Owsica to schorzenie jelita grubego wywołane przez owsica ludzkiego.

Owsica ludzka jest robakiem występującym u ludzi. Zakażenie następuje po połknięciu jaj, które mogą również dostać się do jamy ustnej drogą inhalacji. Po opuszczeniu jaj w dwunastnicy, larwa przechodzi do jelita grubego, gdzie rośnie i dojrzewa. Dorosłe owsiki są widoczne gołym okiem - samica osiąga długość 8–13 mm, a samiec 2–5 mm. Zapłodniona samica przemieszcza się w kierunku odbytu, gdzie nocą składa nawet do 17 000 jaj dziennie, które dojrzewają w ciągu 6 godzin. Świąd okolic odbytu powoduje drapanie, przenosząc jaja na ręce, a stamtąd do jamy ustnej chorego (autoinfekcja), a także na przedmioty, które mogą stać się źródłem infekcji dla innych osób.

Zakażenie owsikami następuje głównie poprzez bezpośredni kontakt, a także poprzez skażone przedmioty codziennego użytku. Może dojść do zarażenia poprzez autoinwazję, czyli drapanie okolic odbytu, lub poprzez retroinwazję, gdy larwa dostaje się do przewodu pokarmowego. Wśród czynników zwiększających ryzyko zarażenia są złe warunki sanitarno-higieniczne, praca w żłobku, przedszkolu, oraz owsica u współmieszkańca.

Okres inkubacji owsików wynosi od 2 do 8 tygodni, a osoba zakażona może zarażać innych przez cały czas wydalania jaj. W zależności od warunków środowiskowych, jaja owsików mogą być zakaźne przez pewien czas. Jaja są odporne na działanie chloru.

Owsica jest rozpowszechniona na całym globie, głównie u młodych dzieci. Jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych w krajach rozwiniętych, niezależnie od warunków społeczno-ekonomicznych, jednak lepsza higiena może zmniejszyć liczbę zachorowań. W Polsce owsik jest najpowszechniejszym pasożytem u dzieci (około 16% dzieci w wieku 7 lat jest zarażonych).

Zakażenie zazwyczaj nie daje żadnych objawów.

Główne symptomy obejmują:

• świąd okolic odbytu, szczególnie w nocy
• niepokój i płaczliwość u dzieci
• zaburzenia snu

Czasami mogą wystąpić utrata apetytu, drażliwość lub wtórne zakażenia bakteryjne skóry w okolicach odbytu. Rzadko owsiki mogą powodować zapalenie żeńskich narządów płciowych, układu moczowego lub przewlekłe zapalenie otrzewnej miednicy mniejszej.

Owsiki mają wygląd przypominający delikatne, białe nici, które można zauważyć w kale lub w okolicach odbytu. Są one szczególnie widoczne gołym okiem u samic, które osiągają długość od 8 do 13 mm.

Charakterystyczne dla owsików są ich jaja, które przypominają ziarna kawy (wewnątrz larwa zwinęta w jaju tworzy charakterystyczną podłużną bruzdę). Jaja te są niewidoczne dla zwykłego oka.

Diagnozowanie opiera się na wykryciu jaj pasożyta pod mikroskopem w próbce pobranej z okolic odbytu. Materiał do analizy jest pobierany rano, za pomocą specjalnej taśmy celofanowej naklejanej na skórę w okolicy odbytu. Po wysłaniu do laboratorium, próbka jest badana pod mikroskopem. Powtarzanie badania w ciągu kilku kolejnych dni zwiększa pewność wyniku. Standardowe badanie stolca nie jest skuteczne w diagnozie owsicy, ponieważ jaja pasożyta nie znajdują się w kale.

Ogólne zalecenia obejmują regularne sprzątanie mieszkania (usuwanie kurzu), codzienną zmianę bielizny osobistej, częstą zmianę pościeli i ręczników (należy je prać w gorącej wodzie), przycinanie paznokci oraz codzienny poranny prysznic (który usuwa większość jaj ze skóry).

Skutecznym działaniem ograniczającym autoinwazję jest również codzienne poranne mycie okolicy odbytu ciepłą wodą z mydłem.

Dodatkowo lekarz może zlecić leki przeciwpasożytnicze – zazwyczaj pyrantel, mebendazol albo albendazol – które należy przyjąć jednorazowo doustnie. Leczenie powinno być powtórzone po 2 tygodniach ze względu na częste ponowne zarażenia (tzw. reinwazje). Nawroty należy leczyć tak samo jak pierwsze zarażenie. Ważne jest również, aby jednocześnie leczyć wszystkich współmieszkańców i osoby z bliskiego kontaktu. W dniu leczenia konieczne jest dokładne posprzątanie mieszkania oraz zmiana bielizny osobistej i pościeli.

W zapobieganiu infekcji owsicą bardzo istotna jest odpowiednia higiena, takie jak:

• Regularne mycie rąk ciepłą wodą z mydłem przed posiłkami oraz po skorzystaniu z toalety.
• Unikanie obgryzania paznokci i drapania okolicy odbytu.
• Mycie owoców i warzyw przed ich spożyciem.
• Unikanie spożywania pokarmów pochodzących z nieznanych źródeł.