Przepukliną pachwinową określamy jako miękki guzek w pachwinie, który u dziewcząt schodzi w kierunku wargi sromowej większej, a u chłopców w kierunku moszny.

Worek przepuklinowy, zwany także uchyłkiem pochwowym otrzewnej, jest niezarośniętym uchyłkiem otrzewnej, który przechodzi przez kanał pachwinowy i dociera do podstawy wargi sromowej większej u dziewczynek oraz do moszny u chłopców. Uchyłek pochwowy otrzewnej z reguły zamyka się po 20. tygodniu ciąży. Jeśli nie dojdzie do zarośnięcia, mogą do niego wnikać narządy jamy brzusznej, stanowiące zawartość przepukliny pachwinowej - najczęściej u chłopców są to pętle jelita cienkiego, a u dziewczynek jajnik.

W rzadszych przypadkach zawartość przepukliny może być tworzona przez jelito grube, wyrostek robaczkowy lub luźny fragment ściany pęcherza moczowego.

Przepuklina pachwinowa stanowi główny defekt wrodzony u dzieci i jest operacją planowaną, często wykonywaną u dzieci. Występuje u 3-4,5% niemowląt, częściej u chłopców niż u dziewczynek. U wcześniaków ryzyko jest większe przy mniejszej wadze urodzeniowej ze względu na niedokonane zamykanie uchyłku pochwowego otrzewnej. U niemal 40% wcześniaków o masie poniżej 1000 g uchyłek ten pozostaje otwarty.

Objawem przepukliny pachwinowej u dzieci jest pojawienie się miękkiego guzka powyżej pachwiny u dziewczynek w okolicach wzgórka łonowego w stronę wargi sromowej większej, a u chłopców na granicy wzgórka łonowego i moszny. Guzek zazwyczaj powiększa się przy płaczu, krzyku dziecka lub podczas kaszlu, gdy zwiększa się ciśnienie w obrębie jamy brzusznej. Mimo że te czynniki sprzyjają ujawnieniu się przepukliny pachwinowej, nie są odpowiedzialne za jej powstanie. Przepuklina pachwinowa u dziecka jest wrodzona i zaliczana jest do wad wrodzonych. Wypukłość cofa się, gdy dziecko się uspokoi, na przykład podczas snu, lub przy delikatnym ucisku np. podczas kąpieli.

Najpoważniejszym komplikacją przepukliny pachwinowej jest jej uwięźnięcie. U chłopców najczęściej uwięźnięte są pętle jelita cienkiego w worku przepuklinowym. Nagromadzenie treści powoduje znaczne powiększenie worka przepuklinowego, a napięty pierścień kanału pachwinowego może uniemożliwić cofnięcie zawartości do jamy brzusznej, co prowadzi do stanu określanego jako uwięźnięcie przepukliny. Uwięźnięta przepuklina pachwinowa powoduje objawy niedrożności jelita z powodu ucisku i niedokrwienia. Dziecko wtedy może być niespokojne, odrzucić jedzenie lub zwymiotować. Wyczuwalny guzek w pachwinie staje się twardy i bolesny przy ucisku. Trwałe niedokrwienie uwięzionej pętli jelita może prowadzić do martwicy i rozwoju ogólnego zakażenia (sepsy). U dziewczynek uwięźnięty w przepuklinie jajnik może ulec martwicy, jeśli nie zostanie w odpowiednim czasie odprowadzony do jamy brzusznej, a naczynia krwionośne do i od jajnika ulegną skręceniu lub zaciśnięciu.

Jeśli nie dochodzi do uwięźnięcia przepukliny, to z rozwojem dziecka worek przepuklinowy powiększa się, a gromadzące się w nim okresowo pętle jelitowe mogą powodować dyskomfort. U wcześniaków może wystąpić częściowa niedrożność jelit z wzdęciem brzucha i okresowymi wymiotami.

Stwierdzenie delikatnego guzka w okolicy pachwinowej z charakterystycznym "szmerem" podczas ucisku i zanikaniem pod wpływem ucisku wskazuje na wolną przepuklinę pachwinową. W takiej sytuacji zaleca się planową wizytę u lekarza dziecięcego lub pediatry w najbliższych dniach. Jeśli pojawią się objawy sugerujące możliwość uwięźnięcia przepukliny, należy natychmiast zgłosić się z dzieckiem do lekarza dziecięcego (poradnia chirurgiczna, oddział ratunkowy szpitala, izba przyjęć, opieka całodobowa).

Objawy wskazujące na uwięźnięcie przepukliny pachwinowej obejmują: - u dziewczynek sprężysty guzek na granicy wzgórka łonowego i wargi sromowej większej. Jeśli guzka nie da się odprowadzić, konieczna jest natychmiastowa wizyta u chirurga; - jeśli u chłopca przepuklina nie ulega samoistnemu odprowadzeniu, można spróbować odprowadzenia jej po uspokojeniu dziecka lub podczas kąpieli, kiedy mięśnie brzucha stają się bardziej rozluźnione. Jeśli guzek jest twardy, nie udaje się go odprowadzić, a dziecko jest niespokojne lub płacze, może to oznaczać uwięźnięcie przepukliny. W takim przypadku należy natychmiast udać się z dzieckiem do lekarza dziecięcego.

Dłuższy czas niespokoju dziecka (kilka godzin), pojawienie się wymiotów wskazuje na niedrożność przewodu pokarmowego i jest sygnałem do pilnej operacji. W przypadku podejrzenia uwięźnięcia przepukliny nie należy karmić i poić dziecka, gdyż pełny żołądek może spowodować zachłyśnięcie treścią żołądkową podczas znieczulenia, co może prowadzić do poważnego zapalenia płuc.

Podczas badania małego pacjenta w pozycji stojącej (albo trzymanego pionowo przez opiekuna w przypadku niemowląt), lekarz może zauważyć pojawienie się delikatnego guzka w okolicy pachwinowej albo powiększenie się worka mosznowego. Gdy dziecko leży, guzek ten łatwo można odgnać do jamy brzusznej. W przypadku uwięzionej przepukliny pachwinowej guzek jest twardy i bolesny, a skóra nad nim może być zaczerwieniona. Podczas badania w okolicy pachwinowej czasem nie widać wypuklenia, ale lekarz może wyczuć wrota przepukliny w postaci szerokiego pierścienia pachwinowego wewnętrznego. Jeśli przepuklina pachwinowa pojawi się raz i nie będzie miała objawów podczas badania fizykalnego, można podejrzewać niezamknięty uchyłek otrzewnej na podstawie badania USG.

Rozpoznanie przepukliny pachwinowej jest sygnałem do konieczności podjęcia leczenia chirurgicznego. Natychmiastowej interwencji chirurgicznej wymagają dzieci z uwięźniętą przepukliną oraz dziewczynki z więzionym jajnikiem. W pozostałych przypadkach dziecko zakwalifikowane jest do leczenia planowego, najlepiej w ramach procedury "chirurgii jednego dnia" (co oznacza, że dziecko zostaje przyjęte do szpitala, poddane operacji, a po kilku godzinach wypisane do domu).

W przypadku rozpoznania przepukliny pachwinowej u noworodka, jeśli nie ma objawów uwięźnięcia, operację można odroczyć do ukończenia przez dziecko 3. miesiąca życia. Wtedy można bezpiecznie znieczulić ogólnie za pomocą maski, bez konieczności intubacji (czyli wprowadzenia rurki do tchawicy).

W dzisiejszych czasach stosuje się dwie metody operacyjnego leczenia. Pierwsza z nich polega na nacięciu skóry w obrębie pachwiny, otwarciu kanału pachwinowego, następnie wycięciu worka przepuklinowego, a następnie jego zaszyciu w miejscu wyjścia z jamy brzusznej.

Druga metoda to laparoskopia, gdzie kamerę wprowadza się przez pępek i pod kontrolą obrazu z kamery zamyka się worek przepuklinowy specjalnym szwem przez małe nacięcie skóry w pachwinie. Metodę tę zazwyczaj stosuje się u niemowląt powyżej 6. miesiąca życia oraz u starszych dzieci. Zaletą tej techniki jest możliwość zbadania i zoperowania drugiej strony w przypadku stwierdzenia otwartego uchyłku pęcherza otrzewnej.

Po operacji nawrót przepukliny pachwinowej występuje średnio u 2-4% dzieci poddanych operacji i jest częstszy u wcześniaków lub po zabiegu laparoskopowym. Rzadkim powikłaniem może być zakażenie rany operacyjnej, które występuje około 3% operowanych dzieci. Niewielkim prawdopodobieństwem jest uszkodzenie najądrza oraz naczyń doprowadzających do jądra, co może prowadzić do zaniku jądra lub zaburzonego wzrostu w późniejszych latach. Takie powikłania występują u mniej niż 1% dzieci poddanych operacji. Mogą również pojawić się krwiaki na skórze moszny po wycięciu przepukliny lub przejściowy obrzęk tkanek moszny.

Tak, zabieg usunięcia przepukliny pachwinowej prowadzi do całkowitego wyleczenia.

Rutynowo po zabiegu chirurgicznym stosuje się znieczulenie miejscowe. W przypadku bólu, dziecko otrzymuje leki przeciwbólowe doustnie lub doodbytniczo. Sutury używane podczas operacji są wchłanialne, więc nie ma konieczności usuwania szwów po operacji. Jeśli opatrunek jest czysty i nie przesiąka krwią, jest on utrzymywany przez 3 dni. W tym czasie nie zaleca się moczenia rany podczas kąpieli.

Po upływie tego czasu linijna rana pokryta jest strupem i można kąpać dziecko, pozostawiając ranę bez opatrunku. U starszych dzieci zaleca się ograniczenie aktywności ruchowej przez 1-2 tygodnie po operacji, ponieważ wysiłek może nasilać obrzęk moszny i okolicy rany operacyjnej, dlatego nie zaleca się jazdy na rowerze ani długotrwałego siedzenia.