Reaktywne zapalenie stawów, wcześniej znane jako zespół Reitera, to schorzenie zapalne stawów, które pojawia się po przebytej infekcji, zazwyczaj związanej z przewodem pokarmowym lub narządami płciowymi. Do zakażenia, które prowadzi do reaktywnego zapalenia stawów, najczęściej dochodzą pałeczki jelitowe, Campylobacter oraz chlamydie.

Odpowiedź miejscowego układu odpornościowego na bakterie lub ich fragmenty w stawach powoduje stan zapalny. Objawia się to zapaleniem pojedynczego lub kilku stawów, zazwyczaj asymetrycznie, głównie na kończynach dolnych.

Reaktywne zapalenie stawów może rozwinąć się u pacjentów, którzy wcześniej mieli infekcję wywołaną drobnoustrojami, które mają potencjał wywołania tego schorzenia.

Oznacza to, że odsetek osób, które mogą zachorować na reaktywne zapalenie stawów po przebyciu infekcji, jest niewielki. Na przykład, tylko 1–4 na każde 100 osób.

Zapalenie stawów reaktywne występuje około 6 tygodni po infekcji, głównym objawem jest ból i obrzęk pojedynczego stawu lub kilku stawów, najczęściej kończyn dolnych. Objawy są niesymetryczne i mogą towarzyszyć im ból pleców, krzyża, pośladków oraz ból pięt z ich obrzękiem. Na narządach płciowych mogą pojawić się zmiany w postaci pęcherzyków, nadżerek lub plamek razem z bólem przy oddawaniu moczu. Na podeszwach stóp pojawia się wysypka i nadmierne łuszczenie skóry, a na paznokciach mogą wystąpić zmiany. Objawy mogą dotyczyć także narządu wzroku, włączając zapalenie spojówek i zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej oka. Część pacjentów doświadcza też objawów ogólnych, takich jak złe samopoczucie, osłabienie i gorączka. W rzadszych przypadkach mogą pojawić się zmiany w sercu, zapalenie błon surowiczych, mikroskopowe zapalenie jelit oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Jeśli pojawią się symptomy reaktywnego zapalenia stawów, należy skonsultować się z lekarzem. Jeśli dolegliwościom towarzyszą objawy ogólne (gorączka, znaczne osłabienie), wizyta powinna być pilna. W przypadku problemów z widzeniem, światłowstrętu lub silnego bólu oka, należy natychmiast skonsultować się z okulistą.

Ostateczne diagnozowanie najczęściej wykonuje lekarz specjalista chorób reumatycznych po przeprowadzeniu badania pacjenta, zebraniu szczegółowego wywiadu oraz wyników dodatkowych testów.

W czasie wizyty lekarz będzie analizował objawy sugerujące stan zapalny stawu:

• uczucie bólu
• widoczne zaczerwienienie
• obrzęk
• większe ciepło
• ograniczenie ruchomości

• zmian skórnych
• zaczerwienienia oczu
• problemów ze wzrokiem
• bólów pleców.

Ważne jest, aby dokładnie opisać lekarzowi w jaki sposób infekcje mogły poprzedzać pojawienie się objawów. Szczególnie istotne jest zwrócenie uwagi na infekcje związane z:

• przewodem pokarmowym – biegunki, wymioty oraz
• narządami płciowymi – wydzielanie z cewki moczowej, świąd lub ból, nieprawidłowe wydzielanie z pochwy, ból podczas oddawania moczu.

Lekarz pierwszego kontaktu lub specjalista chorób reumatycznych wypisze listę podstawowych badań krwi. U osób z diagnozą reaktywnego zapalenia stawów zwykle zauważa się podwyższone wartości OB oraz stężenie białka C-reaktywnego (CRP), wskaźniki stanu zapalnego organizmu, zwiększoną liczbę leukocytów i płytek krwi, zmniejszone stężenie hemoglobiny. Oprócz tego lekarz zleci badania mikroorganizmów w kale, moczu i ewentualnie płynu pobranego z stawu w poszukiwaniu drobnoustrojów oraz badania serologiczne krwi, które wykryją obecność przeciwciał przeciwko konkretnym zarazkom. Lekarz zleci również test na obecność antygenu HLA-B27, który występuje u większości pacjentów z reaktywnym zapaleniem stawów.

Lekarz zleci również badania obrazowe, takie jak RTG, ultrasonografię lub rezonans magnetyczny. Pozwolą one na ocenę stanu zapalnego stawów kręgosłupa, kostnienia więzadeł i ścięgien. Badania rezonansu magnetycznego i ultrasonograficzne są bardziej czułe i wykrywają wczesne zmiany w błonie maziowej, ścięgnach, a także stawach krzyżowo-biodrowych (rezonans magnetyczny).

Sposób terapii reaktywnego zapalenia stawów zależy od stopnia zaawansowania schorzenia i rodzaju objawów obserwowanych u pacjenta. W początkowych fazach często stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne. Dodatkowo, w zależności od liczby zajętych stawów, podawane są kortykosteroidy zarówno miejscowo, jak i doustnie.

W przypadku braku skuteczności tych środków, wprowadza się leki reumatologiczne, znane również jako leki modyfikujące przebieg choroby, np. sulfasalazyna, metotreksat, azatiopryna lub sole złota. W sytuacjach bardziej zaawansowanych używa się leków biologicznych, takich jak infliksymab, etanercept i adalimumab.

Podczas terapii stosuje się również preparaty łagodzące objawy pozastawowe oraz zmiany skórne, a na błony śluzowe narządów płciowych nakłada się miejscowe maści i kremy, które prowadzą do złagodzenia zgrubienia naskórka i przyspieszenia jego złuszczania (np. preparaty salicylanów lub sterydowe maści). W przypadku objawów ocznych zalecane są krople z kortykosteroidami lub preparaty rozszerzające źrenice. W przypadku wykrycia aktywnego zakażenia drobnoustrojami potencjalnie wywołującymi reaktywne zapalenie stawów, terapia obejmuje stosowanie odpowiednich antybiotyków.

Istotnym elementem terapii jest ograniczenie aktywności fizycznej (np. chodzenia, w przypadku zajęcia stawów kończyn dolnych) i fizjoterapia.

Rokowanie w przypadku reaktywnego zapalenia stawów jest korzystne, większość pacjentów doświadcza ustąpienia choroby, nawet jeśli występują poważne zmiany.

Jednakże u około 15% pacjentów może dojść do niepełnosprawności ruchowej związanej z zajęciem stawów kończyn dolnych i kręgosłupa.

W bardzo rzadkich przypadkach u niektórych pacjentów mogą pojawić się powikłania związane z narządem wzroku - zaćma lub utrata wzroku.

Reaktywne zapalenie stawów to proces wtórny spowodowany wcześniejszą infekcją. Nie da się całkowicie uniknąć ryzyka infekcji, ale zaleca się prowadzenie zdrowego trybu życia. Częstą przyczyną reaktywnego zapalenia stawów jest zakażenie chlamydiami przenoszone m.in. drogą płciową, dlatego ważne jest stosowanie profilaktyki przeciwko takim infekcjom (unikanie przypadkowych partnerów seksualnych, używanie środków ochrony, takich jak prezerwatywy, itp.) oraz leczenie partnera seksualnego w przypadku zdiagnozowanej choroby.