Skleroderma to degeneracyjna zmiana tkanki włóknisto-naczyniowej w rogówce oka. Nazwa ta pochodzi od podobieństwa do skrzydła owada. Skleroderma powstaje w wyniku ekspozycji na promieniowanie UV oraz innych czynników drażniących, takich jak wiatr i kurz. Może być pierwotna lub wtórna, prawdziwa lub rzekoma. Podobną zmianą jest tłuszczyk, który również występuje w oku, ale obie nie są złośliwe.

Częstość występowania skrzydlika jest zróżnicowana w zależności od regionu zamieszkania na Ziemi w stosunku do równika. W obszarach równikowych dotyczy on 5–15% populacji, podczas gdy w Polsce występuje u mniej niż 2% ludności. Warunki predysponujące do wystąpienia skrzydlika to m.in. ekspozycja na promieniowanie UV oraz praca na otwartej przestrzeni. Interesujący jest fakt, że skrzydlik częściej występuje u mężczyzn.

Małe zmiany skórne w okolicach oka nie powodują żadnych dolegliwości, jednak zmiany, które zaczynają rosnąć na powierzchni oka, mogą powodować dyskomfort. Objawia się to światłowstrętem, uczuciem ciała obcego pod powiekami oraz nadmiernym łzawieniem. W zaawansowanych przypadkach może dojść do pogorszenia wzroku i podwójnego widzenia. Podczas badania pacjenta można zauważyć włóknisto-naczyniową błonę w okolicy powiek. Częściej występuje ona po stronie nosa i ma kształt trójkąta, którego szczyt skierowany jest w kierunku rogówki. Wzrost w głąb rogówki powoduje zniszczenie jej struktury, co prowadzi do utraty przezroczystości oraz deformacji. Gdy zmiana zasłania źrenicę, może to skutkować znacznym spadkiem ostrości wzroku.

Tłuszczyk to grudka na spojówce o kolorze żółtoszarym o średnicy 2-3 mm. W przeciwieństwie do zmian skórnych, tłuszczak jest zwyrodnieniem, które rzadko wymaga interwencji chirurgicznej.

Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące zmiany w wyglądzie rogówki, powinieneś udać się do okulisty, który wykona odpowiednie badania i postawi diagnozę. Ostateczne rozpoznanie zostanie ustalone przez lekarza okulistę.

Lekarz dokonuje diagnozy na podstawie wywiadu oraz badania za pomocą lampy szczelinowej. Rozpoznanie można postawić zarówno w podstawowym gabinecie okulistycznym, jak i u lekarza rodzinnego.

W przypadku skrzydlika, postępowanie zależy od jego wielkości. Małe, płaskie skrzydliki nie wymagają leczenia chirurgicznego, gdyż może to spowodować burzliwą wznowę. Pacjenci z tej grupy powinni korzystać z okularów z filtrem UV oraz preparatów nawilżających powierzchnię oka (sztuczne łzy). W przypadku przekrwionych zmian można także zastosować krople kortykosteroidowe.

Jeśli skrzydlik szybko rośnie w kierunku centrum rogówki, towarzyszy temu postępująca niezborność rogówkowa (astygmatyzm), wtedy wskazane jest leczenie chirurgiczne. Proste wycięcie zmiany bezpośrednio na twardówce lub ze zszyciem spojówki często prowadzi do wznowy. Dlatego obecnie zaleca się usunięcie zmiany wraz z przeszczepieniem spojówki, rąbka rogówki lub błony owodniowej. W przypadku wznowy zaleca się również stosowanie antymetabolitów miejscowo w postaci kropli, zarówno podczas zabiegu, jak i po nim.

Tłuszczyk zazwyczaj nie wymaga leczenia, ale stan zapalny wokół niego (pingueculitis) bardzo dobrze reaguje na krótkotrwałe stosowanie kropli kortykosteroidowych. W przypadku gdy tłuszczyk powoduje ubytki w brzegowej części rogówki lub jest estetycznie nie do zaakceptowania, należy go usunąć.

Pamiętaj, że po usunięciu chirurgicznym skrzydlika częstość wznowy sięga nawet 80%. Istnieje wiele technik usuwania skrzydlika, ale często są one mało skuteczne.

Kontrolne spotkania z okulistą co trzy miesiące są istotne, a w przypadku pogorszenia widzenia należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem okulistą.

Wykorzystywanie okularów ochronnych z filtrem UV, zwłaszcza w sytuacjach intensywnego nasłonecznienia, wiatru i pyłu, skutecznie zapobiega wystąpieniu skrzydlika. Okulary ochronne są także niezbędne podczas aktywności sportowych i rekreacyjnych (np. pływanie, tenis, narciarstwo, żeglarstwo itp.).