Mózgowe porażenie dziecięce to zróżnicowana grupa chorób, które powodują zaburzenia poruszania się. Objawy mogą być różnorodne, od problemów z chodzeniem po trudności w posługiwaniu się rękami. Choroba wynika z uszkodzenia tkanki mózgowej w okresie wczesnego rozwoju, które nie jest postępujące.

Możliwe przyczyny to m.in. niedotlenienie, infekcje czy urazy. Nie ma możliwości naprawienia uszkodzonej tkanki, ale mózg może wykazywać plastyczność i próbować przejąć funkcje uszkodzonej tkanki. Rehabilitacja jest kluczowa w minimalizowaniu skutków uszkodzenia. Częstość występowania choroby wynosi około 2 przypadki na 1000 urodzeń i nie uległa zmianie przez ostatnie dekady.

Rodzice mogą mieć trudności z rozpoznaniem objawów choroby u małego dziecka. Charakterystyczne cechy mózgowego porażenia dziecięcego obejmują zaburzenia ruchu, które stają się bardziej zauważalne wraz z rozwojem dziecka. Obserwacja dokonana przez specjalistę może pomóc w wczesnym rozpoznaniu choroby i w rozpoczęciu terapii. Grupa ryzyka obejmuje m.in. wcześniaków, dzieci urodzone z cechami zamartwicy oraz dzieci urodzone z bardzo niską masą ciała.

Objawy, które zazwyczaj zauważają rodzice, to brak osiągnięcia umiejętności stabilizacji głowy i tułowia, brak umiejętności siedzenia i chodzenia w oczekiwanym wieku. Asymetryczne ułożenie zdrowego niemowlęcia może występować do około 3 miesiąca życia. W przypadku dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, często występują również inne problemy, takie jak zaburzenia słuchu, wzroku, niepełnosprawność intelektualna, padaczka czy problemy z karmieniem. W razie potrzeby można zastosować specjalne zaopatrzenie ortopedyczne, terapie ruchowe lub interwencje operacyjne. Należy również zwrócić uwagę na odpowiednie żywienie dziecka oraz rozwijanie umiejętności komunikacji, szczególnie u dzieci z zaburzeniami ruchowymi.

Jeśli rodzice lub lekarz podejrzewają u dziecka mózgowe porażenie dziecięce, zaleca się rozpoczęcie rehabilitacji bez czekania na oficjalne potwierdzenie diagnozy. W równoległym procesie planuje się również diagnostykę, jeśli nie została jeszcze przeprowadzona. Dodatkowo, konieczne są konsultacje dotyczące kontroli słuchu, wzroku, oceny neurologicznej oraz oceny przeprowadzonej przez psychologa, logopedę i ortopedę.

Określenie diagnozy jest zadaniem lekarza neurologa we współpracy z innymi specjalistami. Podczas ustalania diagnozy brane są pod uwagę dane z historii choroby, jak również obserwacje przebiegu choroby i wyniki badań dodatkowych, takich jak obrazowanie mózgu. Podejrzenie choroby może pojawić się już po pierwszej wizycie pacjenta, jednak ostateczne potwierdzenie wymaga czasu i analizy wielu informacji. Warto zauważyć, że samo postawienie diagnozy nie określa stopnia niepełnosprawności dziecka, ponieważ stan ten może być bardzo zróżnicowany - od całkowitej samodzielności do potrzeby znacznej pomocy.

Aktualnie nie ma możliwości leczenia przyczynowego mózgowego porażenia dziecięcego, brak leków o udokumentowanej skuteczności mogących odwrócić istniejące uszkodzenia i przywrócić zdrową tkankę mózgu.

Jednak istnieje szansa na poprawę sprawności dziecka poprzez odpowiednie działania, aby osiągnęło jak najlepsze rezultaty z uwzględnieniem zakresu uszkodzenia mózgu. Efekty terapii zależą nie tylko od wybranej metody rehabilitacji, lecz głównie od stopnia uszkodzenia funkcji mózgu.

Istotne jest systematyczne i wieloprofilowe podejście do opieki nad dzieckiem, terapia dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości oraz stosowanie jej w długim okresie czasu. Ważne jest zachowanie umiaru w dawaniu zbyt dużej ilości pracy, aby nie przeciążać dziecka. Dobrze jest, gdy dziecko ma stałego lekarza, wymienianego pediatrę, lekarza rehabilitacji lub neurologa, który koordynuje terapię i ocenia jej efekty.

W leczeniu ruchowym dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym stosuje się różne metody i techniki, takie jak metoda NDT-Bobath, metoda nauczania kierowanego wg Petö, metoda rehabilitacji ruchowej wg Voity, zaopatrzenie ortopedyczne (łuski, buty, wózki, siedziska, pionizatory), podawanie toksyny botulinowej, ćwiczenia z użyciem lokomatu i sprzętu armeo, kombinezonów, hydroterapia, hipoterapia, dogoterapia, delfinoterapia i zabiegi operacyjne w zakresie ortopedii.

Mózgowe porażenie dziecięce to przewlekła choroba, która towarzyszy pacjentowi przez wiele lat i ogranicza jego zdolności ruchowe. Dla pacjentów zależy to od stopnia samodzielności, jaką udało im się osiągnąć. W przypadku poważnych postaci choroby, wymagają oni pomocy w codziennych czynnościach życiowych. Natomiast przy łagodniejszych postaciach i odpowiednim rozwoju intelektualnym, pacjenci mogą podjąć pracę zawodową, przy odpowiednich dostosowaniach.

Niezależnie od stopnia niepełnosprawności, każde dziecko z mózgowym porażeniem dziecięcym stanowi ważny członek swojej rodziny i społeczności, w której żyje. Choroba ta wpłynie na życie codzienne rodziny, dlatego istotne jest zaspokajanie potrzeb każdego z jej członków. Warto odpowiednio zorganizować obowiązki, skorzystać z pomocy placówek takich jak przedszkola czy ośrodki rehabilitacyjne. Dziecko przez wiele lat będzie potrzebować wsparcia swoich bliskich, dlatego istotne jest, aby rodzice czy opiekunowie dbali również o siebie, o swoje zdrowie psychiczne, fizyczne i zawodowe. Przewlekła choroba dziecka i jego niepełnosprawność stanowią trudne wyzwanie dla rodziny, ale mogą również nadać nowy sens życiu ich najbliższych.