Największą grupą nowotworów złośliwych skóry są raki skóry, które stanowią zróżnicowaną grupę chorób nowotworowych skóry. Raki skóry zajmują pierwsze miejsce w statystyce nowotworów skóry. Obecnie obserwuje się wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe skóry, głównie na raka podstawnokomórkowego, kolczystokomórkowego oraz czerniaka. Wiąże się to z dużymi kosztami opieki zdrowotnej, a w przypadku czerniaka - wysoką umieralnością. Nowotwory złośliwe skóry manifestują się różnymi objawami, przebiegiem, leczeniem i rokowaniem. Szczególnym typem nowotworu złośliwego skóry jest czerniak.

Rak podstawnokomórkowy to jedna z częstszych form nowotworów skóry, charakteryzująca się miejscowym rozrostem i niskim ryzykiem przerzutów. Objawia się perełkowatym guzkiem na skórze, zazwyczaj na twarzy.

Istnieje kilka odmian tego rodzaju raka, z których najczęstszą jest postać guzkowa. Rak podstawnokomórkowy może prowadzić do znacznego uszkodzenia tkanek otaczających, włącznie z mięśniami, kośćmi i chrząstkami. Może rozwijać się z stanów przedrakowych lub pojawić się w zdrowej skórze.

Rak płaskonabłonkowy () jest rzadko występującym nowotworem w porównaniu z rakiem podstawnokomórkowym. Jest częstszy u osób w średnim i starszym wieku. Charakteryzuje się szybkim wzrostem i dużą agresywnością, z tendencją do naciekania otaczających tkanek i przerzutów. Często rozwija się z stanów przedrakowych, takich jak rogowacenie słoneczne i róg skórny. Najczęstsze miejsca lokalizacji to granica błon śluzowych i skóry (np. wargi dolnej), nosa, oczodołów, narządów płciowych oraz powieki.

Objawami, które powinny budzić niepokój, są szybki wzrost guza, stwardnienie, owrzodzenia i krwawienia. Przebieg raka płaskonabłonkowego zależy od lokalizacji, rozległości i stopnia naciekania. Ryzyko przerzutów jest mniejsze w przypadku zmian pochodzących z rogowacenia słonecznego, a większe w przypadku występowania na podłożu owrzodzeń, blizn i stanów zapalnych.

Rak brodawkujący () to podtyp raka płaskonabłonkowego występujący na narządach płciowych, w jamie ustnej i na stopach. Występujący wirusy HPV 6 i HPV 11 mają związek z rozwojem tego typu raka. Palenie tytoniu jest istotnym czynnikiem ryzyka w przypadku raka brodawkującego w jamie ustnej, natomiast urazy są ważne przy raku na stopach. Ten rodzaj raka charakteryzuje się powolnym wzrostem i pokrytą masami rogowymi powierzchnią, zazwyczaj nie daje przerzutów.

Przyjmuje się, że nowotwory skóry stanowią około 8-10% wszystkich nowotworów złośliwych, z czego większość to raki podstawnokomórkowe, a pozostałe to raki kolczystokomórkowe. Choroby te występują częściej w krajach o dużym nasłonecznieniu, takich jak Australia czy południowe regiony Stanów Zjednoczonych. Wiele badaczy zauważa stale rosnącą liczbę zachorowań na raka skóry (zarówno podstawnokomórkowego, jak i kolczystokomórkowego) w krajach europejskich.

Raki skóry rozwijają się na skutek różnorodnych czynników, takich jak cechy osobnicze, rodzaj barwnika, wiek czy stan immunologiczny jednostki. Obecność dwóch rodzajów barwnika, eumelaniny i feomelaniny, może wpływać na podatność na nowotwory skóry. Dodatkowo, czynniki środowiskowe, w tym promieniowanie ultrafioletowe, odgrywają istotną rolę w powstawaniu nowotworów skóry. Badania wskazują, że zarówno UVB, jak i UVA mogą przyczyniać się do transformacji nowotworowej komórek skóry. Inne czynniki ryzyka to m.in. wirusy, substancje chemiczne, promieniowanie jonizujące, leki immunosupresyjne czy przewlekłe drażnienie skóry.

Wczesne nowotwory skóry złośliwe mogą przebiegać bezobjawowo i trudno je zidentyfikować. Często są to małe guzki z pojedynczymi poszerzonymi naczyniami krwionośnymi. Niechcianym objawem może być guzek o barwie perłowej, rosnący powoli, który w końcu ulega uszkodzeniu i krwawi (na przykład podczas golenia) i nie goi się.

Rak kolczystokomórkowy może być diagnozowany na podstawie obecności wolno rosnącego guza lub owrzodzenia z naciekiem i wyniosłymi brzegami. Zmiana może przypominać bliznę. Owrzodzenie i krwawienie są późnymi objawami nowotworu, które występują w zaawansowanych przypadkach. Obecność przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych (np. w okolicy pachowej lub pachwinowej) może również wskazywać na zaawansowanie choroby.

Jeśli pojawią się powyższe symptomy, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, dermatologiem w swojej okolicy lub Regionalnym Centrum Onkologicznym w odpowiednim województwie.

Diagnoza raka skóry jest ustalana przez obserwację zmiany na skórze, również pod dermatoskopem, oraz poprzez badanie histopatologiczne usuniętej zmiany lub sporadycznie - fragmentu zmiany pobranego do analizy. Specjalista oceni również węzły chłonne w okolicy, w której zlokalizowany jest nowotwór.

Wyleczenie raka skóry polega na chirurgicznym usunięciu guza wraz z marginesem zdrowych tkanek. Metoda kriochirurgiczna jest skuteczna w przypadku raków o wyraźnych granicach oraz guzów na powiekach, nosie i małżowinach. W przypadku trudności z wycięciem zmiany z odpowiednim marginesem stosuje się metodę skrawkową, czyli metodę Mohsa. Dodatkowo zaleca się terapię fotodynamiczną, maść 5-fluorouracylową lub imikwimod, radioterapię, chemoradioterapię, laser CO2, interferon oraz leki systemowe.

Rokowanie jest zależne od lokalizacji, wielkości i stopnia złośliwości nowotworu. W przypadku raka podstawnokomórkowego występuje możliwość wyleczenia w ponad 95% przypadków. Nawroty choroby można zazwyczaj usunąć bez większych problemów. Chociaż ten typ nowotworu rzadko daje przerzuty, istnieje ryzyko agresywnego przebiegu z przerzutami, chociaż bardzo rzadko.

W przypadku raka kolczystokomórkowego rozwijającego się na skórze narażonej na promieniowanie słoneczne, rokowanie jest dobre. Największe ryzyko złośliwości występuje w przypadku raka kolczystokomórkowego na bliznach, w miejscach przewlekłych stanów zapalnych lub drażnionych. Przy zajęciu węzłów chłonnych 5-letnie przeżycie wynosi około 20-25%. Zmiany na czerwieni wargowej, prąciu lub sromie mają gorsze rokowania, a najgorszą lokalizacją uważa się błonę śluzową jamy ustnej.

Pacjent powinien regularnie odwiedzać lekarza zgodnie z jego zaleceniami. Po zabiegu operacyjnym zaleca się wizyty kontrolne, co 3 miesiące w pierwszym roku i co 6 miesięcy w kolejnych latach. Samobadanie skóry jest również ważne, aby szybko zareagować na ewentualne niepokojące zmiany i skonsultować się z lekarzem.

Ze względu na to, że promieniowanie słoneczne jest głównym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi raka skóry, priorytetem jest ograniczenie ekspozycji na UV poprzez stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, noszenie odzieży ochronnej, ograniczenie czasu spędzanego na słońcu w najgorętszych godzinach dnia oraz zalecenie przebywania w cieniu. W ostatnich trzydziestu latach odkryto wiele mechanizmów wpływających na rozwój różnych nowotworów skóry, co przyczyniło się do opracowania środków ochronnych i chemioprewencyjnych, które pomagają w zapobieganiu nowotworom.

Chemioprewencja to obszar nauki wynikający z połączenia wiedzy z zakresu kancerogenezy, biologii komórkowej i badań przesiewowych w kierunku raka lub jego wczesnego wykrywania. Badania wykazały, że selen chroni przed rakiem podstawnokomórkowym, a retinoidy przed rogowaceniem słonecznym. Coraz bardziej popularnym sposobem zapobiegania nowotworom skóry jest spożywanie polifenoli, takich jak te zawarte w zielonej herbacie, które posiadają właściwości antyoksydacyjne.

Kluczowym elementem profilaktyki raka skóry jest unikanie promieniowania UV i minimalizacja eksponowania skóry na działanie bezpośredniego promieniowania słonecznego. Stosowanie preparatów przeciwsłonecznych jako pierwszej linii obrony przeciwko nowotworom jest oparte na wynikach badań klinicznych przeprowadzonych na osobach zwiększonego ryzyka zachorowania na raka, które wykazały, że regularne stosowanie produktów o szerokim spektrum ochrony zmniejsza liczbę zmian skórnych związanych ze słońcem.