Rzeżączka to powszechna choroba przenoszona drogą płciową, spowodowana przez bakterie Neisseria gonorrhoea.

Choroba ta może współistnieć z innymi infekcjami przenoszonymi drogą płciową i jest bardzo rozpowszechniona.

Do zakażenia dochodzi głównie poprzez bezpośredni kontakt seksualny, choć zakażenie drogą pozapłciową jest rzadkie.

Nie stwierdzono źródeł zakażenia poza organizmem ludzkim, ale chora matka może zarazić noworodka podczas porodu.

Czynniki ryzyka zakażenia to niezabezpieczone kontakty seksualne, obecność napletka u mężczyzn nieobrzezanych oraz inne choroby przenoszone drogą płciową, takie jak kiła.

Rzeżączka jest spowodowana przez bakterię Gram-ujemną znaną jako dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae; gonokok). Odróżnia się ona swoją niską odpornością na warunki zewnętrzne, takie jak wysychanie czy nawet niewielkie stężenia środków dezynfekcyjnych. To właśnie sprawia, że droga zakażenia jest głównie poprzez bezpośrednie kontakty seksualne.

Nieskomplikowane zakażenie rzeżączkowe u mężczyzn manifestuje się jako zapalenie cewki moczowej związanego z rzeżączką. Może towarzyszyć temu różna intensywność objawów, od bogatych do niewielkich, a nawet brakujących.

Zapalenie cewki moczowej związane z rzeżączką może wystąpić jako ostre zapalenie przedniej części cewki moczowej lub zapalenie tylnej części cewki moczowej.

Ostre zapalenie przedniej części cewki moczowej jest najczęstszym rodzajem rzeżączki u mężczyzn. Charakteryzuje się wydzieliną z cewki moczowej, która początkowo jest śluzowo-ropna, by potem stawać się ropną. U niektórych pacjentów śluzowo-ropna wydzielina może być mniej obfita lub jedynie śluzowa. W niektórych rzadkich przypadkach wydzielina może pojawiać się jedynie podczas ucisku na cewkę moczową lub po dłuższej przerwie w oddawaniu moczu, na przykład rano. Dołączają do tego objawy dysuryczne (częste, bolesne parcie na mocz, ból i pieczenie podczas oddawania moczu) oraz bóle podczas wzwodów. W ostrym okresie choroby ból w cewce moczowej może być bardzo intensywny, szczególnie podczas oddawania moczu. Ujście cewki moczowej jest zaczerwienione. Bez odpowiedniego leczenia infekcja może rozprzestrzenić się na tylny odcinek cewki moczowej i dalej na pozostałe odcinki dróg moczowo-płciowych.

Zapalenie tylnej części cewki moczowej objawia się obecnością krwi podczas ostatniej fazy oddawania moczu, złym samopoczuciem, lekką gorączką, częstym parciem na mocz oraz ostry ból promieniujący do odbytnicy podczas oddawania moczu.

Zakażenie rzeżączkowe często prowadzi do różnych postaci zapalenia, zależnie od miejsca infekcji. U kobiet zapalenie odbytu wynika z zapalenia szyjki macicy lub kontaktów analnych, natomiast u mężczyzn jest częstsze u tych, którzy uprawiają seks z mężczyznami. Objawy mogą obejmować wydzielanie z odbytu, pieczenie, świąd, ból przy wypróżnianiu oraz zaczerwienienie i obrzęk skóry.

Zapalenie gardła najczęściej jest rezultatem kontaktów oralno-genitalnych, zwykle bezobjawowe, ale może objawiać się bólem gardła, zaczerwienieniem i obrzękiem łuków podniebiennych.

Zakażenie rzeżączkowe spojówek jest rzadkie u dorosłych, najczęściej jako skutek wtórnego zakażenia poprzez przeniesienie wydzieliny zakaźnej z innej infekcji. Objawy mogą obejmować podrażnienie spojówek lub nasilone zapalenie z wydzielina ropną.

U noworodków najczęstszą formą zakażenia rzeżączki jest zapalenie spojówek podczas porodu. Rozsiane zakażenie może prowadzić do powikłań takich jak zmiany skórne, stawowe czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Nieleczona rzeżączka może prowadzić do poważnych konsekwencji. Powikłania zakażenia rzeżączkowego można znaleźć poniżej.

W przypadku pojawienia się objawów (wyżej wymienionych) zaleca się skonsultowanie się z lekarzem specjalistą.

Rozpoznanie jest oparte na:

• analizie wywiadu
• identyfikacji dwoinek rzeżączki w bezpośrednim rozmazie z wydzieliny z różnych miejsc zakażonych, barwionym metodą Grama i/lub dodatnim wyniku hodowli na podłożu selektywnym albo testach wykrywających DNA N. gonorrhoeae (w przypadku rzeżączki bezobjawowej).

Osoby dotknięte rzeżączką oraz ich partnerzy powinni przejść badania mające na celu wykluczenie innych chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak HIV, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C oraz kiła.

Leczenie infekcji rzeżączki polega na stosowaniu antybiotyków, których rodzaj, dawkowanie i czas trwania kuracji ustala lekarz. Konieczne jest również potwierdzenie wyleczenia po zakończeniu leczenia. Ważne jest, aby stosować leki zgodnie z zaleceniami lekarza, aby uniknąć nieskutecznego leczenia i powikłań.

Osoby z zakażeniem rzeżączki powinny powstrzymać się od kontaktów seksualnych przez około 14 dni po zakończeniu leczenia, aby zapobiec ponownej infekcji. Wyleczenie rzeżączki jest możliwe, ale wymaga dokładnego przestrzegania zaleceń lekarskich. W przypadku szybkiego rozpoczęcia leczenia prognoza jest dobra, podczas gdy w przypadku powikłań zależy ona od ich rodzaju.

Rzeżączka u kobiet ciężarnych stanowi zagrożenie dla zdrowia matki i dziecka, zwiększając ryzyko przedwczesnego porodu i poporodowego zapalenia błony śluzowej macicy. Partnerzy osób zdiagnozowanych z rzeżączką również powinni poddać się badaniom i leczeniu, aby uniknąć ponownej transmisji infekcji.

Czynnikami ryzyka rozwoju powikłań rzeżączki są: niewłaściwe leczenie rzeżączki (np. nieprawidłowa dawka leków, przerwanie kuracji), kontakty seksualne, wysiłek fizyczny, picie alkoholu.

Powikłania miejscowe rzeżączki u mężczyzn występują rzadko i zazwyczaj ustępują po odpowiednim leczeniu. Mogą to być zapalenie różnych gruczołów w okolicy cewki moczowej, ropień okołocewkowy powodujący trudności z oddawaniem moczu oraz zapalenie gruczołów opuszkowo-cewkowych.

Zapalenie gruczołu krokowego może być jednym z powikłań rzeżączki i może przebiegać w postaci ostrego zapalenia, ropnia lub przewlekłego zapalenia. Objawy mogą być różne, takie jak gorączka, ból w okolicy krocza oraz zaburzenia czynności płciowych.

Inne powikłanie to zapalenie najądrza, które może prowadzić do poważniejszych konsekwencji, takich jak bezpłodność. Zapalenie pęcherzyków nasiennych również może wystąpić jako rzadkie powikłanie w przebiegu zapalenia gruczołu krokowego lub najądrza.

U kobiet również mogą wystąpić powikłania miejscowe, takie jak zapalenie gruczołów przedsionkowych większych Bartholina czy zapalenie narządów miednicy mniejszej. Objawy mogą być łagodne lub prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak niepłodność.

Ogólnie, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, mogą wystąpić różne powikłania, takie jak rozsiane zakażenie rzeżączkowe (zespół stawowo-skórny) czy zespół Fitz-Hugh i Curtis.

Najważniejsze w zapobieganiu rzeżączce to unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, korzystanie z prezerwatyw i edukacja seksualna. Ważne jest także zachowanie wstrzemięźliwości seksualnej przez 7 dni po zakończeniu leczenia oraz do czasu ustąpienia objawów. Należy poinformować lekarza o partnerach seksualnych z ostatnich 60 dni przed wystąpieniem objawów lub ustaleniem rozpoznania. Dodatkowo zaleca się wykonywanie badań przesiewowych w kierunku rzeżączki w przypadku innych zakażeń przenoszonych drogą płciową, takich jak kiła, HIV, wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C.