Najliczniejszą grupą nowotworów złośliwych skóry są raki skóry, które stanowią różnorodną kategorię nowotworów. Raki skóry zajmują pierwsze miejsce w statystykach chorób onkologicznych skóry. W ostatnim czasie zauważa się wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe skóry, głównie na raka podstawnokomórkowego, kolczystokomórkowego oraz czerniaka. Wiąże się to z dużymi kosztami opieki zdrowotnej, zwłaszcza w przypadku czerniaka, który wiąże się z wysoką umieralnością. Nowotwory złośliwe skóry różnią się pod względem objawów, przebiegu, leczenia i rokowania. Specyficznym rodzajem nowotworu złośliwego skóry jest czerniak.

Rak podstawnokomórkowy, znany również jako rak podstawnokomórkowy, to jedna z najczęstszych postaci raka skóry. Jest to nowotwór o miejscowym charakterze, rozwijający się powoli i naciekający pobliskie tkanki, mogący powodować zniszczenie tkanki otaczającej. Ten rodzaj raka bardzo rzadko daje przerzuty, zdarzają się one jedynie w jednym przypadku na 4000 zachorowań. Zazwyczaj rak podstawnokomórkowy występuje u osób starszych. Objawem tego rodzaju raka jest guzek o błyszczącej, gładkiej powierzchni przypominający perełkę. Guzek może powoli rozrastać się do wewnątrz, tworząc większą zmianę. Najczęściej rak podstawnokomórkowy lokalizuje się na twarzy, głównie na czole, w okolicach oczu i nosa, a także na plecach, rzadziej na kończynach. Wyróżnia się kilka odmian tego rodzaju raka skóry.

Najczęstszą postacią jest postać guzkowa, charakteryzująca się spoistym guzkiem o lśniącej, perłowej powierzchni, często z teleangiektazjami (poszerzonymi naczyniami krwionośnymi). Jest to forma raka o dużej złośliwości, mogąca doprowadzić do znacznego uszkodzenia twarzy, oczodołów oraz infiltracji do mózgu. Rzadką, ale bardziej agresywną formą jest rak podstawnokomórkowy wrzodziejący, charakteryzujący się obwodowym wzrostem, nacieczeniem i drążeniem w głąb, z uszkodzeniem mięśni, kości i chrząstek. Rak podstawnokomórkowy może rozwijać się z wcześniejszych stanów przedrakowych, takich jak rogowacenie słoneczne, lub pojawić się w zdrowej skórze.

Rak skóry typu kolczystokomórkowego to rzadkie nowotwory, które najczęściej pojawiają się u osób starszych. Jest to nowotwór agresywny, który ma skłonność do naciekania podłoża i przerzutów. Może rozwijać się z stanów przedrakowych, takich jak rogowacenie słoneczne i róg skórny, głównie w okolicach nosa, oczodołów, narządów płciowych i powiek. Objawy, na które należy zwrócić uwagę, to gwałtowny wzrost guza, stwardnienie, owrzodzenia i krwawienia. W przypadku zmian wywodzących się z rogowacenia słonecznego, ryzyko przerzutów jest mniejsze niż w przypadku zmian rozwijających się na podłożu owrzodzeń czy stanów zapalnych.

Rak brodawkujący to rodzaj raka kolczystokomórkowego, który występuje głównie na narządach płciowych, w jamie ustnej i na stopach. Wyróżnia go obecność wirusów brodawczaka ludzkiego HPV 6 i HPV 11. Ryzyko rozwoju raka brodawkującego w jamie ustnej zwiększa się przy używaniu tytoniu, natomiast w przypadku raka na stopie ważną rolę mogą grać urazy. Ten rodzaj raka cechuje się wolnym wzrostem, powierzchnią pokrytą masami rogowymi i zazwyczaj nie daje przerzutów.

Przypuszcza się, że nowotwory skóry stanowią od 8 do 10 procent wszystkich nowotworów złośliwych, z czego 70 do 80 procent to raki podstawnokomórkowe, a około 20 procent to raki kolczystokomórkowe. Choroby te są częściej diagnozowane w krajach o dużym nasłonecznieniu, takich jak Australia czy południowe regiony Stanów Zjednoczonych. Wielu badaczy zauważa ciągły wzrost liczby zachorowań na raki skóry (raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego) w krajach europejskich.

Wczesne raki podstawnokomórkowe mogą być łagodne i trudne do zidentyfikowania. Często manifestują się jako niewielkie guzki z rozszerzonymi naczyniami krwionośnymi. Mogą one być wypukłe, perłowe, powoli rosnące guzki, które ostatecznie mogą krwawić i nie goić się.

Rozpoznanie raka kolczystokomórkowego opiera się na obecności powoli rosnącego guza lub owrzodzenia o nacieczonej podstawie i wyniosłych brzegach. Czasami może przypominać bliznę. Owrzodzenie i krwawienie to późne objawy nowotworu, które występują w przypadkach zaawansowanych. Przerzuty do węzłów chłonnych regionalnych (takich jak pachowe, pachwinowe lub szyjne) świadczą o zaawansowaniu choroby.

Jeśli zauważysz wymienione objawy, powinieneś skonsultować się z lekarzem rodzinnym, dermatologiem w twojej okolicy lub udać się do Regionalnego Centrum Onkologicznego w twoim województwie.

Rozpoznanie nowotworu skóry opiera się na obserwacji zmiany skórnej, również pod dermatoskopem oraz na badaniu histopatologicznym wyciętej zmiany lub czasem – fragmentu zmiany pobranego do analizy. Dodatkowo lekarz sprawdzi węzły chłonne w otoczeniu miejsca wystąpienia nowotworu.

Rokowanie zależy od lokalizacji, grubości, wielkości oraz stopnia złośliwości nowotworu. W przypadku raka podstawnokomórkowego szanse na wyleczenie się wynoszą ponad 95%. Większość miejscowych nawrotów tej choroby można skutecznie usunąć. Choć ten rodzaj nowotworu zazwyczaj nie daje przerzutów, istnieje ryzyko agresywnego przebiegu choroby z przerzutami, choć bardzo rzadko.

W przypadku raka kolczystokomórkowego rozwijającego się na skórze narażonej na promieniowanie UV, rokowanie jest na ogół dobre. Najbardziej złośliwe postaci tego nowotworu występują przy jego rozwoju na bliznach, miejscach przewlekłego stanu zapalnego lub na skórze podrażnionej. W przypadku zajęcia okolicznych węzłów chłonnych 5-letnie przeżycie notowane jest u 20-25% pacjentów. Zmiany na czerwieni wargowej, prąciu lub sromie mają gorsze rokowanie, jednak najbardziej niekorzystną lokalizacją uważa się błonę śluzową jamy ustnej.

1. Pacjent powinien regularnie odwiedzać lekarza po zabiegu operacyjnym, wizyty kontrolne są konieczne. Konieczne jest także samodzielne badanie skóry i zgłaszanie ewentualnych zmian lekarzowi.

2. Pacjentowi zaleca się wizyty kontrolne zgodnie z zaleceniami lekarza. Zwykle obejmują one kontrole w okresie po zabiegu operacyjnym, a następnie co 3 miesiące w ciągu pierwszego roku oraz co 6 miesięcy w ciągu kolejnych lat.

Ważne jest samobadanie, czyli oglądanie samodzielnie skóry przez pacjenta i w razie zauważenia niepokojących zmian niezwłoczne zgłoszenie się do lekarza.

Ze względu na to, że promieniowanie słoneczne stanowi główny czynnik sprzyjający występowaniu raka skóry, głównym celem zapobiegania jest zmniejszenie ekspozycji na promieniowanie UV. Można to osiągnąć poprzez stosowanie preparatów z filtrami przeciwsłonecznymi, noszenie odzieży ochronnej, ograniczenie czasu spędzanego na słońcu w godzinach największego nasłonecznienia i przebywanie w cieniu. W ciągu ostatnich 30 lat odkryto wiele mechanizmów, które mają wpływ na rozwój różnych typów raka skóry. Te odkrycia przyczyniły się do rozwoju środków ochronnych i chemoprewencyjnych, które pomagają w zapobieganiu nowotworom.

Chemioprewencja powstała na podstawie wiedzy o procesach kancerogenezy, biologii komórkowej oraz badań przesiewowych mających na celu wykrycie raka w początkowym stadium. Badania wykazały, że selen chroni przed rakiem podstawnokomórkowym, a retinoidy chronią przed rogowaceniem słonecznym. Coraz popularniejszą metodą zapobiegania raka skóry jest spożywanie polifenoli, takich jak te zawarte w zielonej herbacie, które charakteryzują się właściwościami antyoksydacyjnymi.

Najważniejszym elementem profilaktyki raka skóry jest unikanie promieniowania UV i ograniczenie czasu ekspozycji skóry na działanie bezpośrednich promieni słonecznych. Stosowanie preparatów przeciwsłonecznych jako pierwszej linii obrony przeciwnowotworowej oparte jest na wynikach badań przeprowadzonych u osób zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka, które wykazały, że regularne stosowanie produktów o szerokim spektrum ochrony pomaga zmniejszyć liczbę zmian skórnych związanych z promieniowaniem słonecznym.