Wirusy są główną przyczyną stanów zapalnych błony śluzowej gardła, a do najczęstszych patogenów zalicza się adenowirusy, rynowirusy, koronawirusy, wirusy grypy i paragrypy. Chorobę mogą wywoływać również bakterie, takie jak paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae oraz bakterie atypowe: chlamydie, rzeżączki czy mykoplazmy.

Ostre zapalenie błony śluzowej gardła występuje najczęściej w okresach jesienno-zimowych i zimowo-wiosennych, a najbardziej narażone na chorobę są dzieci, nastolatkowie i młodzi dorośli. Objawy zapalenia gardła to drapanie, dyskomfort, ból gardła, problematyczne połykanie, kaszel, gorączka, zatkany nos, katar, powiększone węzły chłonne, a w przypadku infekcji wirusowej może towarzyszyć im również zapalenie spojówek, nudności, wymioty i bóle głowy. Różnicowanie wirusowego i bakteryjnego zapalenia gardła bywa trudne, dlatego pomocna może być skala Centora, która pozwala ocenić prawdopodobieństwo zakażenia bakteryjnego na podstawie czterech kryteriów. Rozpoznanie ostrego zapalenia gardła ustala się na podstawie starannie zebranego wywiadu i badania pacjenta.

Leczenie wirusowego zapalenia gardła jest wyłącznie objawowe, natomiast w przypadku infekcji bakteryjnej stosuje się antybiotyki. Powikłania ostrego zapalenia gardła dotyczą głównie infekcji bakteryjnych i występują częściej u osób z obniżoną odpornością. Do najczęstszych powikłań należą ropień okołomigdałkowy, ostre zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie zatok przynosowych.

W przypadku przewlekłego zapalenia gardła można wyróżnić trzy rodzaje: prosty, zanikowy i przerostowy. Czynniki takie jak alergeny, substancje chemiczne, nadużywanie głosu, używki czy czynniki fizyczne, mogą przyczynić się do wystąpienia tego schorzenia. Dodatkowo, przewlekłe stany zapalne zatok, powiększenie migdałka gardłowego czy choroby ogólnoustrojowe także mogą powodować ten problem.

Przewlekłe proste zapalenie gardła charakteryzuje się uczuciem przeszkody w gardle, obecnością gęstej wydzieliny, częstym odkrztuszaniem i atakami kaszlu. Nie towarzyszą temu objawy ogólne, a objawy miejscowe pojawiają się okresowo. Zapalenie zanikowe występuje głównie u osób starszych i objawy nasilają się w warunkach suchego i gorącego powietrza. Wydzielina może prowadzić do nawracającego odkrztuszania i wybudzania w nocy. Istotne jest wykluczenie nowotworu w nosowej części gardła.

Zapalenie przerostowe charakteryzuje pogrubienie i zaczerwienienie błony śluzowej z widocznymi powiększonymi grudkami chłonnymi. Objawy podobne do zapalenia prostego mogą prowadzić do częstego odkrztuszania i nasilenia odruchu wymiotnego. Leczenie polega głównie na wyeliminowaniu przyczyny i stosowaniu miejscowych środków takich jak roztwory jodyny lub azotanu srebra. Inhalacje nawilżające, roztwory oleiste oraz unikanie alkoholu i nikotyny również mogą przynieść ulgę.