Przeszczepienie wątroby jest realizowane zwykle u pacjentów, u których inne terapie wątroby nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.

Wskazania do przeszczepienia obejmują między innymi: wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (najczęstszym wskazaniem jest WZW typu C), marskość wątroby poalkoholowa, nowotwory wątroby, choroby wątroby o nieznanej przyczynie (np. kryptogenna marskość wątroby), cholestatyczne choroby wątroby, ostra niewydolność wątroby, ciężkie zatrucia o nieodwracalnym przebiegu, choroby metaboliczne (np. hemochromatoza, choroba Wilsona), autoimmunologiczne choroby wątroby, torbielowatość wątroby, oraz urazy wątroby bez możliwości wyleczenia chirurgicznego.

Istnieją również przeszkody uniemożliwiające przeszczepienie wątroby. Osoby, którym zabieg nie da możliwości długotrwałego przeżycia, nie kwalifikują się do przeszczepienia.

Inne przeciwwskazania obejmują:

• ciężkie zakażenia ogólnoustrojowe
• zaawansowaną niewydolność krążenia lub układu oddechowego
• rozproszony rak wątrobowokomórkowy (z przerzutami poza wątrobą)
• uzależnienia (narkotyki, alkohol).

Kwalifikacja do przeszczepienia wątroby oraz dobór odpowiedniego momentu stanowią duże wyzwanie. Zapotrzebowanie na narządy przeszczepialne jest duże, ale dostęp do nich jest ograniczony.

Potencjalny biorca wątroby poddawany jest wnikliwym badaniom laboratoryjnym i obrazowym. Dokonywana jest ocena takich parametrów jak stężenie bilirubiny i albumin w surowicy, wskaźniki krzepnięcia krwi, wiek chorego oraz obecność objawów takich jak uporczywy świąd czy obrzęki.

Na podstawie wyników badań dokonuje się oceny rokowania u pacjentów, którzy są kandydatami do zabiegu. Istnieją odpowiednie skale i kryteria służące do tego celu, które mogą być specyficzne dla danej jednostki chorobowej. Inne skale określają pilność przeprowadzenia operacji i koncentrują się przede wszystkim na ocenie powikłań marskości wątroby.

Czy osoba cierpiąca na chorobę alkoholową może zostać zakwalifikowana do przeszczepienia wątroby?

Nadużywanie alkoholu jest częstą przyczyną marskości i niewydolności wątroby, jednak osoby, które co najmniej pół roku są abstynentami i u których można wykluczyć nieudane zaprzestanie spożywania alkoholu, mogą zostać zakwalifikowane do przeszczepienia wątroby pod warunkiem, że posiadają wsparcie społeczne i psychiatryczne.

Wykonanie przeszczepu wątroby jest niezwykle skomplikowane. Operacja ta wymaga usunięcia chorej wątroby, przywrócenia prawidłowego ukrwienia narządu w obliczu występowania krążenia obocznego oraz radzenia sobie z zaburzeniami krzepnięcia krwi i niedoborem płytek krwi.

Najczęściej przeprowadza się przeszczepienie wątroby od zmarłego dawcy. Przed przeszczepem, zespół lekarzy, niezwiązanym z lekarzem transplantologiem, dwukrotnie potwierdza śmierć mózgu dawcy.

Procedury przeszczepiania wątroby różnią się w zależności od doświadczenia placówki medycznej oraz pierwotnej choroby (np. hepatektomia z odcięciem odcinka żyły głównej dolnej, hepatektomia z zachowaniem tego naczynia). Szczegóły operacji są dostosowywane do specyfiki anatomicznej, takich jak zmienności unaczynienia tętniczego i stan naczyń. W niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie dróg żółciowych biorcy, co wpływa na rodzaje stosowanych zespoleń.

Istnieją również nietradycyjne metody przeszczepiania wątroby, stosowane głównie u dzieci, takie jak przeszczepienie części wątroby czy przeszczepienie od żywego dawcy. Powikłania dotyczą około 15% dawców. Inne techniki to tzw. przeszczepy wspomagające, podczas których wszczepiany jest dodatkowo prawy lub lewy płat wątroby.

Szanse na całkowite wyleczenie i długotrwałe przeżycie po przeszczepieniu wątroby wynoszą około 70–80%.

Prognoza zależy od rodzaju choroby oraz wystąpienia ewentualnych powikłań. U kilku procent pacjentów po przeszczepieniu mogą pojawić się poważne komplikacje, które czasami wymagają kolejnego zabiegu. Mogą wystąpić m.in. krwawienia, zakrzepice naczyń, nawroty choroby (np. nawroty raka, chorób autoimmunologicznych) oraz inne ogólnoustrojowe powikłania, jak zakażenia, zaburzenia krzepnięcia, zaburzenia oddychania, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia nerek. Po przeszczepieniu możliwe jest także odrzucenie przeszczepionej wątroby, ale nie oznacza to, że narząd nie będzie działał poprawnie. Ostre odrzucenie, które występuje po operacji, leczy się skutecznie lekami immunosupresyjnymi. Większym problemem jest przewlekłe odrzucanie, które może prowadzić do utraty przeszczepionej wątroby, chociaż jest to bardzo rzadkie.

Osoby po przeszczepieniu wątroby są monitorowane pod kątem funkcjonowania narządu oraz ewentualnych powikłań. Zazwyczaj po kilku dniach pobytu na oddziale intensywnej terapii funkcje wątroby oraz innych układów ustabilizowują się, co pozwala na przeniesienie pacjentów na oddział chirurgiczny. Po około dwóch tygodniach hospitalizacji pacjentów można wypisać do domu.

Po przeszczepieniu wątroby konieczne staje się zastosowanie leczenia immunosupresyjnego, mającego na celu osłabienie reakcji układu odpornościowego i zapobieganie odrzuceniu przeszczepu. W terapii stosuje się różne leki, takie jak glikokortykosteroidy, azatiopryna, mykofenolan mofetylu, cyklosporyna, takrolimus oraz przeciwciała przeciw antygenowi CD3. Dodatkowo pacjenci poddani immunosupresji wymagają profilaktyki przeciw zakażeniom wirusowym i grzybiczym.

Po zabiegu przeszczepienia ważne jest regularne poddawanie się kontrolnym badaniom oraz natychmiastowe zgłaszanie jakichkolwiek niepokojących objawów lekarzowi. Konieczne jest również zachowanie abstynencji od alkoholu oraz rezygnacja z palenia papierosów.