Opryszczka to choroba zakaźna wywołana przez wirusa opryszczki (HSV), który zaraża tylko ludzi. Istnieje HSV-1, który wywołuje objawy głównie w jamie ustnej i oczach, przenoszony drogą kropelkową i kontaktową. Najczęściej zakażenie pierwotne następuje we wczesnym dzieciństwie. HSV-2 wywołuje zakażenie okolic narządów płciowych, przenoszony głównie podczas kontaktów seksualnych. Wirusy pozostają w stanie uśpienia w układzie nerwowym i mogą się aktywować w określonych sytuacjach. Większość zakażeń wirusem opryszczki przebiega bezobjawowo, ale może być groźna dla niektórych grup osób.

W miejscu zainfekowania przez wirusa pojawia się nadwrażliwość, swędzenie, pieczenie, a po kilku dniach pojawiają się drobne, bolesne pęcherzyki na skórze lub błonie śluzowej, które pękają, tworząc bolesne owrzodzenia i nadżerki. Zmiany zazwyczaj goją się samoistnie, pozostawiając niewidoczne ślady. U osób z pierwszym zakażeniem objawy mogą utrzymywać się przez kilka tygodni, a w nawrotach zwykle przez 10–12 dni. Wirus HSV-1 może manifestować się w różnych postaciach, takich jak:

• opryszczka wargowa: najczęstsza postać nawrotowa, łagodna;
• opryszczkowe zapalenie jamy ustnej: ciężka postać pierwotnego zakażenia u małych dzieci;
• egzema opryszczkowa: często obserwowana u niemowląt z atopowym zapaleniem skóry;
• zapalenie spojówek i rogówki: postać zagrażająca utracą wzroku.

U osób z zaburzeniami odporności, zakażenie HSV-1 może przebiegać w postaci uogólnionej o ciężkim charakterze, z wykwitami na całym ciele, błonach śluzowych oraz z zajęciem narządów wewnętrznych, włączając w to ośrodkowy układ nerwowy.

Zakażenie wirusem HSV-2 przyjmuje postać:

• opryszczki narządów płciowych: o bolesnych zmianach u mężczyzn i kobiet;
• opryszczkowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu: poważna postać z dużą śmiertelnością i groźnymi następstwami neurologicznymi;
• zakażenia wrodzonego: wywoływane przez pierwotne zakażenie kobiety w ciąży, mogące prowadzić do powikłań neurologicznych i zapalenia siatkówki u noworodków.

Zmiany spowodowane przez HSV-1 zazwyczaj są charakterystyczne w wyglądzie i rozpoznawalne dla większości osób, dlatego rzadko skłaniają do wizyty u lekarza. Pacjenci często nie podejmują leczenia lub korzystają z domowych metod. Niemniej jednak, ze względu na potencjalne rozprzestrzenianie się zakażenia, osoby dotknięte chorobą powinny skonsultować się z lekarzem i rozważyć miejscowe stosowanie leków przeciwwirusowych, szczególnie jeśli zmiany utrzymują się przez długi czas lub zajmują większe obszary skóry lub błon śluzowych. Osoby cierpiące na dodatkowe objawy ogólne (gorączka, objawy grypopodobne) mogą wymagać przyjmowania leków przeciwwirusowych doustnie lub dożylnie. Pacjenci z towarzyszącymi zmianami narządowymi powinni być leczeni w warunkach szpitalnych. Małe dzieci i niemowlęta z pierwotnym zakażeniem HSV-1 często wymagają hospitalizacji ze względu na ból w jamie ustnej i/lub gorączkę, co uniemożliwia im przyjmowanie płynów i pożywienia oraz wymaga podawania dożylnego nawodnienia i leków przeciwwirusowych. Kobiety z objawami opryszczki narządów płciowych powinny skonsultować się z lekarzem. Jeśli po raz pierwszy pojawi się opryszczka narządów płciowych podczas porodu, zaleca się wykonanie cesarskiego cięcia. Nie ma jednak konieczności izolacji matki od dziecka ani innych matek, ani przeciwwskazań do karmienia piersią. Zaleca się jednak ścisłe obserwowanie i badanie noworodka w celu wykluczenia zakażenia.

Diagnostyka zmian opryszczkowych opiera się głównie na badaniu lekarskim, ze względu na charakterystyczny wygląd objawów. W przypadku podejrzenia zakażenia wrodzonego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zmian narządowych, konieczne jest przeprowadzenie badań serologicznych w celu wykrycia swoistych przeciwciał w surowicy krwi, a także badań wirusologicznych do identyfikacji wirusa. Dodatkowo, zaleca się wykonanie innych badań, aby dokładnie ocenić stan pacjenta. Ze względu na ryzyko zajęcia ośrodkowego układu nerwowego i narządu wzroku przez wirusa, noworodki powinny być poddane ocenie przez okulistę oraz neurologa.

W przypadku łagodnych zmian u osób wcześniej zdrowych, zaleca się stosowanie miejscowych preparatów wysuszających i odkażających. Należy unikać stosowania maści z antybiotykami, chyba że wystąpi nadkażenie bakteryjne. W leczeniu wirusowym, hamującym namnażanie wirusa, skutecznym lekiem jest acyklowir, który jest dostępny w postaci kremu do stosowania miejscowego, kropli do oczu, a także w formie doustnej i dożylniczej. Terapię miejscową należy kontynuować tak długo, jak długo trwają objawy. Leczenie przeciwwirusowe stosuje się przeważnie w poważnych przypadkach choroby, na przykład w przypadku opryszczkowego zapalenia rogówki, w trudnych nawrotach zmian oraz u osób z obniżoną odpornością.

Większość przypadków cech choroby ustępują automatycznie. Usunięcie wirusa z zakażonego organizmu nie jest możliwe. Po pierwotnym zakażeniu wirus pozostaje w komórkach nerwowych w stanie ukrycia i może prowadzić do nawrotów choroby. Lek przeciwwirusowy nie eliminuje wirusa, lecz tylko hamuje jego namnażanie.

Po wyzdrowieniu z opryszczki należy pamiętać o ryzyku ponownego wystąpienia infekcji i unikać sytuacji, które mogą ją spowodować. Osoby dotknięte zakażeniem w okolicach oczu powinny regularnie odwiedzać okulistę. Pacjenci, którzy przeszli poważne zakażenie (takie jak postać uogólniona, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, wrodzona postać infekcji) mogą wymagać dalszej specjalistycznej opieki, w tym neurologicznej, rehabilitacyjnej, okulistycznej i immunologicznej.

Wirus HSV-1 często przenosi się między osobami w najbliższym otoczeniu. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa, należy unikać bezpośredniego kontaktu z chorymi, np. unikając pocałunków, nie korzystając z tych samych przedmiotów codziennego użytku, nie dzieląc się kosmetykami, oraz unikając dotykania zmian skórnych. W przypadku wystąpienia objawów należy ograniczyć kontakty towarzyskie i unikać skupisk ludzkich.

Preewencja przed zakażeniem wirusem HSV-2 polega na unikaniu kontaktów seksualnych z osobami mającymi wykwity na narządach płciowych. Kobiety powinny unikać zajścia w ciążę podczas pierwszego zakażenia wirusem HSV-2, a w przypadku stwierdzenia zmian opryszczkowych na narządach płciowych podczas porodu, zaleca się wykonanie cesarskiego cięcia w celu ochrony noworodka przed zakażeniem.