Gruczoł krokowy, znany również pod nazwą stercz, jest narządem występującym u mężczyzn. Jego kształt i wielkość przypominają orzech włoski. Zlokalizowany jest tuż pod pęcherzem moczowym i otacza cewkę moczową. Jest odpowiedzialny za produkcję specjalnego płynu, który stanowi istotny składnik nasienia.

Po osiągnięciu około 45.–50. roku życia gruczoł krokowy zaczyna stopniowo zwiększać swoją wielkość, co potocznie określa się jako „przerost”. Fachowe określenie tego stanu to „łagodny rozrost stercza”, co oznacza, że nie jest to nowotwór złośliwy, a jedynie niegroźna zmiana. U niektórych mężczyzn może to prowadzić do problemów z oddawaniem moczu. Mimo że dokładna przyczyna tego procesu nie jest znana, wiadomo, że istotną rolę odgrywa męski hormon, testosteron.

Mężczyzna poniżej 50. roku życia ma średnią wielkość prostaty wynoszącą 44x32x38 mm, a objętość gruczołu wynosi średnio 28 cm3.

Po 60 roku życia średnie wymiary to 47x34x41 mm, a objętość 35 cm3.

U większości mężczyzn w wieku 75 lat można zauważyć powiększenie gruczołu krokowego, ale tylko połowa z nich doświadcza objawów, takich jak problemy z oddawaniem moczu.

Prostata, gdy się powiększa, może spowodować zwężenie cewki moczowej, co prowadzi do problemów z oddawaniem moczu.

Objawy takie jak słaby strumień moczu, słabnięcie strumienia u końca mikcji, opóźnienie w rozpoczęciu mikcji oraz uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza mogą wskazywać na powiększenie gruczołu krokowego.

Mogą również występować objawy podrażnienia pęcherza, takie jak częste oddawanie moczu i nagłe parcie na mocz.

Objawy mogą się nasilać z czasem i prowadzić do powikłań, takich jak zatrzymanie moczu, które może być całkowite lub częściowe.

Jeśli pojawią się trudności z oddawaniem moczu, nietrzymaniem moczu lub krwiomoczem, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub specjalistą z dziedziny urologii, jeśli jest się pacjentem w tej poradni. Nagłe całkowite zatrzymanie moczu wymaga natychmiastowego leczenia i należy jak najszybciej udać się do placówki medycznej, na przykład na oddział ratunkowy szpitala, do przychodni ratunkowej, do gabinetu urologicznego lub do lekarza rodzinnego. W sytuacji, gdy nie można samodzielnie zgłosić się do lekarza, warto wezwać zespół ratownictwa medycznego.

Lekarz podejrzewa przerost gruczołu prostaty na podstawie charakterystycznych problemów z oddawaniem moczu.

Wielkość oraz inne cechy gruczołu prostaty ocenia się poprzez badanie palcem wprowadzonym do odbytnicy (tzw. badanie per rectum). Ponadto zleca się wykonanie badania ogólnego moczu oraz pomiar stężenia we krwi swoistego antygenu sterczowego (PSA). Wielkość gruczołu prostaty można dokładniej ocenić poprzez wykonanie badania USG, gdy pęcherz jest dobrze wypełniony moczem.

Właściwym specjalistą w przypadku chorób gruczołu prostaty jest urolog. W zależności od rodzaju oraz nasilenia objawów decyduje on o konieczności dokładniejszych badań diagnostycznych, takich jak badania czynnościowe (badanie urodynamiczne) lub cystoskopia (wziernikowanie pęcherza moczowego).

W zależności od nasilenia problemów z oddawaniem moczu i rodzaju objawów, zmiany w stylu życia mogą być wystarczające lub może być konieczne sięgnięcie po leki lub interwencje chirurgiczne.

Zmiany w stylu życia, takie jak rzucenie palenia i ograniczenie spożycia kofeiny, często mogą przynieść poprawę, zwłaszcza gdy objawy są łagodne. Ważne jest również, aby kontrolować ilość spożywanych płynów, aby zapobiec częstym wizytom w toalecie. Regularne wizyty kontrolne u lekarza są niezbędne.

W przypadku bardziej dokuczliwych objawów, lekarz może zalecić przyjmowanie leków w celu poprawy odpływu moczu z pęcherza poprzez rozluźnienie mięśni dróg moczowych lub zmniejszenie stercza. Należy pamiętać, że preparaty ziołowe dostępne bez recepty nie zastępują leków zaleconych przez lekarza, ponieważ brak jest mocnych dowodów na ich skuteczność.

W przypadkach trudnych do leczenia farmakologicznego, zaleca się poddanie się leczeniu chirurgicznemu. Dotyczy to około 20-25% mężczyzn z przerostem gruczołu krokowego. Inne wskazania to kamica pęcherza moczowego, nawracający krwiomocz i nawracające zakażenia układu moczowego.

Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu nadmiaru tkanki gruczołu krokowego w celu przywrócenia odpływu moczu. Decyzja o technice chirurgicznej zależy od wielu czynników, takich jak doświadczenie lekarza, wielkość gruczołu krokowego i jego wpuklanie się do pęcherza. Najczęściej stosowane techniki chirurgiczne obejmują TURP, TUIP, usunięcie za pomocą lasera oraz prostatektomię. Istnieją także nowoczesne techniki minimalnie inwazyjne, takie jak niszczenie tkanki parą wodną i implantowanie stentów do cewki.

Gdy dochodzi do zatrzymania moczu, konieczne jest natychmiastowe wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego, aby umożliwić odpływ moczu. W tym samym czasie lekarz zaleca stosowanie leków w celu poprawy drożności cewki moczowej. Zazwyczaj po pewnym czasie urolog decyduje się na usunięcie cewnika i monitorowanie sytuacji. W przypadku kolejnego zatrzymania moczu, konieczne jest ponowne wprowadzenie cewnika i zazwyczaj uznaje się pacjenta za kandydata do leczenia chirurgicznego.

W przypadku niemożności wprowadzenia cewnika przez cewkę moczową, stosuje się procedurę znaną jako cystostomia, czyli wprowadzenie drenu do pęcherza przez skórę nad spojeniem łonowym (w dole brzucha).

Chociaż całkowite wyleczenie przerostu gruczołu krokowego jest niemożliwe, u większości mężczyzn występuje znacząca poprawa podczas stosowania leków zgodnie z zaleceniami lekarza.

Po operacji strumień moczu staje się silniejszy, jednak częste parcie na mocz może utrzymywać się przez pewien czas, zanim stopniowo ustąpi. Ze względu na postępujący proces powiększania się gruczołu krokowego, około 10% mężczyzn może potrzebować kolejnej operacji w ciągu 5 lat po pierwszej.

Po operacji TURP zostawia się cewnik w pęcherzu, aby zapewnić swobodny przepływ moczu i ewentualnych skrzepów krwi. Za pomocą cewnika można również płukać pęcherz, jeśli pojawią się w nim skrzepy krwi lub pozostałości tkanek. Przed wypisem do domu usuwa się cewnik i sprawdza, czy proces oddawania moczu przebiega prawidłowo. Jeśli nie, ponownie wkłada się cewnik i ustala termin wizyty kontrolnej po kilku dniach. Rzadko konieczne jest utrzymywanie cewnika przez dłuższy czas.

Zmęczenie oraz lokalny dyskomfort są naturalne przez 1–2 tygodnie po operacji TURP, jak również może wystąpić obecność krwi lub skrzepów w moczu.

Powrót do pełni sił może zająć nawet do 4 tygodni.

Przez 3–4 tygodnie powinno się unikać podnoszenia ciężarów, przesuwania lub transportowania przedmiotów o dużej wadze oraz powinno się unikać wysiłku fizycznego. Można spacerować, co jest zalecane, ponieważ zmniejsza ryzyko powikłań zakrzepowych. W tym czasie zaleca się picie dużej ilości wody, aby duża ilość moczu płukała pęcherz i cewkę z pozostałości po operacji. Zazwyczaj po 4 tygodniach można wrócić do normalnych aktywności życiowych. Powrót do pracy zależy od charakteru wykonywanej pracy, czyli od stopnia fizycznego wysiłku wymaganego. Najszybciej można wrócić do pracy biurowej, a do prac fizycznych zazwyczaj po 3–4 tygodniach. Aktywność seksualna bez dyskomfortu jest zazwyczaj możliwa również po 3–4 tygodniach.

Należy skonsultować się z lekarzem, jeśli po operacji TURP pojawią się objawy jak:

• gorączka
• silny ból podczas oddawania moczu
• trudności z oddaniem moczu
• obecność dużej ilości krwi lub skrzepów w moczu.

Mężczyźni z przerostem stercza powinni regularnie konsultować się z urologiem, przyjmować zalecane leki oraz kontynuować ich stosowanie pomimo poprawy stanu zdrowia. Należy również zgłaszać się na planowane badania kontrolne.

Aktualnie nie ma znanych sposobów zapobiegania rozrostowi gruczołu krokowego. Ważne jest, aby nie bagatelizować początkowych objawów choroby, co może pomóc uniknąć poważnych konsekwencji (np. zatrzymanie moczu, nefropatia zaporowa). Ryzyko raka prostaty nie jest większe u mężczyzn z rozrostem gruczołu krokowego niż u tych bez tego rozrostu.