmęczenia i problemów z koncentracją. Niedotlenienie i aktywacja układu sympatycznego mogą prowadzić do opornego nadciśnienia tętniczego, a także zwiększyć ryzyko wystąpienia udaru mózgu i zawału serca.

Obturacyjny bezdech senny to schorzenie, które manifestuje się podczas snu, jednakże wpływa również na codzienne funkcjonowanie pacjenta, a objawy z nim związane pojawiają się nie tylko w nocy, ale także w ciągu dnia.

Do symptomów występujących w ciągu dnia zaliczyć można:

• nadmierną senność,
• poranny ból głowy,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• spadek libido, problemy z potencją,
• depresję, problemy emocjonalne (apatia, rozdrażnienie, zmienność nastroju).

Jeśli chodzi o objawy manifestujące się w nocy, można wymienić:

• chrapanie, często głośne i z przerwami,
• bezdechy podczas snu,
• zwiększoną aktywność ruchową w trakcie snu (np. wiercenie się),
• wzmożoną potliwość,
• duszność, uczucie dławienia podczas snu (w przypadku wybudzenia się w czasie bezdechu brak powietrza),
• oddawanie moczu w nocy,
• kołatanie serca,
• trudności z ponownym zaśnięciem po wybudzeniu, bezsenność,
• ból w klatce piersiowej,
• zgagę,
• suchość w jamie ustnej.

Osoby cierpiące na obturacyjny bezdech senny narażone są na większe ryzyko wypadków komunikacyjnych (chorzy z diagnozą nieleczonego bezdechu nie powinni prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn!!!).

Rozpoznanie bezdechu sennego wymaga przeprowadzenia badania snu, gdyż objawy są mało charakterystyczne i lekarz nie może na ich podstawie postawić diagnozy.

Najbardziej precyzyjnym testem na bezdech senny jest polisomnografia, która trwa przez całą noc. Pacjenta monitoruje zestaw czujników, które oceniają: zawartość tlenu we krwi, tętno, przepływ powietrza przez nos i usta, chrapanie, elektroencefalogram (EEG) i elektrookulogram (EOG), oraz ruchy kończyn.

To badanie pozwala na określenie choroby, jej zaawansowania oraz różnicowanie z innymi schorzeniami o podobnych objawach.

Jednakże koszt oraz ograniczona dostępność polisomnografii skłoniły do stworzenia prostszego badania, jakim jest poligrafia. Choć mniej dokładne, w typowych przypadkach może wystarczyć do postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia. Można je wykonać w domu pacjenta.

Dla celów przesiewowych stosuje się także proste aparaty monitorujące pojedyncze parametry, choć nie są one wystarczające do pewnego rozpoznania schorzenia.

Zmiana stylu życia może pomóc w łagodzeniu objawów obturacyjnego bezdechu sennego. Obejmuje to utrzymanie właściwej masy ciała, regularny wysiłek fizyczny, ustalony rytm snu, unikanie papierosów i alkoholu, a także spanie w pozycji bocznej. Należy unikać tabletek, aerozoli i maści do nosa na chrapanie, które mogą być nieskuteczne lub szkodliwe. W przypadku potwierdzonego bezdechu sennego konieczne jest leczenie.

Najskuteczniejszą metodą jest wspomaganie oddychania stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych za pomocą aparatu CPAP. Leczenie ortodontyczne lub operacyjne również może być stosowane u niektórych pacjentów, w zależności od stopnia choroby i jej objawów. Inne metody leczenia obejmują wykorzystanie aparatów do wytworzenia ciśnienia w jamie nosowej lub podjęzykowej stymulacji nerwu. Leczenie operacyjne zalecane jest w przypadku nieprawidłowości anatomicznych w górnych drogach oddechowych.

Obturacyjny bezdech senny niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji dla zdrowia. Wśród nich można wymienić nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną i zawał serca, zaburzenia rytmu serca i przewodzenia, niewydolność serca, udar i napady przemijającego niedokrwienia mózgu, nadciśnienie płucne, refluks żołądkowo-przełykowy, depresję, zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia emocjonalne, nieprawidłową tolerancję glukozy, cukrzycę typu 2, zespół metaboliczny, wypadki komunikacyjne oraz nagły zgon. W przypadku współistnienia obturacyjnego bezdechu sennego z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych i zgonu jest zwiększone.

Bezdech senny u dzieci jest znacznie rzadszy niż u dorosłych, ale wymaga leczenia, ponieważ może prowadzić do negatywnych skutków, takich jak trudności w nauce, problemy behawioralne, zaburzenia wzrostu oraz kardiologiczne problemy.

Czynniki ryzyka bezdechu sennego u dzieci to między innymi: przerost migdałka gardłowego, otyłość oraz inne rzadkie schorzenia, takie jak mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa, anomalie czaszkowo-twarzowe i inne.

Objawy bezdechu sennego u dziecka mogą obejmować chrapanie, przerwy w oddychaniu w nocy, oddychanie przez usta, mowę nosową, bóle głowy, nadmierną senność w ciągu dnia (np. zasypianie na lekcjach), problemy w nauce oraz problemy psychologiczne, takie jak trudności z kontrolą emocji, impulsywność, nadaktywność, a nawet agresja.

Postępowanie lecznicze jest ustalane indywidualnie po przeprowadzeniu diagnostyki i ustaleniu przyczyny bezdechu.